Anayasa Mahkemesi zorunlu trafik sigortasındaki "genel şartlar ibaresini iptal etti

Anayasa Mahkemesinin Resmi Gazete'de yayımlanan kararına göre, Bakırköy 1. Asliye Ticaret Mahkemesi, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesi ve Çorum 3. Asliye Hukuk Mahkemesi, baktıkları davalarda uygulama konusu olan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 90. maddesindeki "genel şartlar" ibarelerinin iptaline karar verilmesini istedi.

Mahkemeler, "zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleşmesi yapılmasının kanun ile zorunlu kılındığı, bu sözleşmenin yapılmasında kamu yararının bulunduğu, sigorta sözleşmesinin eki niteliğinde olan ve sözleşmenin taraflarını bağlayan hususlarda yürütmeye bırakılan düzenleme yapma yetkisinin asli nitelik taşıdığı"nı belirtti. Mahkemelerin yaptığı başvuruda, tazminat alacaklarının hesaplanmasına ilişkin usulün kanunla belirlenmesi gerektiği ifade edilerek, kuralların anayasaya aykırı olduğu ileri sürüldü.

Anayasa Mahkemesinin değerlendirmesi

Başvuruları birleştirerek görüşen Anayasa Mahkemesi, ilgili kanun maddesindeki "genel şartlar" ibarelerinin iptaline karar verdi.

Gerekçede, itiraz konusu kurallarda, sigorta şirketinin zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleşmesinden doğan sorumluluğunun kapsamının düzenlenmediği, bu kapsamın idarenin düzenleyici nitelikte işlemi olan "genel şartlar" ile belirlenmesinin öngörüldüğü aktarıldı.

Böylece sigorta şirketinin zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleşmesinden doğacak borcunun, idare tarafından her zaman değiştirilebilir nitelikteki kurallar olan genel şartlara göre belirlenmesinin düzenlendiği ifade edilen gerekçede, şunlar kaydedildi:

"Borcun kapsamının tespiti hususunda temel çerçeve ve ilkelerin kanunda belirlenmediği, idareye geniş bir takdir yetkisinin tanındığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla sözleşmenin içeriğine yönelik sınırlama öngören kurallar, kanunilik ölçütü yönünden Anayasa'nın 13. ve 48. maddelerine aykırıdır.

Mali sorumluluk sigortası sözleşmesinin içeriğine ilişkin düzenleme öngören itiraz konusu kuralların, sözleşmenin taraflarının menfaatleri arasındaki dengenin dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Taraflardan birisi aleyhine ölçüsüzlük yapılabilecek şekilde yürütmeye takdir yetkisi tanınması, üçüncü kişinin yaşam hakkı, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı ile mülkiyet hakkı yönünden olduğu kadar işletenin ve sigorta şirketinin mülkiyet hakkı yönünden de pozitif yükümlülüklerle bağdaşmayabilir. Bu bağlamda anılan konunun düzenlenmesi sırasında ilgili tarafların tümünün menfaatlerinin mümkün olduğunca dengelenmesi gözetilmelidir.

Bu çerçevede 6098 sayılı Kanun'a göre zarar olarak nitelendirilmeyen hususların genel şartlarda zarar olarak nitelendirilmesi halinde işletenin tazminat borcunun kapsamı ile sigorta şirketinin bu borcu teminat altına alması gereken tazminat sorumluluğunun kapsamı farklılaşacaktır. Bu itibarla sigorta şirketinin, işletenin sorumlu olduğu tazminatı aşan miktarda tazminat sorumluluğu dahi söz konusu olabilecektir. Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralların Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir."