Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan ve 9 amaç altında sıralanan 50 hedef ve 393 faaliyetten oluşan İnsan Hakları Eylem Planı, Adalet Bakanlığının internet sitesinde Türkçe ve İngilizce olarak yayımlandı.

Eylem Planı'nın giriş bölümünde, belgenin çıkış noktasının insanın maddi ve manevi varlığı ile onur ve saygınlığını devletin bütün kurum ve kuruluşlarıyla tüm işlem ve eylemlerinde koruma yükümlülüğü olduğu vurgulandı. Herkesin hukuk karşısında eşit, onurlu ve saygın bireyler olarak haklarının korunmasının demokratik devletin temel göstergesi olduğu belirtilen giriş bölümünde, Eylem Planı'nın yargı reformunun arkasındaki reform ve ilerleme iradesine dayandığı, kapsamının ise bütün adli ve idari faaliyetleri içine aldığı bildirildi.

Belgenin, uygulamadaki sorunların çözümüne yönelik üst düzey bir farkındalık ve güçlü bir koruma sisteminin oluşturulmasını öngördüğü ifade edilen giriş bölümünde şunlara yer verildi:

"Ayrıca, detaylı bir mevzuat taramasıyla hak ve özgürlükler alanını genişletici değişikliklerin yanında, kamu hizmetlerinin erişilebilir, hesap verilebilir, eşit, şeffaf ve adil bir şekilde sunulması da hedeflenmektedir. Böylece, insan hak ve özgürlüklerine ilişkin standartlar yükseltilecek, bunun doğal sonucu olarak demokrasinin vatandaş memnuniyeti odaklı güçlenme süreci yeni bir ivme kazanacaktır.

Bu özellikleri çerçevesinde belgenin arka planına bakıldığında insan hakları hukukunun evrensel standartları öne çıkmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) içtihatları ve Avrupa Birliği müktesebatı da söz konusu insan hakları hukukuna ilişkin standartları sürekli yükselten bölgesel düzeyde uluslararası enstrümanlardır."

Eylem Planı'nda toplumun ihtiyaçları ve vatandaş memnuniyeti odaklı değişiklikler öngörüldüğü belirtilen giriş bölümünde, "Eylem Planı aynı zamanda uygulayıcılara yönelik yol haritasıdır, rehberdir. Kuşkusuz, hak ve özgürlükler alanında mevzuat değişiklikleri ne kadar güçlü olursa olsun, reformların başarısında belirleyici unsur iyi ve doğru uygulamadır. Dolayısıyla İnsan Hakları Eylem Planı’nda ortaya konulan ilke ve yaklaşımların uygulamacılar tarafından benimsenmesi hayati öneme haizdir. Bu gerçekten hareketle belgede uygulamanın geliştirilmesine yönelik eğitim ve farkındalık faaliyetlerine geniş biçimde yer verilmiştir." ifadeleri kullanıldı.

"Daha güçlü bir insan hakları koruma sistemi"

Eylem Planı'nın "Daha Güçlü Bir İnsan Hakları Koruma Sistemi" başlıklı ilk amacında çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "İnsan Haklarına Dayalı Hukuk Devleti Anlayışının Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, hukukun üstünlüğü ile hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi için mevzuat ve uygulama düzenli olarak gözden geçirilecek ve gerekli tedbirler alınacak.

Avrupa Birliği'ne üyelik süreci karşılıklı hak ve yükümlülükler çerçevesinde, ortaklık hukukunun yenilenme ihtiyaçları da gözetilerek kararlılıkla sürdürülecek, özellikle Vize Serbestisi Diyaloğunda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmalara hız verilecek.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonundan kurumlara gönderilen talep, değerlendirme ve tespitlerin hızlı ve etkin biçimde karşılanması sağlanacak.

Bireysel başvuru sisteminin 9 yıllık uygulaması değerlendirilecek ve etkinliği artırılacak.

Demokratik katılımı güçlendirmek için siyasi partiler ve seçim mevzuatında gerekli değişiklikler yapılacak.

"İnsan Hakları Kurumlarının Etkinliğinin Artırılması" hedefine yönelik olarak, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun yapısı, BM Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Statüsüne İlişkin İlkeler ile uyumlu hale getirilecek ve İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağı akreditasyonu alması sağlanacak.

Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kararları kişisel verilerin korunması suretiyle kamuoyunun erişimine açılacak. Kişisel Verileri Koruma Kurumu ile Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun etkinliği artırılacak.

Kolluk görevlilerinin eylemlerine ilişkin şikayet sisteminin etkili, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesi amacıyla Kolluk Gözetim Komisyonunun etkinliği artırılacak.

Uzun yargılamadan kaynaklı zararların Anayasa Mahkemesine başvuruya gerek kalmaksızın İnsan Hakları Tazminat Komisyonu tarafından kısa sürede giderilmesi sağlanacak.

İl ve ilçe insan hakları kurullarının yapısı güçlendirilerek etkinlikleri artırılacak. İnsan hakları kurumlarının ulusal ve uluslararası gelişmeleri yakından takip etmeleri ve kendi aralarında bilgi ve belge paylaşımını artırmak amacıyla yılda en az 2 defa bir araya gelmeleri sağlanacak, ayrıca bu kurumların yüksek mahkemelerle iş birliği imkanları güçlendirilecek.

Ceza infaz kurumlarının denetimleri ile takibinin uluslararası standartlarda daha etkili bir şekilde yapılabilmesi amacıyla barolar, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerden de temsilcilerin katılımıyla bağımsız bir "Ceza İnfaz Kurumları İnsan Hakları İzleme Komisyonu" kurulacak.

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarının etkinliğini artırmak amacıyla, kadın temsili de dikkate alınarak yapısı gözden geçirilecek, bu kurullara adliye, nakil aracı ve hastane gibi kurum dışındaki tutulma yerleri ve koşullarını da inceme yetkisi verilecek.

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarının hazırladığı dönemsel raporlar, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ve ilgili infaz hakimliğine de gönderilecek.

Denetimli serbestlik hizmetlerinin kurumlar arası iş birliğiyle insan hakları temelinde geliştirilmesi ve yürütülmesi ile yükümlülerin topluma entegrasyonlarının daha etkin bir şekilde sağlanmasına yönelik politikalar oluşturulması amacıyla "Denetimli Serbestlik Hizmetleri Danışma Kurulu" yeniden yapılandırılacak.

"Mağdur Haklarının Korunması" hedefi çerçevesinde çocuklar, kadınlar, engelliler ve yaşlılar başta olmak üzere suç mağdurlarına yönelik psikososyal destek ve bilgilendirme gibi hizmetlerin etkinliği artırılacak. Çocukların ve suç mağdurlarının adli süreçte ikincil örselenmelerinin önlenmesi amacıyla oluşturulan adli görüşme odaları ve çocuk izlem merkezleri ülke genelinde yaygınlaştırılacak ve bu yerlerin etkinliğinin artırılmasına yönelik mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Adliyelerde suç mağdurlarının kendilerini yalnız hissetmemelerine yönelik tedbirler artırılacak. Bu kapsamda çocuklar, kadınlar, engelliler ve yaşlılar başta olmak üzere bu kişilere adli süreçlerde yardımcı olmak amacıyla kurulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri yaygınlaştırılacak. Suç mağdurlarına yönelik destek hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması için ilgili kurumlar arasında iş birliği ve koordinasyon güçlendirilecek. Adli süreçlerden psikolojik olarak daha çok etkileneceği değerlendirilen kırılgan kesimlerin iş ve işlemlerinde yardımcı olmak ve bu kişilere psikososyal destek sağlamak üzere adliyelerde rehberlik hizmeti vermek amacıyla uzmanlar görevlendirilecek.

