Start-up ekosistemi, holdinglerin yeni yatırım alanı oldu

Selenay YAĞCI

İlk finans kuruluşlarıyla başlayan kurumsal girişim sermayesi uygulamaları artık farklı alanlardaki kuruluşların da gündeminde bulunuyor. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de birçok holding, girişim sermayesi yatırım fonu (GSYF) kurdu. Pek çok patron, girişim ekosistemine özel ilgi duyuyor. Türkiye’de faaliyet gösteren GSYF sayısı 120’yi geçti. 2020’den beri kurulan bu fonların büyüklüğü 640 milyon doların üzerine çıktı. Türkiye’de faaliyet gösteren kurumların da katıldığı girişim yatırım turlarına bakıldığında 2016’da ortalama 465 bin dolar seviyelerinde iken, 2021 yılında bu rakamın 1 milyon dolara ulaştı. Toplam yatırım tutarları içindeki GSYF’lerin oranı ise 2016 yılında 8 milyon dolarla yüzde 14 iken, 2020 yılında 37 milyon dolara çıkarak yüzde 27’ye, 2021'de ise 222 milyon dolarla yüzde 30'a çıktı.

Girişim ekosisteminde yer alacak şirketlerin sayısı hızlı artıyor.

*2021 yılında 294 yatırım turunun 87’sinde bir kurum veya kurumsal yatırım fonu vardı.

● Kurumlar önceki yıllardan farklı olarak büyük yatırım turlarına da katılmaya başladılar. Esas Holding Getir’in 128 milyon dolarlık yatırım turuna ve Libra Softworks’ün 30 milyon dolarlık yatırım turuna katılırken, Eczacıbaşı Momentum de RS Research’ün 12 milyon dolarlık yatırım turuna katılan kurumlar arasında yer aldı.

● Alesta Yatırım, APY Ventures (Albaraka Türk), Bilişim Vadisi GSYF, Ak Portföy ve Türk Telekom Ventures’ın 2021 yılında en aktif CVC’ler oldu ve 49 yatırım turuna katıldılar.

● 2021 yılında yatırımlara başlayan Bilişim Vadisi GSYF ilk yılında toplamda 7 girişime yatırım yaptı. Deniz Ventures, Eksim Ventures, Lonca GSYF, Logo Ventures (II) , 1905 Ventures, Kalyon Venture Capital ve Ödeal Capital 2021 yılında kurulan ve yatırımlara başlayan CVC’ler oldular.

● 1905 Ventures Türkiye’de bir spor kulübü tarafından kurulan ilk CVC oldu. GYSF formatının yaygınlaşması, başarılı çıkışların artması yatırımcı sayısında artışın devam etmesini sağladı. 2021 yılında 178 milyon dolar tutarında 18 fon kuruldu. Bunların 13’ü GSYF, 1’i GSYO oldu.

● Son 2 yıldaki toplam fon büyüklüğü 576 milyon dolar, son 5 yıldaki tutar ise 850 milyon dolar ulaştı.

● 1905 Ventures bir spor kulübünün kurduğu ilk fon olurken, Ödeal Capital ise fintech girişimlerinin fon kurması açısından önemli bir kilometre taşı olmuştur.

● Önceki yıllarda fonlara Limited Partner olan teknoparklar vardı fakat fon kurup yatırım yapma açısından Bilişim Vadisi GSYF kurulması oldukça dikkat çekici bir hamle oldu.

Startsup.watch Kurucusu Serkan Ünsal, Bundan 10 yıl önce kurumlar “Corporate VC” kurma konusunda çok isteksizlerdi, şu anda ise neredeyse GSYF kurmayan kurumlara çağdışı gözüyle bakıldığını söyledi. Ünsal, son 2 yıldır kurulan fonlara bakıldığında girişimlere yatırılmak üzere 640 milyon dolar olduğunu belirtti.

Türkiye’de halen 1 milyon dolar altı yatırımlar yüzde 60’ın üzerinde olduğunu kaydeden Serkan Ünsal, “Özellikle paya dayalı kitle fonlamanın daha da yaygınlaşması ile bu oranda düşme olmayacak hatta tam tersine artacak. 2-3 yıl öncesine göre 2021 ve 2022 yıllarının en büyük farklı ise 50 milyon dolar ve üzeri yatırım sayısındaki artış oldu. Artık globalleşme mekaniklerini çözen girişimlerimiz 50 milyon dolar ve üzeri yatırım almada daha hızlı. Bu tutarlar, adetler girişim ekosistemimiz için rekor seviyede. Girişim ekosistemimizin tek ihtiyacı bu paraları hakedecek global düşünen ve global hareket eden Getir, Dream Games, Insider gibi örneklerin çoğalmasından geçiyor” diye konuştu. Tüm kurumlar Corporate VC kurması gerekmediğini ifade eden Ünsal, “Buna yönelik ekibi olmayanlar mutlaka fonlara yatırım yapan Limited Partner olma seçeneğini de çok ciddi şekilde değerlendirmeli” dedi.

