Teknoparklardan 10 unicorn sözü

Selenay YAĞCI

Türkiye’de girişimcilik ekosistemi teknoparkların öncülüğünde son 10 yılda büyüdü. Özellikle teknoparkların öncüsü olduğu hızlandırma programları, kuluçka merkezlerinin sayısı son yıllarda katlanarak arttı. Bu artışta gençlerin girişimcilik heyecanı rol oynadı. Oynamaya devam edeceğine dair çok işaret de var. Geçen yıl Türkiye startup ekosistemi için rekorlarla dolu bir yıl oldu. Mega yatırımlarla, exit’lerle ve çok sayıda yabancı yatırımcıyla 2021 yılında tanışan ekosistem, global çapta başarılı olmaya bir adım daha yaklaştı. Bu başarıların ardında teknoparkların öncülüğünde Türkiye’de yaygınlaşan girişim hızlandırma programları ve kuluçka merkezlerinin payı yüksek. Teknoparklar, 2023'e kadar Getir, Dream Games, Insider, Trendyol, Hepsiburada, Peak Games’in ardından hız kesmeden Türkiye’deki unicorn sayısını 10’a çıkarmayı hedefl iyor. Crunchbase Unicorn listesine göre, şu anda dünyada bin 200’den fazla unicorn var. Bu listedeki Türk girişimcilerin sayısını artacak.

Son on yılda Türkiye'deki kuluçka merkezlerinin sayısı 9’den, 82'ye çıktı. Yine son 10 yılda hızlandırma programlarının sayısı da 7’den 70'e yükseldi. 2000 yılında başlayan Ar-Ge teknoparklar, Türkiye genelinde hızla arttı. Türkiye’de teknopark sayısı 68'e yükseldi. Ayrıca 16 teknopark da yapım aşamasında. Bu teknoparklarda 6 binden fazla teknoloji firması 64 binden fazla istihdam sağlarken, 7,7 milyarlık ihracat geliri elde ediyor. Türkiye’de erken aşama girişimlerin çoğu teknoparkların kuluçka merkezlerini tercih ediyor. Böylece girişimler, teknoparklarda bulunan şirketlerle çalışma fırsatı da yakalıyor.

Patent Eff ect’in 2021 Patent Raporu’na göre Türkiye’de yatırım alan patentli startuplar, 2021 yılında rekor kırdı. Geçen yıl, 89,1 milyon dolarlık yatırımın patentli startup firmalar tarafından alındı. Yatırım alan patentli startup firmaların sayısı da 43 ile zirveyi gördü.

Hedef: Türk Cumhuriyetlerinin Silikon Vadisi olmak

Türkiye’de 898 tane patentli startup firmanın (Patentpreneurs) 697 tanesi yani yüzde 77) teknoparklarda yer alıyor. En az 1 patent/faydalı model başvurusu veya tescili olan, 2012 ve sonrasında kurulmuş startup firmalara (Patentpreneurs) ev sahipliği yapan teknoparklar analiz edildiğinde geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Teknopark İstanbul birinci sırada yer aldı. Onu Yıldız Teknokent, 3. Sırada ise İTÜ Arı Teknokent, ODTÜ Teknokent, Ulutek Teknopark, Bilkent Cyberpark, Hacettepe Teknokent, Gazi Teknopark, Ankara Teknokent, Erciyes Teknopark takip etti.

Girişimci ekosistemine verdiği katkıyla 1 milyar dolarlık ihracat gelirine sahip olan YTÜ Yıldız Teknopark’ın hedefi yeni unicornlar çıkarmak. Yıldız Teknik Üniversitesi'nin SPK'dan onaylı, kendisine ait bir Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı Fonu var. Şimdilik 30 milyon TL diye başlayan fon, kendi kuluçka girişimcilerine öncelik vererek, Türkiye'deki teknoloji şirketlerine yatırım yapıyor.

