Gıda fiyatları rekor kırabilir: Heatflation geri döndü!

Uzmanlara göre hava sıcaklıklarının bu yıl da rekor düzeye ulaşması bekleniyor. Yaz aylarının ilk haftaları geride kalırken küresel ısınma kaynaklı üretim krizleri etkisini göstermeye başladı. Aşırı iklim koşulları sadece tarımsal üretimi değil hayvancılık sektörünü de vurdu.

Mevcut durum çok sayıda ülkede gıda fiyatlarında artış tehdidini de beraberinde getirirken geçtiğimiz yıllarda hayatımıza giren ‘heatflation’ı tekrar hatırlattı. Aşırı sıcaklar nedeniyle gıda fiyatlarında görülen artış olarak değerlendirilebilecek heatflation, halihazırda enflasyonla mücadele eden tüm ülkeler için yeni bir yük olmaya başladı.

Aşırı hava olayları gıda üretimi için risk!

İngiltere merkezli Energy and Climate Intelligence (ECIU) CNBC-e’ye yaptığı açıklamada, aşırı sıcakların ve soğukların, şiddetli yağmurların, kuraklıkların ve yangınların dünyanın her yerindeki gıda üretimi için risk oluşturduğunu belirtti. ECIU Uluslararası Program Başkanı Gareth Redmond-King, “Üretimde yaşanan düşüşler fiyat artışlarına da yansıyor. Çoğu ülke halihazırda yaşam maliyeti krizi yaşıyor ve mevcut durum, hanehalkları üzerinde daha fazla baskı yaratmaktan başka bir işe yaramıyor. Emisyonları azaltmak ve sıcaklık artışını sınırlamak için küresel olarak yeterince çaba göstermiyoruz. Emisyonları azaltmak için harekete geçmenin maliyeti, iklim etkilerinin hızla artan maliyetinden çok daha ucuz. İklim etkileri giderek daha fazla insanın temel gıda maddelerini satın almakta zorlanmasına neden olurken, acilen harekete geçilmesi gerekiyor” diye konuştu.

Sadece tarım değil su ürünleri de tehdit altında

Redmond-King, değerlendirmesinde Türkiye ve İngiltere ticari ilişkilerine de dikkat çekti ve konunun sadece tarım ürünleri için değil, su ürünleri için de geçerli olabileceği uyarısında bulundu. Geçtiğimiz yıl İngiltere’nin Türkiye’den 748 milyon sterlin değerinde yaklaşık 500 milyon kg gıda ithal ettiğine dikkat çeken Redmond-King, “Bu ürünlerin arasında çok sayıda yaş ve kuru meyve de yer alıyor. Bu ürünler Türkiye'nin de içinde olduğu aşırı sıcaklara ve kuraklığa karşı savunmasız olabiliyor. Sadece tarım ürünleri değil, Türkiye'den çok sayıda balık ithal ediyoruz. Bazı türler Akdeniz'de artan sıcaklıklarından da olumsuz etkilenebilir. Avrupa'da son yıllarda zeytin hasadı ciddi bir düşüş yaşadı. Sonuç olarak zeytinyağı fiyatları hızla arttı. İspanya'da marketlerde zeytinyağı hırsızlığı başladı. Bunun sonucunda da Birleşik Krallık'ta son 2 yılda fiyatların yüzde 130 arttığını gördük” değerlendirmesini yaptı.

