Bireysel kredi artışı, ticariyi ikiye katladı

ŞEBNEM TURHAN

Bankacılık sektörü makroihtiyati tedbirler sonrası bilançolarını sağlam tutma gayreti içinde. Ticari kredilerde kredi faiz oranı ile kredi büyümesine ve TL mevduat oranı hedefine yönelik getirilen ek menkul kıymet alım zorunluluğu bankacılık sektörünün yönünü tüketiciye çevirmesine neden oldu. Merkez Bankası verilerine göre tüketici kredileri büyüme hızı 13 Ocak haftasında 13 haftalık yıllıklandırılmış olarak yüzde 65,65’e yükseldi. Ticari kredi büyüme hızı ise aynı dönemde yüzde 28,85’te kaldı. Özel bankalarda ise çok daha keskin bir ayrım yaşandı. Özel bankalarda tüketici kredi büyüme hızı yüzde 103,6’ya fırlarken ticari kredi büyüme hızı yüzde 5,52’de kaldı. Kamu bankaları tüketici kredi büyüme hızını yüzde 23,4’e çıkarsa da yüzde 56,7’lik ticari kredi büyüme hızı ile sektörde de ticari kredi büyümesini sırtladı.            

Bankacılık sektörünün tüketici kredilerine yönelmesi yılın ikinci yarısından sonra gelen makroihtiyati tedbirlerle oldukça ilgili. Merkez Bankası, TL ticari kredi faizinin de yıllık bileşik referans oranın 1.4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredilerin yüzde 20'si, 1.8 katı üzerinde faizle kullandırılacak kredilerin de yüzde 90'ı kadar menkul kıymet tesisi zorunluluğu getirdi. Ayrıca ticari kredi büyümesinin de belli limiti aşması durumunda bankalar ek menkul kıymet alımı yapıyorlar. Bunun yanı sıra TL mevduat oranı yüzde 60’ın altında kalan bankaların ek menkul kıymet tutma zorunluluğu var. Bu makroihtiyati tedbirlerin ardından ticari kredi faizlerinde sert düşüşler yaşanırken TL mevduat faizleri yüzde 30’a dayandı.

Önlemlerle büyüme hızı yavaşladı

Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış TL ticari kredi büyümesi geçen yılın başında yüzde 15,77 seviyesinde bulunuyordu. Ardından ivmelenen ticari krediler nisanın son haftasında yüzde 56,13 büyüme hızı yakalayınca mayıs ayından itibaren Merkez Bankası'nın makroihtiyati önlemleri devreye girdi. Bu adımlar sonrasında ticari kredi büyüme hızı eylülün ilk haftasına gelindiğinde yüzde 17,62'ye kadar geriledi. Sonrasında kamu bankalarının katkısıyla bu yılın 13 Ocak haftasında yüzde 28,85'e geldi. Tüketici kredi büyüme hızı ise geçen yılın başında yüzde 23,9 seviyelerinde bulunuyordu. Temmuz ayında yüzde 67,13'e çıkan tüketici kredi büyüme hızı ivme kaybetmiş ve eylül sonunda yüzde 25,6'ya kadar geriledi. Ancak 13 Ocak haftasında yüzde 65,65’e çıktı.            

TL mevduat hedefi büyümeyi kamçıladı

Makroihtiyati önlemlerde geçen yılın son çeyreğinde yapılan sıkılaştırma daha keskin hareketlerin yaşanmasına neden oldu. Ve özel bankalarda bu hareketler çok daha sert yaşandı. Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış tüketici kredisi büyüme hızı özel bankalarda geçen yılın başında yüzde 24,84 seviyesinde iken martta yüzde 9,13'e kadar düştü ardından ise temmuzda yüzde 64'e tırmandı. Devamında düşüş eğilimine giren büyüme hızı kasımın son haftasından itibaren ise çok daha ivmeli şekilde yükselişe başladı. TL mevduat faizlerini yükselten ancak ticari kredi faizlerini regülasyonlar nedeniyle artıramayan bankacılık sektörü görece daha yüksek faiz oranlarına sahip olan tüketici kredilerine yöneldi. İhtiyaç kredi faizleri yüzde 30 seviyelerinde seyrediyor. Ticari kredi faiz oranı ise yüzde 13,02 seviyesinde. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizinin Merkez Bankası verilerine göre ortalama yüzde 24,02 olduğu göz önüne alındığında bankaların ticari kredi faizi mevduat faizinin 11 puan altında bulunuyor. 13 Ocak itibariyle ihtiyaç kredi faizi ise yüzde 29,97 seviyesinde. Bu 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizinin 6 puan üzerinde kredi kullandırımının mümkün olduğunu gösteriyor. Banka özelinde bakıldığında ihtiyaç kredi faizleri aylık yüzde 2,69’un üzerine de çıkıyor. Bu da yüzde 32’nin üzerinde yıllık ihtiyaç kredisi faizlerinin bulunduğunu ve yine TL mevduat faizinin neredeyse 10 puan üzerinde ihtiyaç kredisi kullandırım olanağına bankaların sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Ticari büyümesini kamu karşıladı    

Kamu bankaları ise ticari kredi büyümesinde sektörün sırtlayan konumunda. Merkez Bankası verilerine göre kamu bankalarında geçen yıl başında 13 haftalık yıllıklandırılmış ticari kredi büyüme hızı yüzde 18,77 seviyesindeyken büyüme hızı haziran başında yüzde 53,26'ya kadar çıktı. Önlemlerin ardından kamu bankaları da frene basarken son haftalarda ise yeniden ticari kredi büyüme hızı ivmelendi. Ve 13 Ocak haftası itibariyle de yüzde 56,7'ya geldi. Tüketici kredisi büyüme hızı ise geçen yıl başında kamu bankalarında yüzde 22,61 seviyesinde bulunuyordu, temmuz başında büyüme hızı yüzde 17,3'e kadar çıktı. Ardından kasımın ikinci haftasında yüzde 8,2'ye kadar gerileyen tüketici kredisi büyüme hızı son haftalarda özel bankalar kadar hızlı olmasa da kamu bankalarında da artış trendine girdi. 13 Ocak haftası itibariyle kamu bankalarında tüketici kredisi büyüme hızı yüzde 23,41'e yükseldi.

Dış dengeyi bozucu yönde    

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da Twitter adresinden yaptığı açıklamada kredi piyasası düzenlemelerinin yol açtığı faiz ayrışmasının bankaları ticari krediden çok tüketici kredisi vermeye teşvik ettiğini belirterek, “Tüketici kredisi ile ithalat arasında güçlü bir ilişki olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla uygulanan politika bileşimi dış dengeyi bozucu yönde çalışıyor” diye yazdı.