Deri bir yan ürün değil!

ŞEBNEM TURHAN

Türkiye’de sokak hayvanlarına yönelik katliam tasarısının komisyon görüşmeleri sürerken küresel çapta ise derileri için öldürülen hayvanlar yoğun olarak gündemde. Hayvan derileri hala daha ayakkabı, çanta, mobilya, araba iç mekanları, spor ekipmanları gibi bir çok yerde sürdürülebilir alternatiflerine rağmen kullanılıyor. Vegan versiyonları var olsa da…

Deri yapımı 7.000 yıldan uzun süredir var. Tarih öncesi zamanlarda ilk insanlar avladıkları hayvanların derilerini çoğunlukla giysi, barınak olarak kullandılar. Ancak modern dünyada deri, milyarlarca hayvanın hayatına, çevresel bozulmaya ve tonlarca karbon salımına mal oluyor. Tüketicilerin aşırı taleplerinin karşılanması için hem hayvan hayatı yok sayılıyor hem de çevre olumsuz etkileniyor. Öncelikle şunu belirtelim, ününe rağmen deri kesinlikle bir yan ürün değil. Modern deri endüstrisi hayvancılıktaki atıkları azaltmaz. Küresel deri ürünleri pazarı devasa büyüklükte. Sektörün büyüklüğü Grand View Research’e göre, 2022'de 242.85 milyar dolar olan pazarın 2030’da 405.28 milyar dolara ulaşması öngörülüyor. 2020'de küresel üretim 12.5 milyon tona geldi, bu da 1.4 milyardan fazla hayvanın derisi anlamına geliyor. Bu, o zamanki tüm insan nüfusunun neredeyse yüzde 20'sinin tek bir yıl içinde ölmesi anlamına geliyor.

SONUÇLARI DOĞRUDAN ÇÖPE ATMAKTAN DAHA KÖTÜ

Araştırmalar sığır yetiştirmenin karbon ayak izinin bulunduğunu ancak bu sığırın postunun deriye dönüştürülmesinin ise derisinin atılmasından daha çok karbon salımına yol açtığını ortaya koydu. Collective Fashion Justice, bu oranı, işlenen postta metrekare başına yaklaşık 110 kg daha fazla olarak hesapladı.

Deri üretmek için sadece inekler kullanılmıyor, koyun, kuzu, keçi ve domuz derileri de sıklıkla kullanılırken, timsah, aligator, yılan, kanguru, zebra, fil gibi nesli tükenmekte olan hayvanlar da lüks aksesuarlar için kullanılıyor.

Çeşitli ürünlerinde deri yerine bitki bazlı alternatifler kullanan moda tasarımcısı ve vegan ikonu Stella McCartney, daha önce Plant Based News'e ( PBN ) derinin bir yan ürün olduğu fikrinin “tamamen saçmalık” olduğunu söylemişti. McCartney, “İnsanlara bunun et endüstrisi ve deri panoları tarafından yaratılmış bir yalan olduğunu bildirmek için buradayım” dedi.

DERİ ENDÜSTRİSİ ÇOK VERİMLİ DEĞİL!

Collective Fashion Justice'in 2022 tarihli bir raporuna göre, geleneksel deri tabaklamada kullanılan 170 benzersiz kimyasalın toprak, hava, kara ve yaban hayatı için önemli riskler oluşturduğu tespit edildi. Ayrıca biyolojik çeşitliliğe, fabrikalarda çalışan ve yakınlarında yaşayan insan topluluklarına zarar verdiği de biliniyor. Deri aynı zamanda araştırmalara göre yasadışı ormansızlaşmayı, insanların yerinden edilmesini, hayvanların zarar görmesini, çocuk işçiliğini de körüklüyor.

Ayrıca deri endüstrisi araştırmalara göre oldukça verimsiz. Dünyaca ünlü Brezilya derisinden 10 çanta üretmek yaklaşık bir hektar ormansızlaşmaya neden olurken, inek derisinden yapılmış çizmeler alternatiflere göre yaklaşık 7 kat daha fazla karbondioksite mal oluyor.

Petrol bazlı PU deri veya “suni deri” de karbon ayak izine sahip olsa da, uzun ömürlülük ve estetik açıdan deriyle rekabet eden, çevresel ve etik maliyetleri en aza indiren birçok modern malzeme bulunuyor. Mantar ve mumlu pamuk, hayvansal deriye iyi bilinen alternatifler. Ancak kaktüs, mısır, mantar, kauçuk, çiçek ve meyve de artık etkili ve sürdürülebilir biyo-deri ürünleri oluşturmak için kullanılıyor.

HAYVANSIZ YILAN DERİSİ ÇANTA PİYASAYA SUNULDU

İngiltere’deki geri dönüştürülmüş malzemeler girişimi Arda Biomaterials ve sürdürülebilir marka BEEN London, ilk ürünlerinin lansmanını yaptı. New Grain adı verilen hayvan ve plastik içermeyen deri benzeri bir malzemeden üretilen yılan derisi tarzı bir çanta piyasaya çıktı.

Arda'nın New Grain'i, Londra'nın Bermondsey Beer Mile bölgesinden bir zamanlar deri tabaklama bölgesinden yerel olarak temin edilen bira fabrikalarındaki kullanılmış tahıllardan geliştirildi. BEEN London'ın kurucusu Genia Mineeva, ortaklığın sürdürülebilir modaya öncülük etmedeki rolünü vurgulayarak, “Tamamen atılacak malzemelerden birinci sınıf ürünler üreten bir marka olarak, Arda'nın inovasyon olanakları konusunda gerçekten heyecanlıyız. New Grain çanta, birlikte başarabileceklerimizin sadece başlangıcı” dedi.

New Grain üretimi, geleneksel deriye kıyasla CO2 emisyonlarını yüzde 97 oranında önemli ölçüde azaltıyor. Şirketler, yeni moda ürününü geliştirmek için Queen Mary University of London ve King's College London gibi Ar-Ge ortaklarının işbirliğiyle 800 bin sterlinlik hibe desteği aldı.