Spor tahkim kurullarının yapısı yeniden düzenlenecek

İnsan Hakları Eylem Planı'nın "Yargı Bağımsızlığı ve Adil Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi" başlıklı ikinci amacında da önemli düzenlemeler yer aldı.

Buna göre, "Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, yargılama süreçlerinde sık hakim değişikliğini önlemek amacıyla hakimlerin tayinlerine esas bölge sistemi yeniden düzenlenecek. Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görev yapan hakim ve savcıların talepleri veya haklarında bir disiplin soruşturması olmaması halinde belirli bir süre ilk derece mahkemelerine atanmayacaklarına ilişkin teminat getirilecek.

Adalet bakanının, hakimleri başka bir yargı çevresinde geçici olarak yetkilendirebilmesine ilişkin hüküm kaldırılacak. Hakim ve savcılar için coğrafi teminat sağlanacak, hakimlik teminatı güçlendirilecek. Hakim ve savcılara yönelik disiplin suç ve cezaları objektiflik, öngörülebilirlik ve orantılılık ilkeleri dikkate alınarak gözden geçirilecek. Hakim ve savcıların disiplin soruşturmalarında vekilin hukuki yardımından faydalanmaları açıkça düzenlenecek, savunma ve zamanaşımı süreleri konusundaki usuli güvenceler artırılacak.

Hakim ve savcıların terfi sistemleri; hedef süreye uyum, kararların yeterli gerekçeyle yazılıp yazılmadığı, isabet oranı ve insan haklarına duyarlılık gibi objektif performans kriterleri çerçevesinde yeniden yapılandırılacak. Hakim ve savcıların görevlerini daha iyi bir şekilde icra edebilmeleri ve yargının tarafsızlığının tahkim edilebilmesi için objektif kriterler çerçevesinde teftiş sisteminin etkinliği artırılacak.

Türkiye Adalet Akademisi, çoğulculuk, katılımcılık ve şeffaflık ilkeleri doğrultusunda yeniden yapılandırılacak ve bağımsızlığı güçlendirilecek. Spor tahkim kurullarının yapısı ve işleyişi AİHM kararları da dikkate alınarak yeniden düzenlenecek.

"Gerekçeli Karar Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda, mahkeme ve savcılık kararlarının, Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarında belirlenen standartları da karşılayacak şekilde yeterli, ikna edici ve anlaşılabilir olmasına ilişkin meslek öncesi ve meslek içi eğitim faaliyetleri düzenlenecek. Hakim ve savcıların meslek içi eğitim programları performans esaslı ihtiyaç analizi yapılarak planlanacak.

Yargılamanın sürüncemede bırakılması ve gerekçesizlik nedenlerine dayalı istinaf ve temyiz süreçlerindeki tespitlerin terfi ve disiplin incelemelerinde dikkate alınmak üzere Hakimler ve Savcılar Kuruluna bildirilmesi sağlanacak. İstinaf ceza dairelerine, kararların açıkça gerekçesiz olması ve savunma hakkının kısıtlanması halleri bakımından da bozma yetkisi tanınacak.

"Masumiyet Karinesinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, suç ve cezaların şahsiliği ile masumiyet karinesinin esas olmasına ilişkin temel ilkeler adli ve idari iş ve işlemlerde etkin bir şekilde uygulanacak. Lekelenmeme hakkının kapsamı genişletilecek ve düzenleme etkili bir şekilde uygulanacak. Soruşturma ve yargılamalar hakkında masumiyet karinesine dikkat edilmek suretiyle kamuoyunun bilgilendirilmesini temin etmek için kamu görevlileri ile medya çalışanlarına yönelik farkındalık artırıcı faaliyetler yapılacak.

İdari yargıda gerekçeli kararın 30 gün içinde yazılması kuralı getirilecek
"Makul Sürede Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi için adliye ve dosya bazlı analiz sonuçları doğrultusunda "Yargıda Hedef Süre" uygulamasının makul sürede yargılamayı sağlayacak şekilde geliştirilmesine yönelik yeni adımlar atılacak.

Yargılamaların hızlı sonuçlandırılması ve vatandaşların mağduriyetlerinin engellenmesi amacıyla hedef süre uygulaması istinaf yargılamalarını ve Adli Tıp Kurumu işlemlerini de kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak. Bilişim alanında işlenen suçlar ile dolandırıcılık suçları başta olmak üzere soruşturma aşamasında ortaya çıkan yetki uyuşmazlıklarının hızlı bir şekilde sonuçlandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

Mahkemelerin görev ve yetki uyuşmazlıklarına ilişkin sorunlar, makul sürede yargılanma hakkını temin etmek amacıyla giderilecek. Mahkeme hakiminin mazereti nedeniyle keşif ve duruşmalara katılamayacağı taraf avukatlarına bildirilecek ve bu hallerde yeni duruşma günü tayinine üst süre sınırı getirilecek.

Uyuşmazlık Mahkemesi kararlarının benzer nitelikteki davalarda bağlayıcı olmamasından kaynaklanan gecikmeleri önlemek amacıyla bu mahkeme kararlarının diğer davalar için de bağlayıcı nitelik taşımasına yönelik mevzuat değişikliği yapılacak.

İdari yargıda gerekçeli kararın 30 içinde yazılması kuralı getirilecek. Yargılamaların makul sürede tamamlanması ve vatandaşların işlerinin kolaylaştırılması amacıyla elektronik tebligat uygulaması, yurt dışında ikamet eden vatandaşları da kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak, tebligat işlemlerinin usulüne uygun yapılmasının temini amacıyla PTT görevlilerine düzenli eğitim verilecek.

Ceza yargılamalarında seri muhakeme ve basit yargılama gibi usullerin kapsamı genişletilecek ve bu suretle adli süreçlerin daha hızlı ve etkin bir şekilde tamamlanması sağlanacak. Yargılama sürecinde bilgi ve belge istenilen kurum ve kuruluşların, bu istemleri en kısa sürede yerine getirmelerine yönelik düzenleme yapılacak.

İş davalarında hakimlerin dava konusuyla sınırlı olmak üzere Sosyal Güvenlik Kurumunun tüm kayıtlarına bilişim sistemi üzerinden erişebilmesi suretiyle davaların daha hızlı sonuçlandırılması sağlanacak. Bozma kararı verilen dosyaların, öncelikle ve ivedilikle görülmesi sağlanacak.

