Yerel seçimlerde, aslında dev bir bütçenin yönetimini seçiyoruz
Yerel seçim haftasına girildi. Adaylar ve partiler son propaganda günlerini yaşıyor. Herkes eteğindeki taşı dökmek için birbiriyle yarışacak. Yerel seçimlerin her dönem kendi dinamikleri oldu. Özellikle yerel yönetimde farklı becerilere sahip yöneticilerin tercih edileceği teorik olarak kabul edilse de genel siyasetin ve partilerin-parti liderlerinin söylemleri, varlıkları önem taşıdı.
Mehmet Kaya |Mehmet KAYA
2024 yerel seçimlerinde “projeler” ve “vaatler” önceki yıllara kıyasla biraz daha öne taşınmış gibi görünüyor. Ekonomik darboğaz, halkın fakirleşmesiyle emekliler, dar gelirliler, öğrenciler gibi krizden yoğun olarak etkilenen sosyal sınıflara bol bol vaatler veriliyor.
Peki belediyelerin ekonomi tarafına bakarsak orada neler oluyor… Gerçekte “neyi yönetmek üzere” bir seçim yapıyoruz. Türkiye’de yerel yönetimlere yönelik bütçe istatistikleri geriden geliyor. Örneğin elde şu anda 2023’ün üçüncü çeyreği var. Bütçe istatistikleri de idare niteliği olan belediyeler ile belediyeye bağlı, çoğu kanunla kurulmuş toplu taşıma, su ve kanalizasyon idareleri gibi idarelerin bütçelerini kapsıyor. Belediye şirketlerine yönelik olarak Türkiye genelinde bir toplulaştırılmış bilanço ya da bütçe bulunmuyor. Oysa aslında bunlar da artık belediyeler kadar önemli.
Sadece bu idarelere bakıldığında bile aslında ne denli büyük bir kaynağı yönetmek üzere seçim yaptığımızı anlamak mümkün. Ocak-Eylül döneminde Türkiye’deki bütün belediyelerin toplam harcaması 489,5 milyar TL. Bağlı idarelerin harcaması 91,8 milyar TL. Belediyelerin ortaklaşa kurduğu Mahalli Birlikler de 5,9 milyar TL harcamış.
Üçüncü çeyrekte belediyelerin harcadığı tutar 203,7 milyar. Bağlı idarelerin 37,8 ve birliklerin 2,5 milyar TL. Bunların hepsinin dördüncü çeyrekte aynı tutarda harcama yaptığını düşünürsek, 2023 yılı sonunda -tekrar hatırlatmakta fayda var- belediye şirketleri hariç 776,5 milyar TL’yi yönetecek kişileri seçiyoruz. Belediye şirketleriyle birlikte toplamın 1 trilyonu rahatça aşıyor. Aslında gerçek büyüklükler bundan çok daha fazla. Örneğin sadece İstanbul’un konsolide 2024 bütçe gider tahmini 516 milyar, Ankara’nın 92 milyar TL. Bunlara iştirakler yani belediye şirketleri dahil. Türkiye’nin 2023 sonunda bütçe gideri 6,6 trilyon. 2024 tahmini ise 11,9 trilyon TL. Öyle veya böyle Türkiye bütçesinden harcanan her 10 TL’nin 1 TL’si kadarını belediyeler harcıyor.
Vaatler, genel siyaset, projelerin Türkiye gökyüzünü kaplayacağı, gözün gözü görmeyeceği “ölümüne yarışın” son haftasında, aslında olağanüstü büyüklükte bir harcamayı yapacak kişileri de seçtiğimizi unutmamakta fayda var.