Psikolojik dayanıklılık için Erdal Atabek'in çizdiği yol

TUNÇ DİPTAŞ

Geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Dr. Erdal Atabek’in benim hayatımdaki yeri her zaman bir başkadır. Elime alıp bir çırpıda okuduğum kitaplarının etkisiyle seminerlerine katılmış ve 18 yaşında kendisiyle sohbet etme imkânı bulmuştum. Gelecek endişelerimi ve hayallerimi paylaştığım sohbet sırasında bana verdiği birkaç tavsiyeyi hiç unutmam:

• Her kötülüğün içinde her zaman iyiliği görmelisin.

• Asla vazgeçmeden yola devam etmelisin.

• Mutlaka kendi düşüncelerini günlük olarak yazıp kitap haline getirmelisin.

Atabek’in bana verdiği bu tavsiyelerin psikolojik dayanıklılık konusunda bana müthiş bir öğreti olduğunu yıllar sonra anladım. Zira zorlandığım zamanlarda bu tavsiyeleri hep aklıma getiririm.

Bu yüzden geçtiğimiz yıl ‘Psikolojik Dayanıklılık’ konusunda yazdığı yazının beni etkileyen kısımlarını sizinle paylaşmak istiyorum.

"Sevdiğiniz bir insanı kaybedersiniz.

Eşinizden ayrılırsınız.

İşinizi kaybedersiniz.

Önemli bir sınavı başaramazsınız.

Beklediğiniz pozisyona başkası atanır.

Bu ve benzeri olaylarda neden kimi insan çöker kalır da kimileri bu olayı daha kolay atlatıp yaşamını sürdürür? Nazi döneminde yaşanan soykırımdan kurtulanlar yaşamlarını nasıl sürdürmüşlerdir? ‘Psikolojik dayanıklılık’ akademik çalışmaların yıllarca süren konusu olmuştur.

Boston’daki (ABD) Harvard Tıp Okulu’nun Yetişkin Gelişmesini İnceleme Merkezi’nin müdürü George Vaillant, 60 yıllık bir dönem boyunca izlenen çeşitli gruplara dair gözlemlerini açıkladı. Araştırmaları sırasında farklı grupların üç konuda çakıştıklarını gördü: Birincisi, ‘Gerçekle yüzleşme kapasitesi’, ikincisi, ‘Yaşama verdikleri anlam’, üçüncüsü, ‘Yeni yollar arayıp bulma yaratıcılığı’…

Çalışmalar bu üç etkenin ‘psikolojik dayanıklılık’ gücünün temelini oluşturduğunu gösteriyor. ‘Gerçekle yüzleşme’ ise üzücü olaya çözüm bulmanın ilk adımıdır.

Evet, biz kaybettik. Bunu anlamalı ve çözümü aramalıyız.

Evet, boşandık, artık kendi yolumuza gideceğiz.

Evet, çocuğum bunu yaptı, nedenlerini bulmalıyım.

Evet, onu kaybettim, artık onsuz yaşamayı öğrenmeliyim.

Evet, başarısız oldum, nedenlerini arayıp bulmalıyım.

Gerçekle yüzleşme budur.

Öte yandan yaşama verdiğiniz anlam, çok güçlü bir dayanıklılığın temelidir. Eğer yaşamınıza anlam kazandırıyorsanız o anlam size değer olarak geri dönecektir.

Bu da karşılaştığınız kaybı, uğradığınız başarısızlığı aşmak için güçlü bir basamak olacaktır.

Kadim Çin felsefesinde ‘Yin ve Yang’ iç içe iki kavramdır. Yin, pasif negatif güçtür. Yang, aktif pozitif güçtür. Anlamı şudur: Her iyiliğin içinde bir kötülük, her kötülüğün içinde bir iyilik vardır. Örneğin, başarısız olmuşsanız bu, zayıf yanlarınızı görmek için bir fırsattır. Bir kaybınız olmuşsa, artık onsuz yaşamayı öğrenmeniz gerekecektir. Yeni yollar, yeni yöntemler ve yeni araçlar, gelişmenin önünü açan yaratıcılıktır. ‘Brikolaj’ denilen olgu da budur. Alıştığınız koşulların bozulması sıkıntı verir ama size yeni koşullar yaratmak için de fırsat sunar. Yin ve Yang, size kötülüğün içindeki iyiliği görme fırsatı verirken, iyiliğin içinde de kötülük olabileceği konusunda uyarır.

Psikolojik dayanıklılık, her zaman ve her olayda, hepimiz için gerekli bir yaşam kılavuzudur. Kırılmak, kaçmak, bıkmak yok. Yeniden, yeniden ve yeniden… Düşünerek, arayarak ve bularak kazanmak var…”

Dr. Erdal Atabek’in tavsiyeleri, hayatımın her anında rehberim oldu. Bu tavsiyeler sayesinde, kendi düşüncelerimi yazıp kitap haline getirmenin bile bana psikolojik dayanıklılık sağladığını anladım. Her kötünün içinde bir iyilik olduğunu, bunu bulmam gerektiğini ve asla vazgeçmeden yola devam etmenin elzem olduğunu kendime sürekli hatırlattım.

Dr. Atabek, hayatın anlamının insanlara değer katmaktan geçtiğini çabuk anlamıştı ve bu yüzden hayatını insanlara değer katmaya adadı. Onu minnetle anıyorum.