YTÜ Yıldız Teknopark Genel Müdürü Orhan Tanışman, uluslararası alanda yeni teknoloji pazarlama ofisleri ve kuluçka merkezleri kurmayı hedefl ediklerini söyledi. İlk projelerinin Silikon Vadisi’nde KOSGEB desteği ile yaptıkları proje olduğunu söyleyen YTÜ Yıldız Teknopark Genel Müdürü Orhan Tanışman, “Eğer teknoloji üretiyorsanız, teknolojinin merkezi Silikon Vadisi’nde olmalısınız, biz 6 yıldır oradayız ve başarılı girişimcilerimizi buradaki ekosisteme taşıyoruz. Gelişimlerini hızlandırıyor, onları fonluyor ve dünya sahnesine çıkmaları için destekliyoruz” dedi.

Atılacak adımlarla birlikte Türk Cumhuriyetlerinin Silikon Vadisi olmak istediklerini belirten Orhan Tanışman, şunları söyledi: “Türkiye’nin 3 yıl üst üste birinci teknoparkı olarak bölgemizde de lider olmak istiyoruz. Kuzey Afrika’dan Ortadoğu’ya, Türk Cumhuriyetlerinden Balkanlara varıncaya kadar olan coğrafyada altyapı hazırlıklarımızı yaptık ve ofislerimizi açtık. Avrupa’daki noktalarla ilgili çalışmalar sürüyor. Paris, Brüksel ya da Berlin’de de bir çalışmamız olabilir. Aslında hedefimiz Türk Cumhuriyetlerinin Silikon Vadisi olmak” dedi. Şu anda 1 milyar dolarlık ihracatlarının olduğunu belirten Tanışman, “Yurt içinde de 13 milyar TL’lik Ar-Ge gelirimiz vardı. Önümüzdeki yıllarda ihracat gelirimizi 3 milyar dolar seviyesine çıkarmak istiyoruz. Evet, pazar ve ihracat kısmı var ama olmazsa olmazımız sermaye. Bu noktada da Dubai’deki ofisimizden, küresel sermayenin Türkiye’deki girişimlere yatırım yapabilmesine imkan sağlamış olacağız” diye konuştu.

“Girişimcilerimizin potansiyeline inanıyoruz”

Türkiye’nin patentli girişim şampiyonu Teknopark İstanbul’da şu anda kuluçka merkezinde 128 girişim var. Kuluçka merkezinden teknopark bünyesine şimdiye kadar 85 girişim geçti. Savunma sanayisine odaklanan Teknopark İstanbul, bu alanda bir unicorn’u Türkiye kazandırmak için çalışıyor.

Teknopark İstanbul Genel Müdürü Bilal Topçu, girişimcilerinin potansiyeline inandıklarını ve onları desteklemeye devam edeceklerini söyledi. Teknopark İstanbul Teknoloji Transfer Ofisi, Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklar Geliştirme Birimi henüz 3 yaşında olduğunu belirten Topçu, “Teknoparkımız, diğer teknoparklara göre yeni kurulmuş olmasına rağmen, çok kısa sürede 2 yıl üst üste birincilik aldı. Bu başarımızın arka planında konuya olan inancımız ve bu doğrultuda yapılan yoğun çalışmalar bulunuyor. ‘Teknodestek’ adı altında firmalarımıza Fikri Sınai Mülkiyet Hakları konusunda hibe desteği sağlayarak yüklerini biraz da olsa hafifl etmeye de çaba sarf ediyoruz” dedi. Topçu, Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları alanına stratejik yaklaşarak girişimcilere eğitimler verdiklerini, bu başarının temelinde Teknodestek programı olduğunu söylerken, bu program ile birlikte, fikri ve sınai mülkiyetlerin korunması ve ticarileşmede bir aracı olarak kullanılması için yoğun olarak çalıştıklarını belirtti. Bu kapsamda firmaların kıymetli AR-GE çıktılarının korunmasını sağlayan, patent, faydalı model, endüstriyel tasarım tescili gibi başvuru ücretleri, bunların devam sürecinde yapılan inceleme ve araştırma ücretleri ve uluslararası patent başvuru ücretleri Teknopark İstanbul tarafından desteklenmeye devam edeceğini söyledi.

