Merkez'den Hazine’ye 40-45 milyar lira gidecek

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası, bu yıl yine olağanüstü genel kurul yaparak 2021 yılı dönem kârından avans dağıtılması ve birikmiş ihtiyat akçesinin kâra katılarak dağıtılmasını görüşüp karara bağlayacak. Merkez Bankası’nın 2021 yılı vergi öncesi karının 60 milyar lira seviyesinde olmasını hesaplayan analistler önceki yıllardaki gelişmelere dayanarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na 40-45 milyar lira seviyesinde kar payı dağıtmasını öngörüyor. Ayrıca birikmiş ihtiyat akçesini de kara katılarak dağıtılacak.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın önceki gün yaptığı açıklama bütçe açığının aralıkta 145.74 milyar lira açık verdiğini 2021'in tamamında ise bütçenin 192 milyar lira açık yazdığını ortaya koymuştu. Bütçe açığının bu derece artmasının nedeni olarak ise analistler başta Botaş olmak üzere bazı KİT'lere verilen borçların etkili olduğunu dile getirmişti. Hazine’nin bütçede rekor açık verilerini açıklamasının hemen ardından Merkez Bankası dün verdiği ilanla 3 Şubat günü olağanüstü genel kurul toplantısı yapacağını duyurdu.

Öte yandan yılın son günü Merkez Bankası analitik bilançosunda yaşanan büyük değişim uluslararası ajansların ve ekonomistlerin gündemi olmuştu. Reuters'da ocak ayı başında yer alan bir haberde TCMB'nin analitik bilanço verilerinin Hazine'ye kâr dağıtımına hazırlandığına işaret ettiğine yönelik bir haber yer almıştı. TCMB'nin 120-130 milyar TL tahmin edilen değişimi tek gecede yapması piyasada eleştirilere neden olmuştu. Bankacılar bu değişim için TCMB'nin açıklamasına ihtiyaç duyulduğunu söylemişlerdi. TCMB'nin 30-31 Aralık tarihine ait analitik bilanço verilerinde Hazine'ye kâr aktarımı için de kullanılan hesaplarda 120-130 milyar TL'lik bir değişime işaret etmişti.

TCMB verilerine göre 30 Aralık'ta -178 milyar TL olan değerleme hesabı 31 Aralık'ta -54 milyar TL oldu. Bu hesapta 31 Aralık tek günde yaşanan değişim 124 milyar TL oldu. Diğer kalemlerde ise 30 Aralık'ta 70 milyar TL değeri 31 Aralık'ta -60.2 milyar TL oldu. Bu kalemde de tek günlük değişim 130.2 milyar TL oldu. Her iki kalem de TCMB'nin geçmişte Hazine'ye kâr payı dağıtımı yaptığında ya da yapmaya hazırlandığında ancak bu denli yüksek bir değişim göstermişti.

2019’da yasa değişikliğiyle rekor aktarım

Normalde Merkez Bankası nisan ayında genel kurul düzenleyerek Hazine’ye aktarımını nisan veya mayıs ayında gerçekleştirirdi. Ancak 2019 ve 2020 Ocak aylarında alışılagelmişin aksine, bütçeye, kârının büyük bölümünü olağanüstü genel kurul düzenleyerek avans olarak aktarmıştı. Bu aktarım haricinde birikmiş yedek akçe aktarımları da gerçekleştirilmişti. Ayrıca 2019’da yapılan bir kanun değişikliğiyle Merkez Bankası’nın ihtiyaç akçesi ayrılmasına ilişkin madde değiştirilmiş ve fevkalade ibaresi kaldırılarak son yılın karından ayrılan ihtiyat akçesi hariç birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kara katılarak dağıtılabilir maddesi eklenmişti. Değişiklik öncesi Merkez Bankası brüt kârın yüzde 20’sini “ihtiyat akçesi”, vergi karşılığı ayrıldıktan sonra kalan miktar üzerinden de yüzde 10 “fevkalade ihtiyat akçesi” ayırıyordu. Öncelikle fevkalade ifadesi metinden çıkarıldı.

2019 sonrası oran yükseldi

Yine yapılan değişiklikle madde yürürlüğe girdiği tarihe kadar ayrılmış bulunan ihtiyaç akçelerinin tamamının birikmiş fevkalade ihtiyat akçelerinin ise son yılın kârından ayrılan kısmı hariç tamamı Genel Kurul kararı aranmaksızın Hazine’ye verileceği düzenlenmişti. Böylece 2019 yılında Merkez Bankası’ndan Hazine’ye 88.9 milyar liralık rekor bir aktarım gerçekleştirilmişti.

2021 yılında da analistlerin hesaplaması yapılan son gün değişikliğiyle 60 milyar lira seviyesinde olması bekleniyor. 2019 ve 2020 yıllarında kar aktarım tutarı 34 milyar lira ve 40 milyar lira olarak gerçekleşirken 2019 öncesinde vergi öncesi karın yaklaşık yüzde 57’si Hazine’ye kar payı olarak aktarılıyordu. 2019 sonrasında ise bu oran yüzde 70’e yükseldi. Yine analistlerin yaptığı hesaplara göre 2021 yılı için de kar payı aktarım tutarının 40-45 milyar lira seviyesinde olması bekleniyor.

3 yıldır genel kurul öne çekiliyor

Merkez Bankası Genel Kurulu’nun 3 Şubat günü olağanüstü toplanması kararı alındı. Son üç yıldır, Merkez Bankası’nın genel kurulları öne çekilerek, yıl kârından ortaklara dağıtılacak tutarın büyük kısmının avans olarak verilmesi kararı alınıyor. Sembolik birkaç şahıs ve banka hissesi dışında Merkez Bankası’nın hisseleri Hazine’ye ait bulunuyor. Hazine’ye kârdan avans yanında birikmiş ihtiyat akçesinin de dağıtılması Genel Kurul gündemine alındı. Olağanüstü Genel Kurulda karara yönelik tek gündem maddesi konuldu. Gündem maddesinde, “2021 yılı dönem karından avans dağıtımı yapılmasına ve son yıl karından ayrılan hariç, birikmiş ihtiyat akçesinin kara katılarak dağıtılmasına karar verilmesi hususlarının Genel Kurul onayına arzı” denildi.