'Borsanın işleme açılması hata'

Şebnem TURHAN

Borsa İstanbul’un pazartesi günü işleme açılması piyasada farklı fikirlere yol açarken dün piyasa uzmanları isyan etti ve dün büyük kayıp yaşayan borsanın açılmasının bir hata olduğunu vurguladı. Borsa İstanbul’da dün öğlene kadar iki kere devre kesici devreye girdi. Gün içinde bir ara BİST100’de sadece işleme kapalı olan İskenderun Demir Çelik dışında tüm şirket hisseleri negatife döndü, neredeyse tüm şirketler taban seviyelerini gördü. Borsa İstanbul’da ulaştırma endeksinde kayıp yüzde 10 sınırına dayanırken diğer endekslerdeki kayıplar da yüzde 8’i aştı. Borsa İstanbul’dan hiçbir açıklama gelmezken, Sermaye Piyasası Kurulu önceki gün devreye aldığı depo şartını dün itibariyle kaldırdı.

İki kere devre kesici çalıştı

Borsa İstanbul BİST100 endeksinde öğle saatlerine kadar iki kere devre kesici devreye girdi. İlk önce saat 12:11:30 itibarıyla düşüş yüzde 5’i geçinde endekse bağlı devre kesici tetiklendi ve Pay Piyasasındaki tüm işlem sıralarında, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) Pay ve Pay Endekslerine dayalı sözleşmelerde ve Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) Pay Senedi Repo Pazarında işlemler geçici olarak durduruldu. Ardından işlemler 12:41:30’den itibaren başlatıldı. İşlemlerin başlamasından sadece 25 dakika sonra BİST100’de kayıplar yüzde 7’yi aşınca devre kesicinin ikinci seviyesi tetiklendi ve işlemler geçici olarak durduruldu. İkinci devre kesici sonrası işlemler saat 13:34:18’den itibaren başladı. Yeniden işlemlerin başlamasının ardından tepki alımlarıyla kayıplarda gerileme çabası olsa da satışlar daha da derinleşti. BİST100’de yaşanan kayba en büyük katkı da THY hisselerindeki düşüşten geldi. BİST100’ün iki devre kesici ile yaşadığı kaybın yanı sıra tüm endeksler gün içinde yüzde 8’nin üzerinde düşüş gösterdi.

Makinelere alan açıldı

Borsanın dün işleme açılmasının ‘akıl tutulması’ olduğunu dile getiren piyasa uzmanı kaynaklar Borsa İstanbul’un işlemlere kapalı kalmasını beklediklerini vurguladılar. Bilgi veren kaynaklar borsanın açılmasının yüksek montanlı işlem yapan makinelere alan açtığına dikkat çekerek bunun da düşüşü hızlandırdığına işaret etti. Aynı zamanda borsada işlemlerin yapılmasının büyük bir haksızlık da yarattığını dile getiren kaynaklar deprem bölgelerindeki yatırımcıların ellerindeki malı satamadığını ve bunun da haksızlık yarattığını vurguladı. Bir başka piyasa oyuncusu ise piyasanın çok hacimsiz olduğunu ve büyük bir satış baskısı altında bulunduğunu dile getirerek dün hiç açılmaması gerektiğine işaret etti. Pazartesi günü de Borsa İstanbul’da işlem hacmi 27.1 milyar lira ile oldukça düşük seviyelerde gerçekleşmişti.

Bir diğer borsa uzmanı da yatırımcıların acil nakit ihtiyacı sebebiyle pazartesi günü borsanın açık tutulmasının yanlış regülasyon kararlarına rağmen doğru olduğunu hatırlatarak dün açık tutulmasının ise hiçbir mantıklı açıklamasının bulunmadığını belirtti.

Türkiye Varlık Fonu devreye girebilir

Fortuna Capital CEO’su Dr. Altuğ Özaslan, da borsanın açık tutulması yerine Türkiye Varlık Fonu’nun devreye girebileceğini belirtti. Özaslan, “Küçük yatırımcının hisselerini TVF ile repo ya da swap yapabilmesi için gerekli kanalı tesis edilsin. Böylece borsanın açılmasına gerek kalmadan yatırımcıya nakit kaynak yaratılır, hisseler TVF’ye teminat olarak geçer. Faiz oranı ise politika faizi olan yüzde 9 olarak belirlenir, kimseyi yormadan üzmeden nakit ihtiyacının en azından bir kısmı karşılanır. Böylece yatırımcılarda afet bölgesine maddi yardım edebilmek için ihtiyaç duydukları kaynağa erişmiş olurlar” dedi. Özaslan, 2022 yılında kamunun yüksek enfl asyon sebebiyle yüksek vergi gelirine ulaştığını da hatırlatarak kamunun bu vergi gelirlerinin bir kısmını TVF üzerinden bu kanala tesis edebileceğini dile getirdi.

Piyasa oyuncuları yaptıkları açıklamalarda borsanın açık kalmasını finans uzmanı olarak yorumlayamadıklarına işaret ederken önceki günkü depo şartının likiditeyi düşürdüğünü belirterek dalgalı seyrin bir süre devam etmesini beklediklerini kaydettiler. Borsa İstanbul’a yakın kaynaklar ise böylesi zor dönemde piyasanın açık tutulmasının bir mesaj içerdiğini dile getirdi. 17 Ağustos deprem felaketi sonrasında borsa 1 hafta kapalı kalmıştı. 26 Ağustos’ta açıldığında yüzde 10,36 düşüşle günü tamamlamıştı.

borsa-grf-Zf4R.jpg" alt="" width="318" height="362" />

SPK, depo şartı uygulamasını kaldırdı

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), önceki gün itibarıyla Borsa İstanbul pay piyasalarında geçici olarak devreye alınan uygulamalara ilişkin değişikliğe gitti. Buna göre, açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına devam edilecekken, yatırımcılar tarafından satışa konu edilecek paylar için depo şartı uygulaması yürürlükten kaldırıldı. SPK, ayrıca deprem bölgesinde bulunan müşterilerin kredili işlemler, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VİOP) ve kaldıraçlı işlemlerine esneklik getirdi. SPK kararına göre, aracı kurumların kendi risk politikalarına uygun düştüğü ölçüde ve müşteri talepleri de olabildiğince gözetilerek, kredili işlemler, VİOP ve kaldıraçlı işlemlerle ilgili mevzuatta yer alan hükümler esnek bir şekilde uygulanabilecek. Kredili işlemlerle ilgili maddeler 10 Mart’a, VİOP ve kaldıraçlı işlemleriyle ilgili maddeler ise 24 Şubat’a kadar esnek bir şekilde uygulanabilecek. SPK’nın kararına göre, açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına devam edilecekken, yatırımcılar tarafından satışa konu edilecek paylar için depo şartı uygulaması yürürlükten kaldırıldı. Kararlar doğrultusunda gün içinde açığa satış tuşuna basılmadan yapılan ve aynı gün içinde kapatılan pozisyonlar da açığa satış işlem yasağı kapsamında olacak. Kurul kararına uyumun kontrol ve takibinde sorumluluk yatırım kuruluşlarında olacak. Öte yandan önceki gün getirilen “mülkiyetinde herhangi bir pay bulunan yatırımcıların, söz konusu kıymetlerin satışını sadece ilgili kıymetlerin bulunduğu yatırım kuruluşları üzerinden yapabileceğine” dair uygulama da dün itibariyle sonlandı.