Bakan Göktaş sıraladı: Sosyal medyada çocuklar için 5 adımlı koruma stratejisi

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, sosyal medya bağımlılığı ve zararlı içeriklere karşı çocukları korumaya yönelik yeni düzenleme hakkında bilgi verdi.

Son yıllarda birçok ülke, sosyal medya platformlarının özellikle çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler getiriyor diyen Bakan Göktaş, "Bu olumsuz etkiler, beyin kimyasını etkileyen değişimlerden, sosyal problemlere kadar değişen bir çerçevede çeşitlilik arz ediyor. Bağımlılık konusunda çalışan uzmanlar sosyal medya bağımlılığının beyinde madde bağımlılığıyla benzer mekanizmaları tetiklediğini belirtiyorlar. Sosyal medya bağımlılığını “dijital eroin” olarak Adlandıran uzmanlar var. Bu madde bağımlılığına benzetilen sosyal medya kullanım etkilerine karşı ergen ve çocuklar çok daha fazla risk altındalar.

Ergenlik dönemi, doğum sonrası dönemin ardından beynin en fazla değişim ve büyüme gösterdiği dönem olarak biliniyor. Bazı klinik çalışmalar bir çocuğun teknoloji bağımlılığının sınırı aşması durumunda tedavinin çok zor hale gelebildiğini gösteriyor. Hatta video oyunlarında kaybolmuş ya da Facebook bağımlısı sosyal medya kullanıcılarını tedavi etmenin, en az uyuşturucu madde bağımlılarını tedavi etmek kadar zor olduğu görülmüş." ifadelerini kullandı.

Ekran bağımlılığı rahatsızlıkları

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, erken çocukluk döneminde sıkça görülen ve "ekrana bağlı gelişen otizm" olarak tanımlanan sanal otizme dikkat çekti.

Bakan Göktaş, sanal otizmin, çocuklarda otizmli olmamalarına rağmen otizm belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olduğunu belirtti. "Ekran teknolojileri yalnızca bağımlılık yapmakla kalmıyor, aynı zamanda dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, kaygı, depresyon, artan saldırganlık ve intihar eğilimi gibi ciddi ruhsal ve davranışsal sorunlara da yol açabiliyor" dedi.

Sanal otizmin yanı sıra, ekran kullanımına bağlı yeni tanıların literatüre girmeye başladığını ifade eden Göktaş, ailelere ekran sürelerini sınırlandırmaları ve çocuklarının dijital cihazlarla olan ilişkilerini yakından takip etmeleri çağrısında bulundu.

“Ekran kullanımı çocuklarda beyin çürümesine yol açabilir”

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, ekran teknolojilerinin özellikle çocuklar ve gençler üzerindeki etkilerine dair çarpıcı açıklamalarda bulundu. Bakan Göktaş, ekran bağımlılığının yalnızca ruhsal değil, fiziksel ve bilişsel sorunlara da yol açtığını vurguladı.

Göktaş, cep telefonundan ayrı kalma korkusu anlamına gelen Nomofobi (No Mobile Phone Phobia) ve internetsiz kalma korkusunu ifade eden Netlessfobi gibi yeni davranış bozukluklarının hızla yayıldığına dikkat çekti. “İnternete erişimin olmaması, özellikle gençlerde ve ergenlerde ciddi anksiyetelere yol açabiliyor. Bu durum, yalnızca günlük davranışları değil, uzun vadede beyin gelişimini de etkileyebiliyor” dedi.

Uyku ve gelişim üzerinde olumsuz etkiler

Bakan Göktaş, ekran içeriklerinin çocukların beyinlerini olumlu ya da olumsuz yönde uyarabildiğini ifade ederek, parlak ekran ışığının melatonin hormonunu baskılaması nedeniyle uyku bozukluklarının ve buna bağlı gelişim sorunlarının ortaya çıktığını belirtti. “Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ekran alışkanlıkları, uyku sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor” diye ekledi.