"İddia ve Savunmanın Eşitliği İlkesine İlişkin Standartların Geliştirilmesi" hedefi doğrultusunda, iddianameler, makul sürede ve eksiksiz olarak hazırlanacak, mağdur ve müştekilere de tebliğ edilecek.

Şüpheli ve sanığın yaptığı teşhis ve katıldığı yer gösterme işlemlerinin zorunlu müdafi huzurunda yapılmasına ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek. Sanığın duruşma esnasında avukatın hukuki yardımından daha etkili şekilde yararlanabilmesi amacıyla oturma düzeninde gerekli değişiklikler yapılacak. Sanığın son sözünü etkisizleştirecek uygulamalardan kaçınılmasına yönelik tedbirler alınacak.

İdari davalarda dosyaya sonradan giren bilgi ve belgelerin taraflara tebliği zorunlu hale getirilecek. İdari yargılamada muhtemel hak kayıplarının önlenebilmesi için, davanın ilgili kişilere ihbarına ilişkin uygulamadan kaynaklı aksaklıklar giderilecek ve davaya katılan kişilerin tek başına kanun yoluna başvurabilmesi sağlanacak. Soruşturma ve yargılama aşamasında dosyaya giren bütün evrakların UYAP sistemine aktarılmasında uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek.

Havalimanlarında adliye uygulaması yaygınlaştırılacak

"Savunmanın Güçlendirilmesi ve Avukatlık Hizmetlerinde Kalitenin Artırılması" hedefi kapsamında, avukatların bilgi ve belge temin etmelerine ilişkin yasal yetkileri genişletilecek, avukatlar tarafından UYAP üzerinden mahkeme ve icra dairelerine gönderilen taleplerin makul süre içinde karara bağlanmasına yönelik tedbirler alınacak. Avukatların, takip ettikleri işlerde, mevzuata uygun olarak "aslı gibidir" şeklinde tasdik ettikleri belgelerin, adli ve idari merciler tarafından işlemlere esas alınması sağlanacak.

Müdafinin dosya inceleme yetkisine yönelik olarak belli suçlar için verilebilen kısıtlama kararına üst süre sınırı getirilecek, müdafi veya vekilin soruşturma dosyasını incelemesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek.

Avukatların, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruları elektronik ortamda yapabilmelerine imkan sağlanacak. Adli yardım hizmeti sunan avukatlara ilişkin Türkiye Barolar Birliğince performans kriterleri belirlenecek.

Zorunlu müdafi ve vekillik hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek, buna göre müdafi ve vekil listeleri yıllık olarak güncellenecek.

Yargıda sosyal devletin bir gereği olarak maddi durumu yetersiz olan kişilere verilen adli yardım hizmetleri için avukatlardan alınan vergi oranı yeniden düzenlenecek. Zorunlu müdafi ücretleri artırılacak ve bu ücretlerin gecikmeksizin ödenmesi için evrakların dijital ortamda tamamlanması sağlanacak. Kamu avukatlarının çalışma esaslarına ve özlük haklarına yönelik iyileştirme yapılacak. Bir mesleği icra ederken aynı zamanda avukatlık stajı yapılabilmesine imkan sağlanacak.

e-Duruşma yaygınlaştırılacak

"Adalete Erişimin Güçlendirilmesi" hedefi için yargı, icra ve noter harç ve masrafları gözden geçirilerek sadeleştirilecek, elektronik ödeme yöntemleri ile de tahsiline imkan sağlanacak.

"E- duruşma" uygulaması yaygınlaştırılacak, tüm hukuk mahkemelerindeki duruşmalara bu uygulama üzerinden katılım imkanı sağlanacak.

Maddi durumu elverişli olmayan kişilerin, adli yardıma başvuru usulünün kolaylaştırılması amacıyla standart başvuru formları oluşturulacak, ayrıca e-Devlet üzerinden başvuru imkanı getirilecek.

Danıştayın ilk derece mahkemesi sıfatıyla baktığı uyuşmazlıklarda UYAP üzerinden dava açılabilmesi, dilekçe ve belge gönderilebilmesi sağlanacak.

Adalet hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak amacıyla İstanbul Havalimanı'nda başlatılan 7 gün 24 saat adliye uygulaması hava ve yolcu trafiğinin yoğun olduğu diğer havalimanlarında da yaygınlaştırılacak.

Engelliler, yaşlılar ve yatağa bağımlı hastalara ilişkin adli süreçlerin adliyelere gelmelerine gerek duyulmaksızın bulundukları yerlerden doğrudan ya da görüntülü iletişim teknolojileri kullanılarak yürütülmesi sağlanacak. Yurt dışında yaşayan vatandaşlara yönelik etkin hukuki destek ve danışmanlık hizmeti verilmesine devam edilecek.

Vatandaş dostu adliye anlayışının geliştirilmesi için, adliyelerde "Halkla İlişkiler Büroları" oluşturulacak ve ön bürolar ile danışma masaları yaygınlaştırılacak. Tanıklık ücreti ve tanıklara yaklaşımla ilgili standartlar belirlenecek, bu çerçevede kapsamlı bir tanıklık kılavuzu hazırlanacak.

Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek

Planın "Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflık" başlıklı üçüncü amacında da dikkat çekici çeşitli hedef ve faaliyetlere yer verildi.

Bu doğrultuda, "İdarenin İş ve İşlemlerinde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi" hedefi için mevzuat düzenlemelerinin şeffaf ve katılımcı bir anlayışla, paydaşların görüşleri alınarak hazırlanması amacıyla Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, yeniden düzenlenecek.

İkincil düzenlemelerin kaliteli bir şekilde ve vakit geçirmeksizin yapılması temin edilecek. İdareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek. Kamu hizmetlerinin sunumunda uyulacak usul ve esaslara ilişkin mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Kamu ihalelerinde rekabetin sağlanması ve şeffaflığın artırılması amacıyla Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek Avrupa Birliği'nin Doğrudan Yabancı Yatırımların İzlenmesi Hakkında Çerçeve Kararı ile uyumlu yasal düzenlemeler yapılacak ve Sanayileşme İcra Komitesi bu düzenlemeler doğrultusunda görevini yerine getirecek.

Sözleşme ve teşebbüs hürriyetine ilişkin mevzuat ve uygulamalar; öngörülebilirlik, kazanılmış hakların korunması ve şeffaflık ilkeleri temelinde gözden geçirilecek ve bu ilkelere aykırılık taşıdığı tespit edilen hükümler yürürlükten kaldırılacak.

Şeffaflığın artırılması ve yolsuzlukla mücadelenin daha da güçlendirilmesine ilişkin Strateji Belgesi güncellenecek ve uygulanması etkin bir şekilde takip edilecek.

Türk Ticaret Kanunu'nda yer alan tasfiye hükümleri gözden geçirilecek ve ticaret şirketlerinin tasfiye kararı almaları halinde uygulanacak tasfiye yöntemleri basitleştirilecek. Ticari sırrın tüm yönleriyle düzenlendiği ve korunduğu düzenlemeler hayata geçirilecek.

Uluslararası yatırımcılar ve yabancı kişilere, haklarıyla Türk hukuk sistemini anlatan yazılı ve görsel materyaller kendi dillerinde hazırlanarak erişimlerine sunulacak.

