Bankalar tüketici kredisinde frene bastı, ticari ivme kazanıyor

ŞEBNEM TURHAN

Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında yeni ekonomi ve Merkez Bankası yönetiminin uyguladığı parasal ve miktarsal sıkılaştırma politikaları kredi alanında da kendini gösteriyor. Özellikle hem Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in hem de Merkez Bankası metinlerinde dikkat çekilen tüketici kredilerindeki yavaşlama dikkat çekiyor. Seçici kredi ve miktarsal sıkılaştırma adımlarıyla ticari krediler ivme kazandı. Buna karşılık kredi ve mevduat faizlerinde yükseliş de sürüyor. 10 haftanın ardından ticari kredi büyümesi yüzde 11,29 ile çift haneye çıktı, tüketici kredi büyümesi yüzde 17,23 ile yüzde 20’nin altına indi.

Seçici ve miktarsal sıkılaştırma adımları

Merkez Bankası verilerine göre 15 Eylül haftası itibariyle ticari kredi faizi bir haftada 205 baz puan artarak yüzde 42,92'ye çıktı, ihtiyaç kredi faizi 91 baz puan düşerek yüzde 58,8'e indi, taşıt kredi faizi 112 baz puan artışla yüzde 47,48'e, konut kredi faizi de 284 baz puanlık yükselişle yüzde 41,69'a çıktı. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de 100 baz puanlık artışla yüzde 41,87'ye ulaştı. Merkez Bankası’nın politika faizinde 4 toplantıda yaptığı 2150 baz puanlık artışlarının yanı sıra seçici ve miktarsal sıkılaştırma adımları da faizlerdeki yükselişte etkili oldu. Merkez Bankası kredi büyümesine göre menkul kıymet tesisi kapsamında yüzde 3 olan ticari krediler için aylık büyüme sınırını yüzde 2,5, taşıt kredilerinde ise yüzde 3 olan büyüme sınırını yüzde 2’ye indirdi. Ticari kredilerde ihracat, yatırım, tarım ve esnaf kredileri hariç tutuldu. Reeskont kredi limitleri artırıldı, ticari kredi faizinde menkul kıymet tutma zorunluluğu için alt sınır kaldırıldı.

10 haftanın ardından ilk kez çift haneli büyüme

Kredi büyümeleri de ekonomi yönetiminin istediği istikamete evrilme işaretleri vermeye başladı. Merkez Bankası verilerine göre toplam kredi büyümesi 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış olarak yüzde 20,46'ya yükseldi. Bir önceki hafta yüzde 18,89 seviyesinde olan büyüme hızlandı. Bu hızın kaynağı ise ticari kredilerdeki büyüme oldu. 15 Eylül haftasında 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 11,29'a yükseldi. Bir önceki hafta büyüme hızı sadece yüzde 8,11 seviyesinde bulunuyordu. 10 haftadır ise toplam ticari kredi büyümesi tek haneli seviyelerdeydi. Ticari kredi faizleri de 15 Eylül haftasında bir önceki haftaya göre 205 baz puan artarak yüzde 42,92'ye yükseldi. Politika faizinde 21 Eylül'de yapılan artış ticari kredi faizinde yükselişin süreceğinin de işareti. Ticari kredi faizinde artış olsa da seçici kredi politikasıyla hem özel hem de kamu bankalarında ticari kredilerde büyüme hızlandı. Bu ivme kamu bankalarında daha çok dikkat çekiyor. Merkez Bankası verilerine göre kamu bankalarında 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 25,73'e çıktı. Haftalık ticari kredi büyümesi geçen aylarda yüzde 20'nin altına gerilemişti. Son haftalarda ise yeniden hız kazandı. Özel bankalar ticari kredilerde haziran sonundan bu yana küçülmeye gidiyor. Ancak özel bankaların bu tavrı 15 Eylül haftası itibariyle değişim gösterdi. 15 Eylül'de özel bankalarda ticari kredi daralması yüzde 4,63'e geriledi. Bir önceki hafta yüzde 8 seviyelerinde bulunuyordu.

Tüketici kredileri arasında ihtiyaç kredi faizi uzun süredir yüksek seyrederken bankaların da en fazla ağırlık verdiği krediler arasında geliyordu. 70 bin liraya kadar menkul kıymet tutma zorunluluğu kapsamı dışında kalan ihtiyaç kredilerinde bankacılık sektörü aylık yüzde 5,75’e kadar varan faiz oranları uyguluyor. Merkez Bankası ortalama verilerine göre ihtiyaç kredi faizi yıllık yüzde 58,8 seviyesinde. Ancak ihtiyaç kredisinde hızlı büyüme ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası’nın arzu ettiği bir durum değil. Bozulan enflasyon beklentileri talebin öne çekilmesi ithal mallara ilgi cari açığı ve talep enflasyonunu olumsuz etkiliyor. Bakan Şimşek de kredi kartlarında ve tüketici kredilerindeki artışa dikkat çekerek özellikle taşıt kredilerinde de bir düzenlemeye gideceklerinin sinyalini vermişti. Bankacılık sektöründe Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış olarak tüketici kredi büyüme 15 Eylül haftasında yüzde 17,23'e geriledi. Önceki haftalarda yüzde 20'nin üzerinde seyreden büyümede sert bir frene basıldı. Özellikle kamu bankaları tüketici kredilerinde resmen durdu. 15 Eylül haftasında Merkez Bankası verilerine göre kamu bankalarında 13 haftalık ortalama tüketici kredi büyümesi sadece yüzde 0,17 oldu. Önceki haftalarda yüzde 5'in üzerinde büyüme oranları bulunuyordu. Özel bankalar da kamu bankaları kadar olmasa da tüketici kredi büyümesinde yavaşladı. Verilere göre özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış tüketici kredi büyümesi yüzde 29,64'e geriledi. Geçen haftalarda yüzde 30'un üzerinde hızlı bir artış yaşanıyordu.

Sektörde toplam krediler 10.5 trilyon liraya yükseldi

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından yayımlanan haftalık bültene göre, sektörün kredi hacmi 15 Eylül itibarıyla 40 milyar 161 milyon lira arttı. Söz konusu dönemde toplam kredi hacmi 10 trilyon 463 milyar 132 milyon liradan 10 trilyon 503 milyar 294 milyon liraya yükseldi. Bankacılık sektöründeki toplam mevduat da (bankalar arası dâhil) geçen hafta 163 milyar 560 milyon lira arttı. Söz konusu haftada yüzde 1,3 artan bankacılık sektörü toplam mevduatı, 13 trilyon 196 milyar 609 milyon lira oldu. Verilere göre, tüketici kredileri tutarı, 15 Eylül itibarıyla 8 milyar 416 milyon lira azalışla 1 trilyon 429 milyar 381 milyon liraya geriledi. Söz konusu kredilerin 446 milyar 640 milyon lirası konut, 86 milyar 805 milyon lirası taşıt ve 895 milyar 936 milyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu. Söz konusu dönemde taksitli ticari kredilerin tutarı 5 milyar 411 milyon lira artarak 1 trilyon 209 milyar 985 milyon liraya yükseldi. Bankaların bireysel kredi kartı alacakları ise yüzde 0,4 artışla 928 milyar 327 milyon liraya çıktı. Bireysel kredi kartı alacaklarının 424 milyar 257 milyon lirası taksitli, 504 milyar 71 milyon lirası taksitsiz oldu.