İş hayatında cinsiyet dengesini gözetiyor muyuz?

Tuğba DEDEOĞLU DEMİR / Ceres Yayınları - Zencefil Kitap

Geçtiğimiz günlerde bütün dünya NASA’nın uzay aracı Perseverance’ın Mars’a sorunsuz inişini kutladı. Bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip etmekte, günlük hayatımıza dahil olan pratiklere alışmakta zorlanıyoruz. Ancak gündemin bir yanı kadının yeri ve önemiyle meşgul, cinsiyet ayrımı en önemli meselelerimizden biri. Yani uzayda yaşam mümkün olsa bile insanlık olarak en yüksek potansiyelimize ulaşmamız bana hâlâ uzak geliyor.

Terra, Gaia, Doğa Ana, Toprak Ana mitolojide kadınla, dünyayla, bereketle ilişkilidir, yaşam kadınla başlar. Hikayeler, arketipler kadının kutsallığını, vazgeçilmezliğini anlatır; doğuran, besleyen, hayat veren olduğundan bahseder. Bir kadın ve girişimci olarak yüz yıllar önce bu konunun çok daha bilinçli bir şekilde ele alındığını düşünüyorum. Kuşaktan kuşağa aktarılan evrenin yaratılış hikayesi Doğa Ana’yla başlarken biz 2021 yılında iş dünyasında, toplumda kadının yerini tartışıyoruz. Peki yaşamı başlatan, besleyen, bereketlendiren kadın 21. yüzyılda nasıl görünüyor?

Kadınlar yaşamı başlatan, besleyen ve büyüten olmaya devam ediyorlar ancak finansal kaynaklara erişimlerinde cinsiyete özgü zorluklar söz konusu. Toplumsal roller gereği kadınlar çocuklarla, evin düzeniyle, bazen de akrabalarla ilgilenmek zorunda kalırken; erkeklerin genelde sadece “eve ekmek getiren” olması bekleniyor. İş hayatında giderek daha fazla dahil olmasına rağmen evdeki iş bölümünde ve aileyle ilgili aldığı sorumluluklarda anlamlı bir değişim yaşamamış pek çok kadın var. Yine aile yaşamıyla ilgili yükümlülükler kadınların kariyerlerine ara vermesine sebep oluyor. Ailenin yaşlı, hasta ya da bakıma muhtaç üyeleri söz konusu olduğunda kadınların kariyerlerini bir yana bırakarak bakım vermesi bekleniyor. Bu yoğunluk kadınların birikim ve yatırım kararları üzerinde oldukça etkili oluyor. Kadınların önceliğinin çocuklar, ev ve aile olması beklendiğinden küçük yatırımlar, emeklilik planları ve diğer finansal hedefler bu yoğunlukta hayata geçirilemeyebiliyor. Öncelikleri başkaları tarafından belirlenen kadınların iş hayatındaki rekabet gücü azalıyor.

Tüm bu engelleri atlatıp iş hayatında yerini alan kadın, cinsiyetler arası ücret farkıyla yine geride kalıyor. DİSK-AR’ın 18 Eylül Uluslararası Eşit Ücret Gününde yayımladığı rapora göre Türkiye’de erkekler kadınlardan %31,4 daha fazla gelir elde ediyorlar. 2006 yılında yüzde 12 olan ücret farkı 2019’da yüzde 20,7’ye yükselmiş. Yani ücretli kadın ve erkekler arasındaki gelir eşitsizliği büyüyor. Rapor yevmiyeli çalışan erkeklerin kadınlara göre yüzde 85,8 daha fazla gelir elde ettiğini, en büyük gelir eşitsizliğinin yevmiyeli kadın ve erkekler arasında yaşandığı gösteriyor.

2020 Dünya Kadınlar Günü için Ipsos MORI ve King's College London 27 ülkeden 20.000'den fazla kişinin katıldığı bir araştırmayla, kadınların ve erkeklerin işyerlerinde kabul edilebilir buldukları davranışlarla ilgili önemli farklılıklar ortaya çıkardı. Araştırma raporunda bir kadının kariyerine erkeklerin kariyerinde olduğundan daha çok zarar veren unsurların ilk üçü çalışma saatlerinde çocuklarla ilgili sorumlulukların olması, çalışma arkadaşından gelen bir çıkma veya romantik ilişki teklifinin reddedilmesi ve aileyi işten önce önceliklendirme olarak belirtilmiş.

Cinsiyet eşitsizliğinin giderilmesinde iş yaşamındaki tüm paydaşlara önemli görevler düşüyor. İş hayatının kendine özgü dinamikleri olduğundan, buradaki eşitsizlik için kurumlardan yatırımcılara, girişimcilerden medyaya herkesin katılımını gerektiriyor. Kurumların, yöneticilerin, yatırımcıların bu eşitlenme sürecine dahil olabileceği teşvikler, farkındalık projeleri bizleri cinsiyet ayrımcılığından uzak, adaletli bir iş yaşamına bir adım daha yaklaştırabilir.

Kadın Yatırım Platformları ne işe yarıyor?

Profesyonel kadın ağları ve kadın yatırım platformları iş yaşamında cinsiyet eşitliğinin sağlanması için önemli işlevlere sahip. Dünyada profesyonel kadın ağları özellikle erkeklerin hakim olduğu sektörlerde kadınların ve diğer azınlık grupların her zaman karşılaştıkları engellenmelerin önüne geçme, bu öznelerin yargılanmadıkları bir ortamda deneyimlerini paylaşma, ve işbirlikleri yaratma işlevleri görüyor. Kadın yatırımcı platformları ise kadın yatırımcılarla kadın girişimcileri bir araya getirerek iş hayatında kadınların birbirilerini desteklemesinin önünü açıyor.