Zaman ve emek kaybının önlenmesi amacıyla noterlik işlemlerinde dijital dönüşüm hızlandırılacak, ayrıca bu işlemlerde sahteciliği tamamen ortadan kaldıracak olan Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi uygulamaya konulacak.

Yurt dışında yaşayan vatandaşlar ile mavi kartlıların, eğitim, sağlık ve adalet başta olmak üzere kamu hizmetlerinden yararlanmalarında uygulamadan kaynaklı sorunların giderilmesine devam edilecek.

"Adli Süreçlerde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda adli ve idari yargıda itiraz, istinaf ve temyiz başta olmak üzere kanun yollarına başvuru süreleri yeknesak hale getirilecek, böylelikle hak arama yollarının kullanılmasında belirlilik artırılacak.

İstinaf ve temyiz sürelerinin, hükmün tefhimi yerine gerekçeli kararın tebliğinden sonra başlamasına yönelik mevzuat çalışması yapılacak. İstinaf kanun yolunda, aynı konulardaki karar farklılıklarını gidermek amacıyla yüksek mahkemelerin ilgili dairelerinin de katılımıyla düzenli toplantılar yapılacak.

Bütün yargı kararları kişisel veriler korunarak erişime açılacak, kararı veren hakim veya mahkeme heyetinin isimleri ile birlikte yayınlanacak.

Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımların kapsamı genişletilecek. İdari para cezalarına ilişkin hükümler, görevli mahkeme yönüyle gözden geçirilecek. İdari para cezalarına ilişkin olarak Kabahatler Kanunu'nda öngörülen başvuru ve itiraz yollarının etkinliği artırılacak ve böylelikle hak arama yolları geliştirilecek.

Vergi suçunun her yıl için ayrı ayrı oluşması yerine tek suç kabul edilerek zincirleme suç hükümlerinin uygulanması sağlanacak. Etkin pişmanlık hükümlerinin vergi suçları için de uygulanabilmesi sağlanacak.

Kamu kurum ve kuruluşları aleyhine hükmedilen tazminat ve alacakların gecikmeksizin ödenmesi sağlanacak.

Danıştay üyeliğine seçilebilmek için kıdem şartı getirilecek

"Yargının Etkililiği ve Kalitesinin Artırılması" hedefi kapsamında soruşturma, yargılama ve infaz aşamasında mevzuat ya da uygulamadan kaynaklı aksaklıklar, Ceza Hukuku Bilim Komisyonu görüşleri dikkate alınarak sürekli izlenecek ve ceza adalet sisteminin daha iyi işlemesi için gerekli tedbirler alınacak.

İstinaf kanun yolu, dört yılı aşkın uygulaması da dikkate alınarak, yargının verimliliği ve kalitesi açısından analiz edilecek ve sistemin daha iyi işlemesine ilişkin gerekli tedbirler alınacak. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve cezaların ertelenmesine ilişkin hükümler, bir bütün olarak ele alınacak ve ceza adaletinin geliştirilmesi amacıyla yeniden düzenlenecek.

Yargıtay ve Danıştay üyeliğine seçilebilmek için en az 45 yaş ile birinci sınıf olmanın yanı sıra belli bir kıdem şartı getirilecek. İlk derece ve istinaf mahkemelerinde Cumhuriyet başsavcılığı, adalet komisyonu başkanlığı, ağır ceza, ticaret ve idare mahkemeleri başkanlığı gibi görevlere atanabilmek için asgari mesleki kıdem şartı getirilecek.

Yargı mensuplarının bilgilerinin güncelliğini ve mesleki gelişimlerini sağlamak amacıyla sürekli ve zorunlu eğitim modeline geçilecek. Yüksek yargı mensupları, akademisyenler ve uygulamacılar arasında iş birliği ve etkileşimin artırılması amacıyla belirli konularda düzenli olarak değerlendirme toplantıları yapılacak.

Adalet hizmetlerinin daha kaliteli verilebilmesi için hakim, savcı ve yargı çalışanı sayısının, Avrupa Konseyi Adaletin Etkinliği Komisyonu (CEPEJ) raporları da dikkate alınarak iş yüküyle orantılı olmasını temine yönelik çalışmalara devam edilecek.

İnfaz hizmetlerinin denetiminin etkinleştirilmesi amacıyla Cumhuriyet savcılarının yetkileri gözden geçirilecek, infaz hakimleri ile ceza infaz kurumları kampüsünde görev yapmaları yönünde uygulama başlatılacak.

Hakim ve savcıların mesleğe hazırlık döneminin daha etkin hale getirilmesi ve mesleki tecrübenin artırılması için hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi ihdas edilecek. Hakimlik, savcılık, avukatlık ve noterlik mesleklerine girebilmek için getirilen baraj sınavının (hukuk mesleklerine giriş sınavı) etkin biçimde uygulanmasına yönelik hazırlıklar tamamlanacak.

Hakim ve savcı adaylığı döneminde adliye stajları "Staj Eğitim Merkezi" olarak belirlenen adliyelerde yapılacak. Hakim ve savcı adaylarının mesleğe giriş sürecinde iletişim becerileri ve stres yönetimine ilişkin kabiliyetleri de dikkate alınacak.

Elektronik ortamda yapılan icra takip işlemlerinin sayısı artırılacak, zamanla tüm işlemlere yaygınlaştırılarak icra dairelerinde kağıtsız ofis ortamına geçilecek. Gayrimenkul satış sözleşmeleri, bazı çekişmesiz yargı işleriyle delil tespitinin noterler tarafından da yapılmasına imkan sağlanacak. Noterlerin çalışma gün ve saatleri vatandaşların ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden belirlenecek.

Hukuk uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu gözden geçirilecek

"İhtisas Mahkemelerinin Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda finans, sendika, imar ve kamulaştırma gibi alanlar ile vergi ve bilişim suçları bakımından ihtisas mahkemeleri belirlenecek. Hakimlerin adli yargıda ceza veya hukuk, idari yargıda idare veya vergi hakimi olarak görevlerini sürdürmeleri ve ihtisaslaşmaları sağlanacak.

Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren alanlarda hakimlere destek olmak üzere "mahkeme uzmanı" istihdam edilmesine yönelik çalışmalar yapılacak.

İlk defa ihtisas mahkemelerine atanan hakimlere göreve başlamadan önce ihtisas alanıyla ilgili eğitim verilecek. Başta kadastro mahkemeleri olmak üzere, hakimlerin ihtisas mahkemelerinde çalışma süreleri, davaların tamamlanma durumu da dikkate alınarak tespit edilecek, tayin olunacak yeni görev yerleri ise dosyaların bitirilme ve isabet oranına göre belirlenecek. Çözümü uzmanlık gerektiren uyuşmazlıkların ihtisaslaşmış hakimler eliyle ve daha hızlı bir şekilde sonuçlandırılması amacıyla il merkezlerinde bulunan ihtisas mahkemelerinde görülmesi sağlanacak.