“Beyin çürümesi” vurgusu

2024 yılında Oxford Sözlüğü tarafından yılın kelimesi seçilen “Brain Rot” (Beyin Çürümesi) kavramına da değinen Göktaş, bu terimin aşırı ekran kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan zihinsel bulanıklık, bilişsel gerileme ve dikkat eksikliğini tanımladığını söyledi.

Sosyal medya ve yaşam memnuniyeti

Bakan Göktaş, sosyal medya kullanımının yaşam memnuniyetini azalttığına yönelik bulguların da endişe verici olduğunu belirtti. “Bu durum, özellikle çocuklarda intihar eğilimlerini tetikleyebilecek bir risk faktörü olarak değerlendiriliyor. Ekran bağımlılığıyla mücadelede ailelerin bilinçlendirilmesi ve yeni düzenlemeler getirilmesi artık bir zorunluluktur” dedi.

Bakan Göktaş, çocukların ekran bağımlılığından korunması için daha sıkı düzenlemeler ve toplum genelinde farkındalık kampanyaları üzerinde çalıştıklarını ifade etti.

Çocuklara yönelik sosyal medya düzenlemeleri

"Tüm bu risk faktörlerinden hareketle dünya genelinde pek çok ülkede “Dijital yerli” olarak adlandırılan çocukların ve gençlerin sosyal medya kullanımıyla ilgili düzenlemelerin yapılması gündemde. Mevcut tartışmaların merkezinde, şiddet, intihar ve kendine zarar vermeye yönlendiren içeriklerin engellenmesi ile çocukların 13 yaş altındayken sosyal medyada hesap açmasının daha sıkı denetim altına alınması gibi konular bulunuyor. Norveç, Fransa, İngiltere ve İrlanda gibi ülkeler farklı kısıtlamalar uygularken, geçtiğimiz ay Avustralya, 16 yaş altındaki tüm çocukların belirli sosyal medya platformlarına erişimini yasakladı. Benzer şekilde, ABD Senatosu, 2024 Temmuz ayında iki partinin ezici desteğiyle Kids Online Safety Act adlı yasayı kabul etti. Bu yasa, şirketlere çocukların sosyal medyada mahremiyetlerinin korunması ve gösterilecek içeriklerin aile kontrolüne sunulması konusunda ciddi sorumluluklar yüklüyor. İngiltere Parlamentosu’nda ise şu anda Online Safety Act isimli bir yasa tasarısı tartışılıyor. Bu yasa kapsamında, sosyal medya şirketlerinin çocukların zararlı içeriklere erişimini engelleyecek şekilde algoritmalarını güncellemeleri öngörülüyor.

İngiltere hükümeti, büyük sosyal medya şirketlerinin çocukların çevrimiçi güvenliğini sağlamaya yönelik ciddi adımlar atmaması durumunda, Avustralya'daki gibi geniş çaplı bir yasaklama getirebileceğini belirtiyor."

“Zararlı içeriklere karşı daha etkin adımlar atıyoruz”

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, zararlı içeriklere karşı yürütülen çalışmalar hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Göktaş, 7/24 hizmet veren DUY İhbar Hattı üzerinden alınan bildirimler doğrultusunda, BTK iş birliğiyle binlerce zararlı içeriğin erişime engellendiğini ifade etti. Ancak bu süreçte daha ileri adımların atılması gerektiğini vurgulayan Göktaş, uluslararası uygulamalarla uyumlu düzenlemelerin hayata geçirileceğini belirtti.

Dijital kimlik uygulaması gündemde

Bakan Göktaş, sosyal medya platformları ve dijital oyun üreticilerine yönelik düzenlemelerin çerçevesini çizdi. Bu düzenlemeler kapsamında, Türkiye’de faaliyet göstermek isteyen platformların kullanıcıların yaşlarını doğrulayacak sistemler geliştirmesi gerektiğini söyledi. Göktaş, bu doğrultuda “Dijital Kimlik” uygulamasının devreye alınabileceğini ifade etti.