Yatırımcı Hızlandırma Platformu’nu ile eksiği tamamladı

BTM, 5 yıl önce İstanbul Ticaret Odası tarafından bir vakıf olarak kuruldu. Bir ticaret odasının girişimcilik ekosistemine destek vermek amacıyla çok fonksiyonlu bir girişimcilik merkezi kurması ve globalde ölçeklemesi dünyada bir ilke imza attı. Bundan 5 yıl önce 300 metrekarelik bir binada, sınırlı imkanlarla hizmet vermeye başlayan BTM şimdi ise 3 bin metrekarelik binamıza taşındı. Kuruluşundan bu yana 5 binden fazla girişimci ve 2 bin 500’den fazla girişime destek verdi. Girişimcilerine başlangıçta 20 eğitim verirken bugün güncel trendlere ve ihtiyaçlara göre 120 farklı konuda eğitim veriyor.. Kurulduğunda 6 mentorumuz varken bugün farklı branşlarda tecrübe sahibi 90’a yakın mentoru ve İTO Meclis ve Komitesi’nde yer alan 603 iş insanı ile mentorluk veriyor. Şimdiye kadar bünyesindeki 54 girişimden toplamda 80 yatırım haberi geldi. Bu girişimler, 1 milyar 350 milyon lira değerleme üzerinden toplamda 162 milyon liralık yatırım aldı. 2021 yılı BTM için oldukça verimli bir yıl oldu. Programlarımıza üç bine yakın başvuru aldı. Eğitimlerine 5 binden fazla girişimci katıldı. Nitelikli startup yatırımcısı yetiştirmeye yönelik düzenlediğimiz Yatırımcı Kulübü programımız 73 mezun verdi. 172 adet yatırımcı eşleştirmesi gerçekleştirdi. Girişimciler için kılavuz niteliğinde olan Girişimcinin El Kitabı’nı yayınladı. Kitapta bir kişiyi girişimci olmaya iten nedenlerden, bir girişimi unicorn olmaya götüren sürece kadar bütün aşamalar değerlendiriliyor.

Mevcut üye sayısını nitelikli startup’larla artırarak ekosisteme hizmetlerimizi sürdürmeye devam edeceklerini söyleyen BTM Genel Müdürü İbrahim Elbaşı, ayrıca startuplara daha fazla yatırım yapılmasına teşvik ederek, Türkiye’den yeni Unicorn’lar çıkarmayı amaçladıklarını belirtti. Elbaşı, hayata geçirdikleri Yatırımcı Hızlandırma Platformu’nun da bu amaca hizmet ettiğini belirterek, “Bu programla birlikte Türkiye’de startup yatırımcılığını yaygınlaştırmayı ve yeni nesil ekonomide bu farkındalığı oluşturmayı hedefliyoruz. BTM olarak ekosistem açısından oldukça önemli bir eksiklik olarak değerlendirdiğimiz nitelikli yatırımcı yetiştirilmesine yönelik olarak İSTKA destekli Yatırımcı Hızlandırma Programı’na ek olarak yine İSTKA destekli olarak hayata geçirdiğimiz ve temel hedef kitlesi icat niteliğindeki girişimler olan Inventrapreneur projesi kapsamında VR ve AR deneyimleme birimi oluşturarak girişimci fikirlerinin sanal ortamda deneyimlenmesi planlanıyor. Ayrıca; küresel anlamda doğan startuplara da destek olmayı temel hedef olarak belirleyen BTM, Winglobal projesi ve devamı niteliğindeki işbirlikleri ile küresel arenadaki ekosistemleri Türk girişimci ve yatırımcısı ile buluşturmayı amaçlıyoruz.” diye konuştu.

3 milyon doların üzerinde girişim sermayesi

BTM bünyesinde her dönemde öncelik verilen bazı kümelenmeler bulunduğunu ifade eden Elbaşı, “2022-2023 döneminde başta dijitalleşme, metaverse, oyun ve fintech olmak üzere birçok güncel kümelenmeler ile ilgili çalışmalarımız hız kesmeden devam ediyor” dedi.