Oyun sektöründe unicorn bitmeyecek!

Fintech her zaman ön planda olan bir sektör olduğunu söyleyen Serkan Ünsal, “Önümüzdeki dönemde de böyle olacak. Özellikle bankacılık alanında güzel regülatif gelişmeler var, bu nedenle çok fırsat var ve bu fırsatlar da yatırımlarla taçlandırılacaklar. Oyun sektörü ise son 2 yılın bir numaralı konusu. Neredeyse oyun yatırımı olmayan yatırımcı yok denecek kadar az. Oyun sektöründeki hız, ivme azalacak gibi de durmuyor. Bu sene iki üç oyun girişiminin daha 50 milyon dolar ve üzeri yatırım aldığını görebiliriz. Önümüzdeki yıl da büyük ihtimalle yine oyun sektöründen bir unicorn görebiliriz.”

Pilot desteği 10 milyon TL’yi geçti

Türk Telekom’un kurumsal girişim sermayesi şirketi TT Ventures, 2018 yılından bu yana, büyüme aşamasındaki girişimleri fonluyor. Başta sağlık, eğitim ve enerji sektörleri olmak üzere yapay zekâ, IoT ve ICT gibi odak alanlarına yatırım yaptıklarını söyleyen Türk Telekom CEO’su Ümit Önal, “Pilot mezunlarımız 91’e ulaşırken, girişimlere sağladığımız nakit desteği de yaklaşık 10 milyon TL’ye yükseldi. Sağlık, enerji ve eğitim alanlarındaki yatırımlarımızla yeni ‘unicorn’lar ortaya çıkarmayı hedefl erken, yakın zamanda yapay zekâ ve telekomünikasyon alanında faaliyet gösteren Syntonym, Optiyol, QuantWifi ve B2Metric olmak üzere 4 yeni girişime daha yatırım yaptık. Böylece TT Ventures ile yatırımcısı olduğumuz girişim sayısını 8’e çıkararak bu alandaki portföyümüzü ikiye katladık. Yatırımlarımızın 4’ü yine pilot programımızdan mezun olan yapay zekâ temelli çözümler üreten şirketler. İş hacimleri ve istihdama katkılarıyla da gurur kaynağımız olan pilot mezunu girişimlerin bu yıl sonunda sağladıkları istihdamın 1.500’e yaklaşmasını bekliyoruz. İngiltere’den Amerika’ya, Hindistan’dan Pakistan’a, Kore’den Japonya’ya kadar küresel arenadaki faaliyetlerle göğsümüzü kabartan mezunlarımızın aldıkları toplam yatırım tutarı da 16 milyon doları geçti. Yatırımlarımızı odak alanlarımızda yer alan sektörlerdeki yenilikçi ürünlere yönlendirerek hem ülke ekonomisi hem de Türk Telekom için değer üretmeyi sürdüreceğiz.”

Sabancı Ventures iki yatırım daha yaptı

Sabancı Topluluğu, ‘yeni ekonomi’ odaklı uzun vadeli büyüme stratejisi kapsamında, Sabancı Holding Kurumsal Girişim Sermayesi Fonu, “Sabancı Ventures” aracılığıyla iki yeni yatırımı daha tamamladı. Bu kapsamda Sabancı Ventures, yerli bulut sistem entegratörü olarak müşterilerine veri depolama ve bulut yönetimi gibi hibrit bulut çözümleri sunan Bulutistan ile yapay zekâ odaklı akıllı asistan hizmetleri konusunda uzmanlaşmış Zack.ai’ın hissedarı oldu. Bu yatırımlarla birlikte 2020 yılında kurulan Sabancı Ventures’ın portföyündeki toplam girişim sayısı 4’e yükseldi. Siber güvenlik, yapay zekâ, enerji, finansal hizmetler, nesnelerin interneti, malzeme teknolojileri ve lojistik Sabancı Ventures’ın başlıca yatırım hedefl ediği alanlar. İlk etapta 30 milyon dolar toplam fon büyüklüğüne sahip olan Sabancı Ventures, hem yurtiçi hem de yurt dışında yatırımlar hedefl iyor. Tohum sonrası ve Seri A aşamalarındaki girişimlere büyüme amaçlı olarak 500 bin dolar ile 4 milyon dolar arasında değişen tutarlarda yatırım yaparak, hissedar olmayı planlıyor.

