Bitki bazlı işletmelere adaletsiz uygulama

Şebnem TURHAN

Her yıl ‘en sıcak yaz’ı geride bırakıyoruz. İklim değişikliğini iliklerimize kadar hissettiğimiz bugünlerde yapılan bir araştırma hükümetlerin halen daha dünya için adaletsiz davranmaya devam ettiğini ortaya koyuyor. ABD’li Stanford Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre hem ABD’de hem de AB’de hayvansal ürünlerin alternatiflerinden 800 kat daha fazla teşvik ve lobi faaliyetleriyle desteklendiğini ortaya koydu.

Good Food Institute'un (GFI) raporu, dünya çapında hükümetlerin alternatif protein sektörüne olan yatırımları 2022'de ikiye katlayarak 635 milyon dolara çıkardığını gösterirken, yeni yayınlanan Stanford araştırması ise buna rağmen endişe verici bir eşitsizlik olduğunu gösteriyor.

AB’de 1200 kat daha fazla destek

One Earth'te yayımlanan Stanford analizine göre ABD hükümeti, et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünleri alternatif proteinlerden 800 kat daha fazla finanse ediyor. Ek olarak, hayvansal kaynaklı gıda ürünlerine, daha sürdürülebilir alternatiflerine kıyasla 190 kat daha fazla lobi faaliyeti parası harcanıyor.

AB'de ise hayvansal ürünleri desteklemek için yaklaşık 1.200 kat daha fazla kamu finansmanı ve lobi faaliyetlerine de üç kat daha fazla para harcanıyor. Öyle ki AB büyükbaş hayvan üreticileri, gelirlerinin en az yüzde 50'sini oluşturan doğrudan sübvansiyon ödemelerine büyük ölçüde bağımlı hale geldi. Bu ödemeler, çiftçileri sürü büyüklüğünü koruma ve meraları üretimde tutma konusunda teşvik eden bir teşvik görevi görüyor.

Bu önemli fon açığı, yatırımın ABD ve AB'nin sürdürülebilirlik ve halk sağlığı hedefleriyle uyumlu hale getirilmesiyle ilgili soruları gündeme getiriyor. Araştırmanın başyazarı Simona Vallone, hayvansal ürünlere olan bağımlılığı azaltmaya odaklanan politikaların eksikliği ve alternatif teknolojilere onları rekabetçi kılmak için yeterli desteğin bulunmamasının temel değişikliklere hala direnen bir sistemin belirtisi olduğunu söyledi.

Stanford çalışması, geleneksel hayvan tarımını yenilikçi ve sürdürülebilir alternatif proteinlere orantısız bir şekilde tercih eden ABD ve AB hükümetlerinin finansman tahsisinde önemli bir farklılığın altını çiziyor. Bu boşluk, çevre ve sağlık sorunlarına önemli bir çözüm olarak alternatif proteinlere yönelik küresel ivmeyle çelişiyor. Stanford çalışması, 2004'ten 2020'ye kadar ABD ve AB hükümetlerinin hayvan tarımına ve alternatif proteinlere yönelik finansman mekanizmalarını ve kaynak tahsisini inceledi. Geleneksel hayvan tarımına yönelik her 800 dolar yatırımın sadece 1 doları bitki bazlı veya kültür proteinlerine yatırılıyor. Rakam AB’de 1200 katına çıkıyor.

Yüzde 96 daha az arazi kullanıyor

Araştırmacılar, hükümetlerin tarımsal fonlarının büyük kısmını ısrarla hayvancılık ve yem üretim sistemlerine aktardığını keşfetti. Aynı zamanda beslenme kılavuzlarında gıda üretiminin sürdürülebilirlik yönlerini vurgulamada başarısız oldular.

Ayrıca, et ve süt ürünleri alternatiflerine yönelik etiketleme standartlarının sınırlandırılması gibi katı düzenlemeler getirerek et alternatifleri için engeller yaratmaya çalıştılar. Araştırmanın kıdemli yazarı Eric Lambin yaptığı açıklamada, “Güçlü çıkarların, hayvancılık sistemindeki statükoyu korumak için siyasi etki uyguladığı açık. Gıda sisteminin iklim, arazi kullanımı ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkisini azaltmak için önemli bir politika değişikliği gerekiyor” diyor.

İklim değişikliğiyle mücadele için bitki bazlı alternatiflerin artmasını zorunlu kılıyor. Impossible Foods tarafından üretilen bitki bazlı burger, geleneksel kıymayla karşılaştırıldığında büyük bir tasarruf sağlıyor. Bunun nedeni, yüzde 96 daha az arazi ve yüzde 87 daha az tatlı su kullanması ve yüzde 89 daha az sera gazı emisyonu üretmesi.

Stanford araştırmasının ortaya çıkardığı dengesizlik, sağlık, çevre ve ekonomik büyüme gibi daha geniş toplumsal hedeflerle uyumlu kaynakların şeffaf ve stratejik tahsisine olan ihtiyacın altını çiziyor. Hayvan tarımının çevrenin bozulmasında oynadığı önemli rol göz önüne alındığında, Stanford çalışması, ABD ve AB hükümetlerinin, eğer gerçekten iklim krizini hafifletmeyi hedefliyorlarsa, yatırım stratejilerini yeniden ayarlamaları için bir uyandırma çağrısı görevi görüyor.

ABD 1 milyar dolar yatırıma başlamalı

ABD, kültür etinin onaylanmasında öncülerden biri olmasına rağmen, yatırımlarını acil iklim hedefleriyle uyumlu hale getirme konusunda önemli ölçüde geride kalıyor. GFI'ya göre ABD ve Çin'in, sera gazı emisyonlarını azaltmak, gıda güvenliğini artırmak ve daha istikrarlı bir küresel gıda tedariki yaratmak için alternatif protein sektörüne yılda yaklaşık 1 milyar dolar yatırım yapmaya başlaması gerekiyor.

Stanford'un raporu, ABD ve AB hükümetlerine finansman önceliklerini yeniden değerlendirmeleri konusunda zamanında bir hatırlatma görevi görüyor. Alternatif proteinlerin 2050 yılına kadar 9.8 milyon işi destekleme ve 1,1 trilyon dolar ekonomik faaliyet yaratma potansiyeli göz önüne alındığında, yatırımın bu sektöre yeniden tahsis edilmesi ihtiyacı göz ardı edilemez.