Bağımsız kurumlar tarafından rehberlik sağlanacak

Göktaş, planlanan yeni düzenlemelerin yasaklama odaklı olmayacağını, ancak sosyal medya platformları ve dijital hizmet sağlayıcıların mevzuata uygun şekilde hareket etmelerini zorunlu kılacağını belirtti. Bu kapsamda, bağımsız bir kurum tarafından oluşturulacak rehberlerin esas alınacağını söyledi.

“Çocuklarımızın dijital dünyada daha güvenli bir şekilde var olmalarını sağlamak için çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz” diyen Bakan Göktaş, toplumun tüm kesimlerinden destek beklediklerini de sözlerine ekledi.

Kısıtlamada 16 yaş sınırı

"Kısıtlamada esas alınacak yaş kriterinin 16 yaş esas olmak üzere ve fakat diğer temel yasalarla uyumlu olarak ve uzman görüşleri de alınarak kademeli olarak tespit edilmesi ön görülüyor. Dijital ortamda çocuklara sunulan içeriklerde çocuklar için zararlı olabilecek unsurların yer almaması, çocuklara yönelik siber zorbalık eylemlerinin, çevrim içi platformlarda kişiselleştirilmiş reklamların sunulması ve çocukların tüketim alışkanlıklarını manipüle etmeye yönelik davranışsal reklamcılık faaliyetleri yürütülmesinin engellenmesi, çocukların kişisel verilerinin korunması gibi yükümlülüklerin yerine getirilmesi bekleniyor.

Belirlenen yükümlülüklere uymayan ilgililere çeşitli yaptırımlar getirilmesi gibi temel konular üzerinde çalışılıyor.

Bakanlık tarafından yürütülen bu kapsamlı çalışmaların, dijital güvenlik ve çocukların korunmasına yönelik önemli bir adım olması bekleniyor."

 “Ebeveynlere yeni sorumluluklar ve sosyal medya platformlarına kademeli düzenleme”

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, çocukların dijital dünyadaki güvenliğini artırmak için atılacak yeni adımları açıkladı. Bakan Göktaş, ebeveynlere yönelik bakım ve gözetim sorumluluğu çerçevesinde bazı yeni yükümlülüklerin gündeme alınabileceğini ifade etti.

Sosyal medyaya yaş doğrulama ve algoritma güncellemesi zorunluluğu

Bakan Göktaş, sosyal medya platformlarının kullanıcıların yaşlarını tespit etmek için etkili ve güvenilir sistemler geliştirmelerini, çocuklar için zararlı olabilecek içerikleri filtreleyecek ve engelleyecek şekilde algoritmalarını düzenlemelerini talep edeceklerini belirtti. Göktaş, bu taleplerin yerine getirilmesini denetleyecek ve gerekli durumlarda yaptırımların uygulanacağı kademeli bir düzenleme üzerinde çalışıldığını söyledi.

Algoritmalar çocuklar için kullanılabilir

Bakan Göktaş, sosyal medya platformlarının içerik algoritmalarını nasıl kontrol ettiklerinin Filistin meselesinde görüldüğünü vurgulayarak, “Bu algoritmaların çocukları zararlı içeriklerden korumak amacıyla da kullanılabileceğine inanıyoruz. Bu kapasiteyi doğru yönde kullanmalarını talep ediyoruz” dedi.

Ebeveynlere destekleyici yükümlülükler

Ebeveynlere yönelik olarak da çocuklarının dijital ortamda maruz kaldıkları içeriklere daha fazla dikkat etmeleri ve denetleme sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda destekleyici önlemler alınacağını belirten Göktaş, “Çocuklarımızın hem dijital hem de fiziksel dünyada güvende olmaları için çalışmaya devam edeceğiz” dedi.

Bakanlık, sosyal medya düzenlemeleri ile çocukları zararlı içeriklerden korumaya yönelik daha etkin adımların atılacağını vurgulayarak, bu konuda toplumsal destek ve iş birliği çağrısında bulundu.