Ticari hayatın yoğun olduğu il ve ilçelerde ticaret mahkemeleri ile fikri ve sınai haklar mahkemeleri kurulacak.

"Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Etkinliğinin Artırılması ve Yaygınlaştırılması" hedefine yönelik olarak gerçek ve tüzel kişiler ile devlet arasındaki uyuşmazlıkları en hızlı ve en az maliyetle çözmek amacıyla idari sulh usulü getirilecek, böylece alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri daha adalet hizmetlerine kazandırılacak.

İdare ile yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıkları gidermek amacıyla bağımsızlık ve tarafsızlık esasıyla çalışacak, uyuşmazlıkları temel ilkeler çerçevesinde değerlendirerek hızlı karar alabilecek yeni bir kurumsal yapı ihdas edilerek, özel kesim yatırımlarının korunmasına ilişkin kanuni düzenleme yapılacak.

Tahkimin ticari uyuşmazlıkların çözümünde daha fazla kullanılması teşvik edilecek, İstanbul Tahkim Merkezinin yapısı güçlendirilecek. Adalet Bakanlığı bünyesinde alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ilişkin kurumsal yapının güçlendirilmesi sağlanacak.

Ceza muhakemesinde uzlaştırmacı olabilmek için mevcut uzlaştırmacıların müktesep hakları saklı kalmak kaydıyla, hukuk fakültesi mezunu olma şartı getirilecek. Hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuğun kapsamı genişletilecek ve arabulucuların farklı alanlarda ihtisaslaşması sağlanacak.

Arabuluculuğun sekiz yıllık uygulama sonuçları dikkate alınarak sistemin etkinliğinin artırılması amacıyla Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu gözden geçirilecek. Arabuluculuk merkezlerinin hukuki statüsü belirlenerek, kurulmasına ve denetlenmesine ilişkin standartlar oluşturulacak.

Boşanma sürecinde özellikle kadın ve çocukların örselenmelerini önlemek için uluslararası sözleşmelerdeki standartlar da dikkate alınarak mahkeme temelli aile arabuluculuğu müessesesi oluşturulacak.

Profesör ve doçentlerin bilirkişilik yapmaları teşvik edilecek

"Bilirkişilik Sisteminin Kalitesinin Artırılması ve Öngörülebilirliğinin Sağlanması" hedefi kapsamında, puanlama esaslı bilirkişi performans sistemi getirilecek, raporuyla yargılamanın sonucuna ve hızına olumlu katkıda bulanarak belli bir puanın üzerinde performans gösterenler sicilde ve listelerde kalacak.

Kanun yolu incelemesinde tespit edilen yetersiz ve hatalı bilirkişi raporları, bilirkişinin performansının değerlendirilmesine ve sürekli nitelik alması halinde listeden çıkartılmasına esas olmak üzere bilirkişilik siciline işlenecek. Bilirkişilik bölge kurulları yeniden yapılandırılarak etkinliği artırılacak. Haklı bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan kaçınan ya da etik ilkelere aykırı davrananların bilirkişilik sicili ve listesinden çıkarılması sağlanacak. Bilirkişilerin bakabileceği azami dosya sayısını belirleyen kota sisteminin etkin bir şekilde uygulanması için gerekli tedbirler alınacak. Bilirkişilere dosyalar sırasına göre otomatik tevzi edilecek.

Yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere özel hukuk uyuşmazlıklarının daha kısa sürede çözümü amacıyla hakem bilirkişilik kurumu ihdas edilecek.

Raporunu zamanında teslim etmeyen bilirkişiye yeni dosya verilmemesi sağlanacak. Bilirkişilik faaliyetinin yürütülmesi ve bilirkişi raporunda yer alması gereken hususlara ilişkin olarak bilirkişilere verilen temel eğitim güçlendirilecek.

Bilirkişiden istenecek hususların somutlaştırılmasına yönelik UYAP sistemine entegre Bilirkişi Görevlendirme Rehberi hazırlanacak. Öncelikle taşınmaz ve motorlu taşıt değerleme ile muhasebe alanlarında olmak üzere özel hukuk tüzel kişilerinin bilirkişilik yapabilmelerine ilişkin uygulama geliştirilecek.

Bilirkişiyi görevlendirme sürecinde kanunun aradığı şartlara gösterilen hassasiyet hakim ve savcıların terfi ve teftişlerinde özellikle dikkate alınacak, buna ilişkin uygulama rehberi hazırlanacak. Profesör ve doçent unvanına sahip kişilerin, bilirkişilik yapmalarını teşvik etmek amacıyla bilirkişilik temel eğitiminden muaf tutulmaları sağlanacak.

Planın "İfade, Örgütlenme ve Din Özgürlüklerinin Korunması ve Geliştirilmesi" başlıklı 4'üncü amacında da çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "İfade ve Basın Özgürlüğüne İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi çerçevesinde, ifade özgürlüğünün en geniş şekilde teminat altına alınması amacıyla ilgili mevzuat, uluslararası insan hakları standartları doğrultusunda gözden geçirilecek.

Haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamalarının soruşturma konusu olmaması için hakim, savcı ve kolluk görevlilerine düzenli olarak eğitim verilecek.

Basın, yayın ve internet yoluyla işlenen suçlarda muhakeme şartı olan süreler hukuki öngörülebilirlik ve ifade özgürlüğünü güçlendirmek amacıyla yeniden ele alınacak. İnternet sitesinin tamamı yerine sadece ilgili içeriklerin kısıtlanmasının sağlanmasına ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlara yönelik gerekli tedbirler alınacak.

İfade ve basın özgürlüğünün önemli bir parçası olan "gazeteci güvenliğinin" esas olmasına ve gazetecilerin mesleki faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirler alınacak. Basın Kanunu uyarınca verilen yayın yasağı kararlarıyla ilgili uygulamaya ilişkin düzenleyici çerçeve, basın özgürlüğünü güçlendirecek şekilde gözden geçirilecek.

Basın özgürlüğünün standartlarını yükseltmek ve gelişmesini sağlamak için farkındalık çalışmaları yürütülecek. İfade açıklaması yoluyla işlenen suçlar nedeniyle verildiği anda kesin olan hükümlere karşı kanun yolu getirilecek.

Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanların iş mevzuatında belirtilen haklardan eksiksiz faydalanmalarına imkan sağlamaya yönelik düzenleme yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların mektuplarına, avukatları ile yazışmalarına, süreli ve süresiz yayınlara erişimlerine ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek. Hükümlü ve tutukluların süreli ve süresiz yayınlara erişimlerinin kolaylaştırılması için ceza infaz kurumlarında kampüs kütüphaneleri kurulacak, eserlerin dijital ortamda seçilip talep edilmesi imkanı getirilecek.

Toplantı ve örgütlenme hakkı

"Toplantı ve Örgütlenme Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi kapsamında, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının güçlendirilmesi amacıyla ilgili mevzuat ve uygulama uluslararası standartlar dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşlerine müdahaleye ilişkin ikincil mevzuat, uluslararası standartlar dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının yasaklanması ve müdahale uygulamalarına ilişkin mülki idare amirleri ve kolluk görevlilerine yönelik uluslararası standartlar dikkate alınarak farkındalık artırıcı faaliyetler gerçekleştirilecek.

