Başkanlar Konuşuyor: Ardahan, keşfedilmemiş peynirleri 'okul' ile ekonomiye kazandıracak

DÜNYA, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) öncülüğünde 81 ildeki oda ve borsa başkanlarıyla ekonominin nabzını tutuyor. Bugün 11’incisini yayınladığımız “Başkanlar Konuşuyor” söyleşi dizisinin konuğu Ardahan. Ardahan TSO Başkanı Çetin Demirci, DÜNYA’nın sorularını yanıtlayarak, turizm alanında yatırımlar beklediklerini söyledi.

“Hayvancılıkta katma değeri artıracak yatırımlar gelmeli”

Çetin Demirci / Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

Ardahan, Edirne’den-Ardahan’a tabiriyle akılda kalan bir şehir. Coğrafi konumumuz çok müsait. Orta Asya’ya açılan kapının sahibiyiz. Ardahan hayvancılığıyla öne çıkmış bir şehir. Hatta bir realite var. Nüfus düşmesine rağmen hayvan sayısı arttı. Büyükbaş hayvan sayısı 450 bin, küçükbaş hayvan sayısı da 30-40 bin civarında. Kişi başına 4,5 baş hayvan düşüyor. Ama biz hayvancılığın katma değerini burada yaratamıyoruz. Hayvanı canlı olarak, katma değer yaratmadan satıyoruz. Ardahan’a hayvancılıkla ilgili yatırım gelmesi gerekiyor.

KAZ İÇİN COĞRAFİ İŞARET BAŞVURUSU YAPTIK

Ardahan daha önce Kars’ın bir ilçesi olduğu için bazı ortak değerlerimiz var. Kars kaşarı bunlardan biri. Adı Kars kaşarı, ama ağırlıklı olarak Ardahan’da yapılıyor. Kars’a bağlıyken de üretimin yaklaşık yüzde 70’i Göle’de yapılıyordu. Bu hâlâ devam ediyor, Kars kaşarı diye de satılıyor. Biz bundan rahatsız değiliz, çünkü ortak değerimiz. Kaz üretiminde de ayrım yapmak istemiyorum, ama birlikte ilerleyemedik. Ardahan kazı için coğrafi işaret başvurusunda bulunduk. Yakında onu da tescil ettireceğiz. İl genelinde kaz sayısının 150 bin civarında olduğunu tahmin ediyorum. Kaz üretimiyle ilgili teşvik de olmasına rağmen kimse çiftlik kurmadı. Tamamen doğal koşullarda yetiştiriliyor kazlar. Ayrıca Türkiye’deki tek Kafkas Arısı Üretim Eğitim ve Gen Merkezi de Ardahan’da.

‘PEYNİR OKULU’NA 1,5 MİLYON LİRALIK DESTEK

Ardahan’ın ekonomisini güçlendirmek için Ardahan Üniversitesi ile ortak faaliyetler yürütüyoruz. Son projemiz de SOGEP projesi olan “Peynir Okulu.” Ardahan Üniversitesi, Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, Milli Eğitim İl Müdürlüğü ortaklığında Serhat Kalkınma Ajansı’na sunduğumuz bu projemiz onay aldı. Kaybolmaya yüz tutmuş peynirlerimizi ortaya çıkaracağız. Örneğin Hanak ilçemizin tel peyniri var. Yakında coğrafi işareti alınacak. Kalkınma Ajansı aracılığıyla bir potansiyel çalışması yaptırdık. Bu çalışmada bilmediğimiz 10’a yakın peynir çeşidi çıktı Ardahan’da. Bu peynirleri tanıtmak coğrafi işaret almak istiyoruz. Bu okulumuz lise düzeyinde olacak. Ardahan Üniversitesi’nden de teknik destek alıyoruz. Kız meslek lisesinde gıda bölümünde yürüteceğiz projeyi. 1,5 milyon liralık destek aldık. Önümüzdeki günlerde sözleşmeyi imzalayacağız.

