Asgari ücret pazarlığında 'strateji' ön plana çıkacak

Mehmet KAYA –ANKARA

Asgari Ücret Tespit Komisyonu ilk toplantısını yaptı. Hem siyasi, hem de ekonomik zor bir döneme denk gelen 2023 asgari ücret çalışmalarında hükümet ve işçi tarafında ücreti “yukarıya doğru ilerletme” motivasyonu oluştu.

Avrupa’da durgunluk işaretleri, Türkiye ekonomisinin büyümesindeki yavaşlama, alım gücündeki gerileme ve yüksek enflasyonun hız kaybetse de 2023’te devam edecek olması, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimi gündemiyle birleşince asgari ücretin tespiti için yapılan çalışmalarda sosyal baskı öne çıktı. Geçmişte, beklenen enflasyon ve mevcut ekonomik gelişmeler ışığında yapılan hesaplamalara dayalı olarak, siyasi etkiyle bir miktar yukarı taşınarak tam uzlaşma sağlanamasa da fazla zorlanılmadan belirlenebilen ücret, bu kez aylar süren tartışmalara sahne oluyor. 8-9 bin TL arasında asgari ücreti yukarı taşıma üzerine “oyun planı” Asgari Ücret Tespit Komisyonu ilk toplantısını yaptı. İşçi tarafı bu toplantıda “teknik” veriler olan kalori ihtiyacı, bu ihtiyacı karşılayacak besinlerdeki fiyat artışı, genel ekonomik değerlendirme gibi bilgileri talep etti. İkinci toplantı 14 Aralık günü olacak. Daha sonraki takvim belirlenmese de üçüncü, belki de dördüncü toplantının yapılması gerekecek. Her zaman olduğu gibi komisyon belirli bir aşamaya geldikten sonra Cumhurbaşkanı’nın da devreye gireceği bir aşamaya gelinecek. EKONOMİ gazetesinin taraflardan edindiği bilgilere göre bu kez teknik çalışmalar pek önem taşımıyor. 2023’ün seçimli ve zor ekonomik koşullu gündeminde, mevcut alım gücündeki aşınma da dikkate alındığında işçilerin tatmin edilmesi “siyasi bir zorunluluk” olarak yorumlanıyor. İşçi tarafı da bu gündemi gözlediğini açıkça ortaya koydu. “Sırtımızda yumurta küfesi yok, içimize sinmeyen bir rakama imza atmayız” diyen TÜRK-İŞ’in komisyondaki heyetinin başkanı Pevrul Kavlak, “Üçlü mutabakat sağlanmazsa imza atmayacağız, niye atmadığımızı da çıkacağız, kamuoyuna basına medyaya açıklayacağız” sözleriyle siyasi gündeme işaret etti. Pazarlık masasında ise TÜRK-İŞ Başkanı’nın yanlış anlaşılan açlık sınırına yönelik değerlendirmesine rağmen, hükümet kanadının 8 bin TL’nin üzerinde bir ilk teklifle masaya oturacağı tahmin ediliyor. Bunda, TÜİK’in yapacağı hesaplama ana rollerden birini oynayacak. Ağır, orta ve hafif işlerde çalışan bir işçinin günlük kalori ihtiyacına ve bunu sağlamak ile deneli bir beslenme için gerekli gıdanın tutarına yönelik hesaplamalar geçmiş yıllarda komisyona sunuluyordu. TÜİK her ne kadar Türkiye geneli fiyatlar üzerinden oluşturduğu veri tabanını kullansa da zaten gıda fiyatlarındaki artış tüm yurtta yüksek seyrediyor.

“Gelir vergisinden bir miktar feragat edebilir”

Muhtemelen hükümet kanadından gelecek ilk teklifle birlikte vergi ve diğer unsurlar dikkate alınarak ücretin yukarıya doğru gitmesi için çeşitli görüşmeler yapılacak. İşçi kanadı, hükümet ya da işveren bir rakam telaffuz etmedikçe açıklama yapmayacağını ilan etti. Ücreti yukarı çekmek için kullanılacak araçlar ise kamunun teşviki ile gelir vergisi düzenlemesi. Gelir vergisi düzenlemesinde kamunun bir miktar vergi kaybına uğraması söz konusu olabilecek ancak nihayetinde daha az gelir vergisi, ücretten kesilip devlete verildiği için işveren açısından da finansman ihtiyacını azalması anlamına geliyor. Ücret artışı kaynaklı artacak giderlerin bir kısmı böylelikle sağlanabilecek. Yine ücretleri yukarı çekmek için kullanılacak araçlardan biri de bütçeden sağlanan teşvikler. Geçmiş yıllarda uygulanan teşvikin biraz daha yükseltilerek verilmesi de pazarlığa konu edilecek. Bütün bunların bütçe yüküne ilişkin ise zaten şu anda fiyatlardaki şişmelerden kaynaklı olarak vergi vb. gelirlerde artış söz konusu. Enflasyon muhasebesinin uygulanmaması halinde önemli miktarda bir vergi geliri artışı fiktif olarak zaten gerçekleşecek. OVP’de 2023 enflasyon hedefi yıllık yüzde 24,9 olarak öngörüldü, Merkez Bankası Aralık ayı başında TBMM’ye yapılan sunumda 22,3 tahminini açıkladı ancak baz etkisine rağmen bu hedefe yönelik işaretler zayıf görünüyor.

“Yukarıya doğru ilerletme” motivasyonu oluştu

Hem siyasi, hem de ekonomik zor bir döneme denk gelen 2023 asgari ücret çalışmalarında hükümet ve işçi tarafında ücreti “yukarıya doğru ilerletme” motivasyonu oluştu. Kendiliğinden bir siyasi gündem olsa da aslında hükümet ya da Cumhurbaşkanı’nın da tarafl ara baskı yapma gücü bulunuyor. Nihayetinde, devlet sendikalara üye çok sayıda işçi çalıştıran bir işveren ve –her ne kadar seçim henüz yapılmamışsa da- 2023’te toplu sözleşme görüşmeleri yapılacak. İşveren kanadı ise olabilecek en düşük maliyetle bu süreci yönetmeye çalışacak. İlk hamlenin ardından, tarafl arın pazarlıktan çok ücreti yukarı taşımak için yapılabilecekler üzerinde duracağı gözleniyor.