İnci’nin Vinci’si, Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’da da starp-up kovalıyor

İnci Holding’in yeni şirketi Vinci Girişim Sermayesi, mobilite, enerji yönetim sistemleri yani akü teknolojileri, Endüstri 4.0 ve lojistik alanına yatırım yapıyor. İki yılda 7 yatırım gerçekleştiren Vinci, Türkiye’nin yanı sıra İngiltere ve Almanya’da da yatırım kovalıyor. Türkiye’de üç, İngiltere ve Almanya’da ikişer yatırıma imza atılmış. Vinci, 4 üyeden oluşan Yatırım Komitesi tarafından yönetiliyor. Başkanlığını Şelale Zaim Gorton yürütüyor. Komite’de üye olarak yer alan Neşe Gök, yakın zamanda DÜNYA’ya verdiği röportajda iki yıllık bir süre içerisinde toplam değeri 3 milyon Euro’yu bulan 10 yeni yatırım yapılabileceğinden söz etti. Uzmanlık alanlarına yatırım yaptıklarını, bu açıdan hızlı karar alabildiklerini belirten Gök, “Komite’de benim dışımda grup CEO’muz ve bu alanda uzman bir Alman üyemiz bulunuyor. Ülke, yatırım alanı ve miktarı ile ilgili çizmiş olduğumuz çerçevenin içinde yatırım komitesinin karar almasıyla ilerliyoruz” dedi.

Re-Pie 9.3 milyar TL fon büyüklüğü

İlk girişim sermayesi yatırımını 2018 yılında Getir’e yapan Re-Pie, Getir’in de ilk kurumsal yatırımcısıydı. Re-Pie Kurucu Ortak ve Yönetim Kurulu Başkanvekili Mehmet Ali Ergin, hem risk sermayesi (venture capital) hem özel sermaye (private equity) ölçeğinde yatırım yapmaya devam ediyoruz. Nisan 2022 itibariyle 9.3 milyar TL olan portföy büyüklüğüne sahibiz. Girişim sermayesi yatırım fonlarımızda yüzde 221 ağırlıklı ortalama getiri ile kapattık. 2022’nin ilk çeyreğinde girişim yatırımlarımızın hacmi 19 milyon dolar oldu. Türkiye’nin en büyük e-ticaret platformlarından birisine yatırımımızı ilk yarı bitmeden kapatmak için çalışıyoruz. Bugüne kadar, fintech, nesnelerin interneti, eğitim, enerji, sağlık ve gayrimenkul gibi büyüme potansiyeline sahip alanlarda yatırım yaparak Türkiye girişim ekosisteminin gelişmesine katkı sağladık.

Toplam girişim portföyümüz 6.3 milyar TL değerinde. Yılın ilk yarısında 35 milyon dolar yatırım yapmış olacağız. Gelecek dönemde, fintech, deeptech, sağlık teknolojileri, akıllı şehirler, oyun sektörü, yenilenebilir enerji teknolojileri ve inovatif DNA’sı olan sanayi yatırımları
gibi alanlar odağımızda olmaya devam edecek” diye konuştu.

Ergin, Ekosistemin en önemli sorunlarından birisi, yatırım turlarında şirket yapılarının (corporate structuring) müteakip yatırım turları gözetilmeksizin kurgulanması ve sonrasında tohum yatırımlarından öteye gidememesi olduğunu vurgulayarak, şunu söyledi: “Tohum yatırımlarında, yatırımcılar ve kurucular arasında mutabık kalınması gereken en önemli konular girişim şirketlerinin büyümeye odaklı ortaklık sözleşmesinin oluşturulması ve optimum yatırım tutarında hep birlikte mutabık kalabilmeleri. Bu sorunun çözümü için ekosistemde daha nitelikli insanların yer alması ve hem yatırımcılar hem de kurucuların bu noktada doğru insan kaynağıyla buluşabilmesinin sağlanması. Tüm tarafların odaklanması gereken ana husus, bir tarafın kazanması gereken ana husus, bir tarafın kazanması yerine kazan-kazan kültürünün herkes tarafından benimsenmesi."

Kurumsal yatırım fonları atağa geçti

Geçen yıl 178 milyon dolar tutarında 18 fon kuruldu. Son 2 yıldaki toplam fon büyüklüğü 576 milyon dolara, son 5 yıldaki tutar ise 850 milyon dolara ulaştı. 2021 yılında 294 yatırım turunun 87’sinde ise bir kurum veya kurumsal yatırım fonu vardı. Her ne kadar adet olarak şu ana kadarki en yüksek sayıya ulaşılmış olsa da oran olarak 2020’nin gerisinde kaldı. Kurumlar önceki yıllardan farklı olarak büyük yatırım turlarına da katılmaya başladı. Esas Holding Getir’in 128 milyon dolarlık yatırım turuna ve Libra Softworks’ün 30 milyon dolarlık yatırım turuna katılırken, Eczacıbaşı Momentum de RS Research’ün 12 milyon dolarlık yatırım turuna katılan kurumlar arasında yer aldı.