5 ürün grubunda mayıs ayı verileri fiyat artışını doğruluyor

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye Temsilci Yardımcısı Dr. Ayşegül Selışık da yüksek sıcaklıklar ve kuraklık gibi şokların tarımsal üretimi ve ürün verimliliğini olumsuz etkilediğini ve bu durumun da gıda enflasyonunu körüklediğini söyledi. “FAO’nun dünyada en çok ticareti yapılan 5 ürün grubunda gıda emtiasının takibini yaptığı ve aylık değişimleri gösteren Gıda Fiyat Endeksi’nin Mayıs 2024 sonuçları da bu veriyi doğruluyor” diyen Selışık, “ FAO’nun henüz haziran ayında yayımladığı Mayıs Tahıl Fiyat Endeksi’ne göre tahıl fiyatları bir önceki döneme göre yüzde 6,3 oranında arttı. Bu keskin artışta, önemli buğday üreticisi bölgeler olan Avrupa, Karadeniz ve Kuzey Amerika’daki yaklaşan hasat dönemine ilişkin sıcak hava koşullarının yarattığı tedirginlik öne çıkıyor. Mısırda da aylık bazda fiyatlarda yüzde 1,3 lük bir artış gözlenirken rapora göre fiyat artışının birincil nedeni yine olumsuz hava koşulları" yorumunda bulundu.

2035’te sıcaklığın enflasyona etkisi yüzde 3’ü geçecek

Son dönemde iklim değişikliğinin fiyat istikrarını tehdit edebileceğine dair araştırmaların öne çıktığını belirten Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi ve Fen Bilimleri Enstitüsü Fizik Bölümü Yarı Zamanlı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş ise “Dünya ölçeğinde 27 binden fazla aylık tüketici fiyat endeksi dikkate alınarak yapılan araştırma, yüksek hava sıcaklıklarının hem yüksek hem de düşük gelirli ülkelerde 12 ay boyunca sürekli olarak gıda ve manşet enflasyonunu artırdığını gösteriyor. Etkiler ise iklim koşullarına bağlı olarak mevsimlere ve bölgelere göre değişiklik gösteriyor” dedi. Türkeş’in dikkat çeken bir yorumu da 2022 ve 2035 yılları özelinde yaptığı değerlendirme oldu: “2022'deki aşırı sıcaklıkların Avrupa'da gıda enflasyonunu yüzde 0,43-0,93 artırdığı belirtiliyor. 2035 için öngörülen ısınmanın ise yüzde 30-50 oranında artacağı ifade ediliyor. 2035 yılı için öngörülen sıcaklık artışları göz önünde bulundurulduğunda, gıda ve toplam enflasyon üzerinde küresel manada sırasıyla yıllık yüzde 0,92 ve 3,23 artışlar görülmesi bekleniyor.”

İklim koşulları hangi ülkeleri etkiliyor?

Aşırı sıcakların gıda enflasyonuna etkileri her ülkede aynı şekilde görülmüyor. Türkiye gibi aşırı iklim koşullarından ziyade yanlış tarım uygulamaları ve ithalata dayalı tarım politikalarının ağırlıkta olduğu ülkelerde iklim koşullarının etkisi de sınırlı kalıyor. “Pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı döneminde birçok ülkede gıda enflasyonu düşerken, Türkiye’de 2022 yılı da dahil olmak üzere yüzde 77,87 ile en yüksek noktadaydı” diyen Türkeş, küresel anlamda şiddetli iklim olaylarının gıda enflasyonu üzerinde belirli sonuçlar doğurabildiğine dikkat çekti.

10 kişiden 1’i kronik açlıkla mücadele ediyor

Oxfam Gıda ve Tarım AB Kıdemli Danışmanı Hanna Saarinen ise "İklim değişikliği gıda fiyatlarının yükselmesine katkıda bulunan faktörlerden yalnızca biri" diyerek şunları söyledi: "Son yıllarda gıda enflasyonu Güney Sudan'da yüzde 186'ya, Zimbabve'de yüzde 105'e, Nijerya'da ise yüzde 41'e ulaştı. Dünya çapında neredeyse 10 kişiden 1’i her gün kronik açlıkla karşı karşıya kalıyor ve dünya nüfusunun yüzde 42'si sağlıklı beslenemiyor. Bu anlamda her ülkeye, gıda üretimi tarafında iyileşme sağlamak için iklim değişikliği başta olmak üzere tüm politika süreçlerine dahil olması gerekiyor."