İL BAZLI TEŞVİK İSTİYORUZ

Ardahan OSB’de aslında tek yatırımcımız var. İstanbul merkezli Alkor, yatırım yaptı. Doğu Anadolu’da yatırımcısı olmayan tek OSB Ardahan’da. Çünkü yer seçiminde 20 yıl öncesinden gelen yanlışlar var. Yatırımcı çekemiyoruz. Yakın zamanda OSB’de Biyokütle Enerji Tesisi’nde yatırımcı firma lisans aldı. Şu anda inşaat devam ediyor. Bu tesisin yatırımcıları Ardahan’a çekeceğini düşünüyorum. Ne var ki Ardahan göç veren bir il olduğu için işgücü kaybı konusu. Göçten dolayı da 1.000’e yakın üyemiz var. Ardahan İl olduğunda 180 bin nüfusu varken şimdi 96 bin nüfusu var. Bu bazı istatistiklerde bizi öne çıkarıyor ama bu sefer de 6’ncı bölge teşviklerinde Ardahan geri planda kalıyor. Biz, bölge bazlı değil, il bazlı teşvik istiyoruz. İl bazlı teşviklerin Ardahan’da başlatılmasını talep ediyorum. Ayrıca iki tane sınır kapımız var ama gümrüklemeyi Ardahan’da yapamıyoruz. Gümrüklemenin Ardahan’da olması lazım. İhracatta ne yazık ki 3,5 milyon dolarla 76’ncı il konumundayız. Bu belki de Hopa’da 1 haftalık ticaret hacmi. Ticaret Bakanlığı, Ardahan’ın ihracatının gümrükleme yapması için yeterli olmadığını söylüyor. Ama biz de, “Sınır kapılarında gümrüklemeye izin verin, biz de ihracat yapalım” diyoruz. Ardahan bu konuda eli tutulması gereken bir kent.

“Kar geliyor, ama kâr gelmiyor”

Ardahan’ın turizmde değerlendirilemeyen büyük bir potansiyeli var. Turizmde Doğu Anadolu turları Kars’ta Ani Antik Kenti’nde, Doğu Karadeniz turları da Artvin Şavşat’ta bitiyor. Biz kör bir noktada kalmışız. Oysa turizm için çok iyi rotalarımız var. Ardahan deyince soğuk da akla geliyor. Kar geliyor, ama kâr gelmiyor. İlimizde kış turizmi de öne çıkarılabilir. AB desteğiyle yapılan Yalnızçam Uğurludağ Kayak Tesisimiz var. 3 tane yolu, 1 tane kırmızı, 2 tane mavi pisti olan bir kayak tesisine sahibiz. Kış turizmiyle birlikte yaz aylarında da doğa turizminin gelişmesi için konaklama yatırımı yapılabilir. Ayrıca pandemi birçok şeyi etkiledi ama bu süreçte insanlar doğala yöneldi. Ardahan’da da yapay hiçbir şey yok. İlimizin avantajlarından biri de sanayinin olmaması. Bu daha önce dezavantajdı ama bence artık avantaj. Sanayi olmadığı için doğa da hiç kirlenmedi. Ardahan, bundan dolayı doğar turizmi için oldukça elverişli. Turizmin geliştirilmesi için geçtiğimiz yıllarda 4 toplantı yaptık. 2’si uluslararası toplantıydı. Ardahan IPARD desteği alan bir il. Şimdiye kadar gerekli ilgiyi görmedi ama doğala yönelişle birlikte yatırımcıları bekliyoruz. Ayrıca son dönemde Yeşil Mutabakat konusu öne çıkıyor. Bu tam da Ardahan’a uygun. Ardahan’da sanayi öne çıkmasın, biz doğal ürünlerimizle öne çıkmak istiyoruz. Ardahan buna çok elverişli.

Tanıtım sürdürülebilir olmalı

Şu anda coğrafi işaretli 4, onay bekleyen de 3 ürün var. onlarca ürün için de başvuru yapacağız. TOBB’dan da destek alıyoruz. Avrupa’dan tescil alacağımız değerlerimiz de olacak. Bununla birlikte ürünlerin tanıtımının sürdürülebilir olması lazım. Coğrafi işaret alıp bırakmak istemiyoruz. Ardahan çiçek balı, Ardahan Damal bebeği, Posof fasulyesi, Posof elması coğrafi işaretli ürünlerimiz. Bu ürünlerimizin bilinirliğini artırmak istiyoruz. İlin florası da çok zengin. Ardahan’da 1500’e yakın bitki türü, 100’e yakın da endemik bitki var. Tıbbi aromatik bitki deposu bir kentiz. Ardahan’ın bu yönü ve gastronomisi öne çıkarılmalı.