ATOM, ODTÜ TEKNOKENT’in üniversite öğrencileri arasında girişimciliği teşvik etmek amacıyla 2008 yılında kuruldu. ATOM, girişimci öğrencilerin oyun yazılımı alanındaki fikirlerini ve projelerini geliştirebilecekleri ve kendi şirketlerini kurma imkanı buldukları Türkiye’nin ilk ve tek ön kuluçka merkezidir. ATOM'da şimdiye kadar, 150’den fazla ekipten 30’u şirketleşti. 1600’den fazla geliştirici ve genç girişimciye hizmet verildi, bu girişimci ve gruplar tarafından bugüne kadar farklı ölçeklerde 700’den fazla oyun geliştirilerek toplam 30 milyonun üzerinde oyunsevere ulaştı. 9 milyon dolar üzerinde ihracat geliri elde edildi. Merkezin en önemli etkinliklerinden Global Game Jam, 2021'de 12. kez düzenlendi ve 250’nin üzerinde katılımla dünya çapında en yoğun katılımlı GGJ merkezlerinden biri oldu. ODTÜ ile ODTÜ TEKNOKENT iş birliğinde 18. yılını kutlayan YFYİ hızlandırma programı, teknoloji tabanlı girişimciliği yaygınlaştırmayı ve desteklemeyi amaçlıyor. YFYİ kapsamında doğrudan kurulan şirket sayısı 100’ün üzerinde, dolaylı olarak 210’dan fazla... Bu şirketler kapsamında 1.000’nin üzerinde kişiye iş imkanı yaratıldı. YFYİ kapsamında bugüne kadar 7 binin üzerinde proje değerlendirildi, 3 milyon doların üzerinde girişim sermayesi sağlandı.

20 yılı deviren İTÜ Çekirdek, dünyaya açılıyor

İTÜ ARI Teknokent, 2002 yılında kurulan ilk teknokentlerden biri. Bu yıl, 20. yılını kutlayan İTÜ ARI Teknokent’in yaklaşık 600 bin m2 büyüklüğünde bir arazi üzerine kurulu 9 binası ve 300’ü aşkın teknoloji şirketi bulunuyor. İTÜ ARI Teknokent’in kurulduğu yıldan bu yana toplam cirosu 40 milyar TL’ye, toplam ihracatı ise 1 milyar dolara yaklaştı. Teknokentin kuluçka merkezi İTÜ Çekirdek, girişimcileri 2021 yılındaki 458 milyon TL’lik yatırımla kaynak yarattı. Bugüne kadar tamamen yerel çağrılarla girişimlere seslenmesine rağmen 37 farklı ülkeden başvuru alan İTÜ Çekirdek, kurulduğu günden bu yana 3 bin 598 girişime destek sağladı. Desteklenen girişimler 812 milyon TL’nin üzerinde yatırım almış, toplam ciroları 431 milyon TL’ye ulaştı. İTÜ Arı Teknokent Genel Müdürü Prof. Dr. Atilla Dikbaş, “2011 yılında başlangıç aşamasındaki bir teknoloji girişimcisinin ihtiyacı olan her şeyi bir arada sunmak hedefiyle hayata geçirdiğimiz İTÜ Çekirdek Kuluçka Merkezi, bugün dünyanın en iyi beş üniversite kuluçka merkezi arasında gösteriliyor. Sadece son 2 yılda 5 kat büyüye İTÜ Çekirdek’i, “ITU Seed” adıyla dünyaya açıyoruz. ITU Seed Programı kapsamında ise aralarında İngiltere, İsveç, Finlandiya, Almanya, Hollanda gibi ülkelerin bulunduğu 35 farklı ülkeden 100’ü aşkın başvuru aldık. Girişimcilik ekosistemimizi her geçen yıl daha büyük bir motivasyonla büyütmek için var gücümüzle çalışıyoruz. İTÜ ARI Teknokent, Türkiye'nin tüm teknoparklarının girişimcilik ekosistemlerine destek vermeye devam edecek" dedi.

Oyun kuluçkası artıyor!

2021 yılında oyun girişimlerine toplamda 52 yatırım turunda 265milyon dolar yatırım yapılarak tüm zamanların rekoru kırıldı. Teknoparkların da oyun sektörüne ilgisi arttı, oyuna özel kuluçka merkezleri açmaya başladı. Geçen yıl, YTÜ Yıldız Teknopark GamesUP, Teknopark İzmir - Oyun Kuluçka Programı, Trakya Teknopark - Gamehub, Bilişim Vadisi - Oyun Kampı) gibi kuuçka merkezleri açıldı.