• Alesta Yatırım, APY Ventures (Albaraka Türk), Bilişim Vadisi GSYF, Ak Portföy ve Türk Telekom Ventures’ın 2021 yılında en aktif CVC’ler oldu ve 49 yatırım turuna katıldılar. 2021 yılında yatırımlara başlayan Bilişim Vadisi GSYF ilk yılında toplamda 7 girişime yatırım yaptı. Deniz Ventures, Eksim Ventures, Lonca GSYF, Logo Ventures (II) , 1905 Ventures, Kalyon Venture Capital ve Ödeal Capital 2021 yılında kurulan ve yatırımlara başlayan CVC’ler oldular. 1905 Ventures Türkiye’de bir spor kulübü tarafından kurulan ilk CVC oldu.

Yatırımların yüzde 59’u ilk yatırım

Geçen yıl yapılan yatırımların yüzde 59’u henüz ilk yatırımını alan girişimlere yapıldı. Bu girişimlerin ise neredeyse yarısı son 2 yılda kurulmuş girişimlerden oluşuyor. İlk yatırımını almak için 4 yıl veya daha uzun süre beklemiş olan girişimlerin oranı ise yüzde 28. Yatırımlar aşamalarına göre değerlendirildiğinde tohum aşamasındaki yatırım adedi tüm zamanların rekorunu kırdı. Tohum aşamasındaki yatırım adedi bir önceki yıla göre yüzde 48 artarak 264’e ulaştı. Tohum aşaması yatırım miktarı 2020 yılında yaklaşık 61 milyon dolar iken 2021 yılında 105 milyon dolara çıktı. Erken aşama yatırımları da 2020 yılında 50 milyon dolar olurken 2021’de 591 milyon dolar oldu. Geçen yıl tohum aşamasında en büyük yatırım alan 10 girişimin 4’ü oyun girişimi olurken geç aşama yatırımlardaki tek girişim ise Getir oldu.

Seri A/B yatırımları yapıyor

Geç aşama tohum veya seri A/B finansmanı arayan yenilikçi girişimlerde CEO'larla çalışıyor.Zorlu Holding’in fon şirketi Zorlu Ventures, daha iyi bir dünya için değişimi yönlendiren, endüstrileri alt üst eden ve deneyimleri yeniden tanımlayan şirketlere güç veriyor. Akıllı aletler, Endüstri 4.0, OTT hizmetleri ve enerji alanlarındaki geç aşama tohum veya seri A/B finansmanı arayan yenilikçi girişimlerde CEO'larla çalışıyor. Bir ayağı Silikon Vadisinde olan Zorlu Ventures'ta girişimcilerin başarılı olmasına yardımcı olmak için ağımızı, kaynaklarımızı, enerjimizi ve erişimimizi paylaşıyor. Örneğin, girişimcilerimizin Zorlu Holding şirketleri ortakları dahil olmak üzere yeni pazarlara ve tedarikçilere erişmelerine yardımcı olarak fırsatları genişletiyor. Silikon Vadisi'ndeki ve Avrupa'daki ofisleriyle girişimcilerin küreselleşmesine yardımcı oluyor. Ayrıca yine Zorlu Holding'in fon şirketi Vestel Ventures da globale ulaşmak isteyen, Zorlu Holding iştirak firmalarıyla ortak iş birlikleri yaparak kendi ölçeklendirme hızını artırabilecek, hali hazırda satış yapmış, Pre Seri A ve Seri A düzeyinde yatırım arayan girişimlerle ilgileniliyor.

Tarım, inşaat ve imalatı yeniden tasarlayan girişimlere kapıları açık

Tekfen Ventures, 2016 yılından bu yana 12’den fazla girişime ortak oldu ve yaklaşık 50 milyon dolar yatırım büyüklüğüne ulaştı. Bütçelerini yıllık bazda değerlendirmek yerine, gelecek gördüğü projelere göre fon yönetim prensibi ile kullanan Tekfen Ventures, yatırımlarını yönlendirirken Tekfen Grup Şirketleriyle potansiyel gelişim alanlarını da değerlendiriyor. Tarım, tarımsal sanayi ve inşaat işkollarının henüz dijital dönüşümün başındaki sektörler olması, sebebiyle bu alanlardaki yenilikçi teknolojilere yönelerek Tekfen’e rekabet avantajı yaratmayı hedefl iyor. Kuluçka devresini tamamlamış, erken aşama olarak tanımlanan Seri A ve Seri B turundaki girişimlere odaklanıyor. Küresel tarım, inşaat ve imalat endüstrilerini yeniden tasarlayan inovatif girişimleri yeni yatırımlarla desteklemeyi sürdürecek.