Türkiye'de benim de üyesi olduğum PWN Istanbul (Professional Women's Network) ve Arya Women Investment Platform bu alanda öne çıkan isimlerden.

Arya Women 2013 yılından bu yana 30 bin kişiyi bir araya getirdi, desteklediği girişimlerle 5 ülkeye açıldı. Stratejik işbirlikleriyle kadınları güçlendirmeyi hedefleyen diğer ağlarla da projeler geliştirdi. Arya Talks ile alanında uzman konuşmacıları üyeleriyle buluşturdu. Arya Yatırıma Hazırlık Programı ile girişimini hayata geçirmiş ve işini büyütmek için yatırım desteğine ihtiyacı olan kadın girişimcileri, yatırıma hazırlıyor ve Arya yatırımcılarına kendilerini ve girişimlerini tanıtmalarını sağladı. Online eğitim platformu olan Arya Dönüşüm okulu ile fikirden yatırıma girişimciliği öğreten eğitim serileri sundu. Türkiye İş Bankası ile birlikte her yıl 100 civarında kadın girişimcinin işlerini büyütmesine destek oldu. Arya Yatırımcı Kulübü ile farklı sektörlerden kadın yatırımcıların bir araya getirerek deneyimlerini paylaşmalarını sağladı.

Arya Women’da kişisel olarak en güçlendirici deneyimleri Arya Challenge Club bünyesinde yaşadım. Arya Challenge Club farklı sektörlerden, başarılı girişimciler ve üst düzey profesyonel liderlerin; aile, özel ve iş hayatları konusunda birbirlerinden destek aldığı, gizlilik ilkesinin esas olduğu, kapalı bir kulüp. Başarılı iş kadınlarını tüm yalınlığıyla tanımak, özel hayat ve iş yaşamının kesiştiği noktaları gizlilik esasının olduğu bir ortamda samimiyetle ve destekleneceğinin bilinciyle paylaşabilmek ve birbirimizden öğrenmek tüm katılımcılar için ilham verici ve zenginleştirici oluyor.

Global bir ağın parçası olan PWN Istanbul, kadınların iş hayatında sürdürülebilir bir şekilde var olmaları ve yükselmelerini destekleyen gönüllü bir kuruluş. 2013 yılında 40 profesyonel iş kadınıyla yola koyulan PWN İstanbul'un başlıca varlık sebebi kadın istihdamını arttırmak, kurumsal yaşamda liderlik yetenek havuzunu geliştirmek ve sektörel önyargıların aşılması için çaba göstermek olarak belirlendi.

PWN İstanbul çalışma gruplarıyla iş hayatıyla ilgili farklı alanlarda cinsiyet dengesi için çaba gösteriyor. Kurumsal üyeleriyle projeler geliştiriyor, stratejik iş birlikleri kuruyor, erkeklerin desteğiyle cinsiyet ayrımcılığını nasıl giderebileceklerini araştırıyor, çeşitlilik ve kapsayıcılık pratiklerini kurumlara taşımanın yollarını arıyor, mentorluk programları tasarlayıp yürütüyor, diğer paydaşlarla cinsiyet eşitliği temelli diyaloglar başlatıyor, "Cinsiyet Dengeli Liderlik" anlayışını geliştirmek üzere iletişim çalışmaları yapıyor.

PWN Istanbul istenen cinsiyet dengesine erişmek için birçok farklı alanda eşzamanlı çalışmalar yürütüyor. Hali hazırda 103 CEO'nun desteklediği "Eşitlik Elçisi CEO'lar Hareketi"yle yeni bir hareketin öncülüğünü yapıyor. "Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Destekleyen CEO'lar Manifestosuyla Türkiye'deki tüm CEO'ları toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetmeye davet ediyor. Kadınların iş dünyasındaki yerini araştıran global araştırmalara destek vererek dünyanın farklı yerlerindeki kuruluşların çeşitlilik, kapsayıcılık ve eşitlik stratejilerini hızlandırmalarına destek oluyor. Diversity Lab & Çeşitlilik Workshopları ile Türkiye'deki öncü kurumlarda çeşitliliği ve cinsiyet dengeli liderliği destekleyecek çözümler oluşturuyor. Reklamverenler Derneği'nin paydaşı olarak reklamları kalıp yargılardan arındırmak, dengeli ve ilerici cinsiyet temsillerini teşvik etmek amacıyla faaliyetler yürütüyor. Şirketler, belediyeler ve STK'larla işbirliği yaparak çalışma hayatındaki paydaşların toplumsal cinsiyet eşitliği fikrine açık ve farkındalığı yüksek bir yapıya kavuşması için yapılan projelere destek veriyor.

İş hayatında ve sosyal hayatta cinsiyet ayrımcılığının ortadan kalktığı, profesyonel kadın ağlarının tüm gücünü üretmek ve değer katmak için kullandığı bir dünya dilerim.

1. DİSK (2020), Çalışma Yaşamında Gelire Dayalı Cinsiyet Eşitsizliği Araştırma Raporu, http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2020/10/%C3%BCcret-ve-gelirlerde-cinsiyet-e%C5%9Fitsizli%C4%9Fi.pdf adresinden erişilmiştir.

2. Ipsos (2020), International Womens Day 2020, Acceptable Behaviour in The Workplace, https://www.ipsos.com/sites/default/files/ct/news/documents/2020-03/international-womens-day-2020-workplace-behaviours.pdf adresinden erişilmiştir.