İnsan haklarının geliştirilmesini amaç edinen ve bu doğrultuda çalışan birey ve sivil toplum kuruluşlarıyla periyodik görüşmeler yapılacak ve bunların çalışmalarında her türlü kolaylık sağlanacak.

Sendikal hakların etkin bir şekilde kullanılabilmesi amacıyla yöneticilerin farkındalıklarını artırmaya yönelik faaliyetler yürütülecek.

"Din ve Vicdan Özgürlüğünün En Geniş Anlamda Sağlanması" hedefi

"Din ve Vicdan Özgürlüğünün En Geniş Anlamda Sağlanması" hedefi çerçevesinde, din ve vicdan özgürlüğünün en geniş şekilde teminat altına alınması için ilgili mevzuat ve uygulama uluslararası insan hakları standartları doğrultusunda gözden geçirilecek.

Hangi dine mensup olursa olsun kamu ve özel sektör çalışanları ile öğrencilere, kendi dini bayramlarında izinli sayılma imkanı getirilecek.

Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklulara kendi dini bayramlarında açık görüş ve görüntülü görüşme gibi ilave imkanlar sağlanacak.

Kamunun kullanımına tahsis edilmiş bina ve alanlarda, ihtiyaç ve talep durumu dikkate alınarak, farklı din mensuplarının dini yükümlülüklerini yerine getirebilmesini temin etmek için uygun mekanlar oluşturulacak.

Gayrimüslim cemaat temsilcileriyle sorunların tespiti ve çözüm önerileri geliştirilebilmesi amacıyla düzenli toplantılar yapılacak. Gayrimüslim cemaat vakıfları yönetim kurullarının oluşturulması ve seçimine ilişkin Vakıflar Yönetmeliği'nde düzenleme yapılacak.

Ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin Türk Ceza Kanunu'nda düzenleme yapılacak

"Nefret Söylemi ve Ayrımcılıkla Mücadelede Etkinliğin Artırılması" hedefi çerçevesinde, dil, din, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi, inanç, mezhep ve benzeri nedenlerle yapılan nefret söylemi ve ayrımcılıkla etkili bir şekilde mücadele edilecek. Çalışma hayatında ayrımcılıkla mücadeleye ilişkin politikaların etkinliği artırılacak.

İslam ve yabancı düşmanlığı, göçmen karşıtlığı ve ırkçılık gibi ayrımcılık ve nefret söylemi/suçu teşkil eden ulusal ve uluslararası düzeydeki gelişmeler takip edilecek ve periyodik raporlar hazırlanacak.

Ayrımcılık ve nefret suçlarıyla etkili mücadele etmek amacıyla soruşturma kılavuzları oluşturulacak. Ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin Türk Ceza Kanunu'nda yeni bir düzenleme yapılacak.

Ayrımcılık ve nefret suçlarından daha fazla etkilendiği değerlendirilen mağdurlara yönelik, psiko-sosyal ve hukuki destek verilecek.

Eğitim materyallerinin objektiflik, tarafsızlık ve çoğulculuk ilkeleri dikkate alınarak toplumun bütün kesimlerini kapsayacak şekilde hazırlanmasına devam edilecek.

Ayrımcılık ve nefret suçları ile kabahatlere ilişkin veri tabanı oluşturulması ve istatistiklerin sağlıklı bir şekilde toplanması sağlanacak, bu amaçla kolluk ve savcılık personeline eğitim verilecek.

Medya çalışanlarına yönelik eğitim ve el kitapçıkları hazırlanması suretiyle nefret söylemi ve ayrımcılıkla ilgili farkındalık artırılacak.

Katalog suçların kapsamı daraltılacak

Planın 5'inci amacı olan "Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinin Güçlendirilmesi" kapsamındaki "Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğine İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi çerçevesinde, sulh ceza hakimliklerinin tutuklama ve diğer koruma tedbirlerine ilişkin kararlarına karşı "dikey itiraz usulü" getirilecek.

Sulh ceza hakimliğine yapılacak yetkilendirmelerde asgari kıdem şartı getirilecek, Sulh ceza hakimliklerinin, idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvurularda ihtisaslaşmaları sağlanacak.

Kişi özgürlüğü ve güvenliği ile ilgili mevzuat, ölçülülük ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde gözden geçirilecek ve analiz raporu hazırlanacak.

"Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık" ilkeleri doğrultusunda, katalog suçların kapsamı daraltılacak. Tutuklama nedeni olarak düzenlenen katalog suçlar bakımından da "somut delile dayanma şartı" getirilerek tutuklamanın istisna olduğuna ilişkin ilke güçlendirilecek.

Müdafiyle görüşme hakkını kısıtlayan kanun hükümleri gözden geçirilecek.

Tutuklama ve adli kontrol tedbirlerine ilişkin sulh ceza hakimleri ve savcılara düzenli eğitim verilecek.

Yetkisizlik, görevsizlik ve merci tayini gibi durumlarda tutukluluğa itiraz ve gözden geçirmeye ilişkin uygulamadan kaynaklı mağduriyet ve belirsizlikler giderilecek.

Tutuklama ve bazı koruma tedbirlerinin haksız uygulanması nedeniyle meydana gelen zararların oluşturulacak idari başvuru yoluyla hızlı bir biçimde tazmini sağlanacak.

"Konutu terk etmeme" adli kontrol tedbirinde geçen süre mahsup edilecek

"Adli Kontrol Tedbirlerinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi kapsamında, adli kontrol tedbiri belirli aralıklarla incelenecek, tedbirlere üst süre sınırı getirilmesi ile imza yükümlülüğünün teknolojik imkanlar kullanılarak yerine getirilmesi gibi yenilikler hayata geçirilecek.

"Konutu terk etmeme" adli kontrol tedbirinde geçen sürenin, sonuç cezanın infazından mahsubu sağlanacak.

Adli kontrol tedbiri ile diğer bazı koruma tedbirlerinin yanlış veya haksız uygulanması halinde bu uygulamadan mağdur olan kişiye tazminat ödenmesi sağlanacak.

"Uygulamadan Kaynaklı Aksaklıklar Nedeniyle Özgürlüğün Kısıtlanmasının Önlenmesi" hedefi çerçevesinde, ifade alınıp serbest bırakılmak üzere verilen bir yakalama kararı kapsamında mesai saatleri dışında yakalanan kişiye, makul bir sürede adli makamlara başvurmayı taahhüt etmesi şartıyla serbest bırakılma imkanı getirilecek.

İfade alma işlemlerinin mesai saatleri dışında yapılamaması nedeniyle yakalama kararlarının infazından kaynaklanan mağduriyetleri gidermek için, bu işlemlerin adliyelerde 7 gün 24 saat esasıyla yapılması sağlanacak.

İddianame ile tanık ve müştekiler hakkında çıkarılan zorla getirme kararları, ilgiliye telefonla mesaj yoluyla da bildirilecek.

