Anayasa Mahkemesi, atama yetkisini yeniden TİM’e verdi

İmam GÜNEŞ - İSTANBUL

TİM ile İhracatçı Birliklerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un iki maddesindeki bazı ifadelerin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle yapılan itiraz, Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edildi. Karara göre, Ticaret Bakanlığı’nın resen genel sekreter ve yardımcılarını atamasının Anayasa’ya aykırı olduğu belirtildi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri Engin Altay, Özgür Özel, Engin Özkoç ile birlikte 131 milletvekilinin 2/6/2022 tarihli ve 7408 Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ile İhracatçı Birliklerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un belirli maddelerinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle yaptığı itiraz neticelendi. Mahkeme, ilgili kanunun 4’üncü maddesiyle 18/6/2009 tarihli ve 5910 sayılı Türkiye İhracatçılar Meclisi ile İhracatçı Birliklerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un 8. maddesinin (1) numaralı fıkrasına eklenen ikinci cümlenin ve 6’ncı maddesiyle 5910 sayılı Kanun’un 16. maddesinin (1) numaralı fıkrasına eklenen ikinci cümlenin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve Anayasa’nın 135’nci maddesine göre iptaline karar verdi. Kararın iptal edilmesiyle, genel sekreter ve yardımcılarının ataması yeniden TİM ve ilgili ihracatçı birlikleri tarafından yapılacak.

İlgili maddeler neyi içeriyor?

İtiraz edilen iki maddede genel sekreter ve yardımcılarının Ticaret Bakanlığı’nın olumlu görüşü alınmak kaydıyla yönetim kurulu tarafından atacağı, boşalan veya yeni ihdas edilen kadrolara otuz gün içinde Ticaret Bakanlığı’nın olumlu görüşü alınarak atama yapılamaması halinde atama Ticaret Bakanlığı tarafından resen yapılabileceği ifadesini yer alıyor. Yapılan itiraz ise Ticaret Bakanlığı’nın olumlu görüş vermemek suretiyle istediği kimseyi resen atayabileceği ve bu durumun keyfîliğe neden olacağı, atanacak kişinin niteliklerine ilişkin belirliliğin sağlanmadığı, resen atama usulüne ilişkin kanun düzeyinde açık, nesnel, somut bir ölçüt öngörülmediği üzerine oldu. İtiraza göre, ilgili maddelerin Anayasa’nın 2, 5, 7, 10, 13, 67, 123, 135 ve 167’nci maddelerine aykırı olduğu ileri sürüldü.

‘Meslek kuruluşlarının özerkliğine ölçüsüz müdahale’ gerekçesi

Anayasa Mahkemesi yaptığı değerlendirme sonucunda, şu karara vardı: “Meslek kuruluşlarının yönetici kadrolarında boşluk bulunmasının bu kuruluşların yürüttüğü hizmetlerde aksamalara neden olacağı açıktır. Bu itibarla söz konusu kadrolarda boşluk oluşmasını önleyici tedbirlerin alınması gerekebilir. Bu bağlamda ihracatçı birliklerinin ve TİM’in yetkili organlarının genel sekreter ve genel sekreter yardımcılarını atamaması hâlinde bunların doğrudan Bakanlık tarafından atanmasının kamu hizmetlerinin aksamasını önleme amacının sağlanmasına hizmet etmeyeceği söylenemez. Bununla birlikte, Bakanlığın ihracatçı birlikleri ile TİM’in yerine geçerek genel sekreter ve genel sekreter yardımcılarını doğrudan kendisinin ataması oldukça ağır bir vesayet yetkisi niteliğindedir. Kaldı ki meslek kuruluşu tarafından atama yapılana kadar anılan kadrolara geçici olarak atama yapılması biçiminde özerkliği daha az sınırlayıcı araçlar da mevcuttur. Bu itibarla ihracatçı birliklerinin ve TİM’in genel sekreter ve genel sekreter yardımcılarının doğrudan Bakanlık tarafından atanmasının meslek kuruluşlarının özerkliğine ölçüsüz bir müdahale oluşturduğu ve bu suretle kuralların Anayasa’nın 135’nci maddesiyle bağdaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle kurallar, Anayasa’nın 135’nci maddesine aykırıdır. İptalleri gerekir.”