Şikayete bağlı suçlarda, ifadesi alınmak üzere meşruhatlı davetiye tebliğine rağmen müştekinin duruşmaya mazeretsiz olarak gelmemesi halinde kamu davasının düşürülmesine ilişkin mevzuat çalışması yapılacak.

Çağrı üzerine gelmeme durumunda tebligat sürecinin usulüne uygun şekilde tamamlandığı tespit edilmeden zorla getirme veya yakalama işlemi yapılmamasına yönelik tedbirler alınacak.

İşkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili veri tabanı oluşturulacak

Planın 6'ncı amacı olan "Kişinin Maddi ve Manevi Bütünlüğü ile Özel Hayatının Güvence Altına Alınması" içindeki "İşkence ve Kötü Muameleye Sıfır Tolerans Politikasının Titizlikle Uygulanmaya Devam Edilmesi" hedefi çerçevesinde, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'ndaki hükümler başta olmak üzere zor ve silah kullanımına ilişkin uygulama uluslararası standartlar dikkate alınarak analiz edilecek.

Zor ve silah kullanımına ilişkin mevzuatın uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilmesi amacıyla rehberler oluşturulacak. Kolluk görevlileri ile çarşı ve mahalle bekçilerine zor ve silah kullanımı ile kötü muamele teşkil edebilecek durum ve eylemler hakkında düzenli eğitim verilecek.

Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi ile BM İşkenceye Karşı Komite tavsiyeleri dikkate alınarak nezarethaneler ile geri gönderme merkezlerinin fiziki kapasiteleri dahil standartları korunarak sürekli gözden geçirilecek.

İşkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturmalara ilişkin veri tabanı oluşturulacak. İşkenceye sıfır tolerans anlayışı kapsamında, daha önce adli suçlar için yapıldığı gibi disiplin suçlarında da zaman aşımı kaldırılacak. Yakalama ve gözaltı uygulamalarının insan onurunu zedelemeyecek şekilde yerine getirilmesini temin etmek için kolluk görevlilerinin farkındalıkları artırılacak. Hastanelerde adli muayeneye özgü birim ve fiziki mekanlar yaygınlaştırılacak.

Ceza infaz kurumlarına kabul sırasında alınan hekim raporlarında standart sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılacak. Ceza infaz kurumlarında barınma koşullarına ilişkin standartların daha da yükseltilmesi için çalışmalara devam edilecek. Tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişimi, ilgili kurumlarla işbirliği yapılarak artırılacak. Özel bakım ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan hükümlü ve tutuklular için tasarlanan "rehabilitasyon tipi ceza infaz kurumları" yaygınlaştırılacak. Yüksek güvenlikli adli psikiyatri hastanelerinin kapasitesi güçlendirilecek ve sayıları artırılacak.

Yargılamanın sonucu, iddianameyi hazırlayan Cumhuriyet savcısına bildirilecek

"Soruşturmaların Etkili Bir Şekilde Yürütülmesinin Sağlanması" hedefi kapsamında, kolluk ile kamu görevlilerinin fiillerinden kaynaklanan hak ihlallerine ilişkin etkili bir şekilde idari soruşturma yürütülmesini sağlamak için uluslararası standartlar da dikkate alınarak uygulama gözden geçirilecek.

Görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle bir hak ihlaline sebebiyet veren kamu görevlileri hakkında rücu ve disiplin işlemleri etkili şekilde yürütülecek.

İddianamelerdeki isabet oranını artırmak amacıyla yargılamanın sonucu, iddianameyi hazırlayan Cumhuriyet savcısına bildirilecek.

Adli muayene ve raporlama işlemlerinin İstanbul Protokolü ve uluslararası standartlara uyumunun sağlanması amacıyla adli tıp uzmanları ve doktorlara eğitim verilecek.

Ceza adaletinde hakkaniyeti güçlendirmek için denetimli serbestlikle cezanın infazında nispi uygulamaya geçilecek.

Adli kolluk uygulamasından kaynaklanan sorunlar Ceza Hukuku Bilim Komisyonu tarafından analiz edilecek ve analiz sonuçları kapsamında öneriler geliştirilecek.

Soruşturmaların etkililiğinin artırılması amacıyla Adli Kolluk Yönetmeliği gözden geçirilecek, adli kolluk görevlilerinin zaruri olmadıkça başka birimlerde görevlendirilmemesi sağlanacak.

Olay yeri inceleme, adli arama ve fiziki el koyma işlemlerinin kamera ile kayıt altına alınması zorunluluğu getirilecek. Adli kolluk işlemlerinin etkili bir şekilde yürütülmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla adli kolluk rehberi hazırlanacak.

Etkili soruşturma için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta istihdamı sağlanacak. Her bölge adliye mahkemesi merkezinde Adli Tıp Kurumu grup başkanlığı kurulacak, Adli Tıp Kurumu'nun hizmet verdiği adli bilimler alanı genişletilecek. Suça ilişkin delillerin daha iyi değerlendirilebilmesi ve maddi gerçeğe ulaşılabilmesi için Adli Tıp Kurumu uzmanlarına kişisel verilerin korunması suretiyle ilgililerin geçmiş dönem tıbbi kayıtlarına erişim imkanı getirilecek.

Üniversitelerde adli tıp ve adli bilimler enstitülerinin kuruluşu ile yeni program açılmasına ilişkin standartlar geliştirilecek ve bu konuda Adli Tıp Kurumu ile iş birliği halinde çalışılacak.

Kadına yönelik şiddetle mücadelede yapılacaklar

"Aile İçi Şiddet ve Kadına Karşı Şiddetle Mücadelenin Etkinliğinin Artırılması" hedefi çerçevesinde, eşe karşı işlenen suçlarla ilgili kanunda öngörülen cezayı artıran sebepler, boşanmış eşi de kapsayacak şekilde genişletilecek.

Tek taraflı ısrarlı takip fiilleri ayrı bir suç olarak düzenlenecek ve böylelikle mağdurlara sağlanan güvence artırılacak.

Cinsel saldırı mağduru kadınların ikincil örselenmelerini önlemek amacıyla hastanelerde oluşturulan özel merkezler/kadın destek birimleri yaygınlaştırılacak. Aile içi şiddet ve kadına karşı şiddetten kaynaklanan suçların etkin soruşturulması amacıyla kurulan özel soruşturma büroları ülke genelinde yaygınlaştırılacak. Şiddet mağduru kadınların hak arama yollarını etkin şekilde kullanabilmeleri için Ceza Muhakemesi Kanunu 234'üncü maddesi uyarınca avukat görevlendirilmesi imkanı getirilecek, adli yardım hizmetlerinden yararlanma koşulları kolaylaştırılacak.

Aile içi şiddet bürolarında görevli Cumhuriyet savcıları ile tedbir kararlarına bakmakla görevli hakimlere uygulama birliğinin sağlanması için düzenli olarak eğitim verilecek. Tehdit altındaki kadınların daha etkin korunmasını sağlamak için önleyici ve koruyucu kapasite artırılacak ve bu kapsamda teknolojik imkanlardan da azami ölçüde yararlanılacak.

Haklarında uzaklaştırma kararı verilenler başta olmak üzere, aile içi şiddet veya kadına karşı şiddet uygulayanların rehabilitasyonu sağlanacak, bu amaçla öfke kontrolü ve stres yönetimi gibi etkili programlar geliştirilecek. Boşanma sürecinin taraflar ve çocuklar üzerindeki olası olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, özellikle çocukla kişisel ilişkinin sağlıklı yürütülmesini sağlamak amacıyla süreç hakkında taraflar ve çocuklar bilgilendirilecek ve ihtiyaç duyanlara psikososyal destek sağlanacak.

Boşanma davalarının uzun sürmesinden kaynaklı mağduriyetler giderilecek

"Adli İşlemler ve Süreçlerde Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması" hedefi kapsamında, suçla veya dava konusu olayla ilgisi bulunmayan özel hayata ilişkin hususların yargısal işlem ya da kararlara yansımaması ve kamuoyuna açıklanmaması için gereken tedbirler alınacak.

İletişimin tespiti ve dinlenmesi şeklindeki koruma tedbiriyle elde edilen kayıtların beraat kararı verilmesi halinde de yok edilmesi sağlanacak.

Kişinin onur ve haysiyetine, özel hayatının gizliliğine karşı işlenen fiiller ile iftira ve suç uydurma suçlarının daha etkin soruşturulması sağlanacak, üst ve beden aramalarının, insan onurunu zedelemeyecek şekilde uygulanmasına yönelik kararlılık sürdürülerek kolluk görevlileri ve ceza infaz kurumu personeline düzenli eğitim verilmesine devam edilecek.

Boşanma davalarının uzun sürmesinden kaynaklı mağduriyetleri giderecek düzenlemeler yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların açık görüş süreleri uzatılacak

"Cezaların İnfazında Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması" hedefi çerçevesinde, hükümlülerin cezalarının mümkün olduğu ölçüde ailelerinin kolaylıkla ulaşabileceği yerlerde infaz edilmesi ve bu suretle aile bağlarını sürdürmeleri sağlanacak.

Maddi durumunun yetersiz olduğunu belgelendiren hükümlülerin talebe bağlı nakillerine ilişkin ücret ve masrafların ödenmesi konusunda kolaylıklar sağlanacak.

Hükümlü ve tutukluların, kendilerini ziyaret edeceğini bildirdiği listede yer alan kişileri değiştirebilmesine imkan tanınacak, açık görüş süreleri uzatılacak.

Hükümlü ve tutuklular ile ziyaretçilerinin sağlık kurulu raporu ile tespit edilen engellilik halleri dikkate alınarak, ziyaretlerin bir refakatçi eşliğinde ya da açık görüş şeklinde yapabilmelerine imkan sağlanacak.

Çocukların eğitim durumları dikkate alınarak ceza infaz kurumlarında hafta sonları da görüş yapma imkanı sağlamak amacıyla mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların, yakınlarının hastalığı veya ölümü halleri ile doğal afet durumlarında kullanabilecekleri mazeret izninin kapsamı genişletilecek.

Ceza infaz kurumlarında dijital dönüşüm gerçekleştirilecek, bu kapsamda hükümlü ve tutukluların yakınları ile görüntülü görüşme, mektup alıp gönderme, dilekçe verme ve sağlık durumunu takip etme gibi bazı işlemlerin teknolojinin imkanlarından yararlanılarak yürütülmesi sağlanacak.

Hükümlü ve tutuklulara yönelik psiko-sosyal yardım programları çeşitlendirilecek ve manevi rehberlik hizmetleri geliştirilecek.

Hükümlü ve tutukluların meslek edinmeleri amacıyla kurulan Mesleki Eğitim Merkezleri yaygınlaştırılacak, mesleki eğitimin sayı ve çeşitliliği artırılacak. Hükümlü ve tutuklulara tahliye sonrası meslek edindirilmesi için faaliyet gösteren iş yurdu sayısı ve iş kolu çeşitliliği artırılacak ve kapasiteleri yükseltilecek. Tahliye edilen hükümlülerin topluma yeniden uyumları için iş ve çalışma hayatına katılımını sağlayan işverenlere teşvik imkanları oluşturulacak.

Denetimli serbestlik yükümlülerinin meslek edinmelerini sağlamak için halk eğitim merkezleri, İŞKUR, yerel yönetimler ve özel sektör işbirliğiyle programlar düzenlenecek, kamuya yararlı bir işte çalışma yükümlülüğünün bu kurslarda yerine getirilmesi sağlanacak.

Doktor, pedagog, psikolog, sosyolog, sosyal çalışmacı gibi uzman personelin, ceza infaz kurumlarında çalışmalarının teşvik edilmesine yönelik tedbirler alınacak ve sayıları artırılacak.

Hükümlü ve tutukluların disiplin mevzuatı gözden geçirilecek, etkin, öngörülebilir ve ölçülü bir yaptırım/ödül sistemi geliştirilecek.

İnsan hayatının korunması amacıyla alınacak tedbirler

"İnsan Hayatının Korunması Amacıyla Gerekli Tedbirlerin Alınması" hedefi kapsamında, tedbirsiz ve dikkatsiz davranışlar sonucu insan hayatının zarar görmemesi için kamu kurum ve kuruluşları gerek düzenleyici ve denetleyici, gerekse de icra eden merci olarak her türlü tedbiri titiz bir şekilde alacak ve uygulamasını takip edecek.

İnşaat alanları, afet riski altında bulunan binalar ile metruk binaların çevre güvenliği ve denetimine ilişkin düzenleyici çerçeve gözden geçirilecek.

Trafik kazalarında ölüm ve yaralanma riskinin en aza indirilmesi için gereken tedbirler ile yeni doğan ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi amacıyla gerekli tedbirler etkili şekilde alınacak.

Askerliğe elverişliliğin belirlenmesinde kişisel veriler korunmak suretiyle adayın sağlık geçmişi detaylı olarak değerlendirilecek, muayene ve raporlarda standardın sağlanması amacıyla sağlık personeline düzenli olarak eğitim verilecek. Askerlik hizmeti sırasında kendisine veya çevresine zarar verme ya da başkalarından zarar görme riski taşıyanlar etkin bir şekilde belirlenecek ve bu kişilerin silaha erişimleri engellenecek.

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, AB standartlarıyla uyumlu hale getirilecek

"Kişisel Verilerin İşlenmesinde Özel Hayatın Korunması" hedefi çerçevesinde, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Avrupa Birliği standartlarıyla uyumlu hale getirilecek.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun idari para cezası kararlarına karşı sulh ceza hakimlikleri yerine idari yargıya başvuru imkanı sağlanacak.

Kişilerin mağduriyetlerinin ve hak kayıplarının önlenmesi için adli sicil kayıtlarının silinmesinde uygulamadan kaynaklı sorunları giderilecek, "arşiv kayıtları"nın silinme süreleri kısaltılacak. Ceza mahkumiyetinin sonucu olan yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin hükümler, hak ve özgürlüklerin kullanılmasına engel teşkil etmeyecek şekilde yeniden düzenlenecek.