Yağ fiyatlarında ‘B’ planı
Dünya genelinde yemeklik yağ fiyatları 10 aydır yükseliyor ve henüz düşüş sinyali vermiyor. 2021’in geri kalanında fiyatların artışını sürdüreceği tahmin ediliyor. Uzmanlara göre sektörün şekillenmesinde ‘B’ önemli çünkü ‘Biyodizel’ ve ‘Biden’ı temsil ediyor.
Evrim Küçük |Evrim KÜÇÜK
Tarımsal emtiada son bir yılda en yüksek enfl asyon küresel yemeklik yağ endüstrisinde yaşanırken, fiyatlar yakın zamanda düşüş sinyali vermiyor. Azalan üretim ve düşük stok palm, soya, kanola ve ayçiçek yağı fiyatlarında 10 aydır artışa neden oluyor. Geleneksel olarak üretimin arttığı mart ayında palm ve soya fiyatlarında beklenen gerileme henüz gerçekleşmedi. Sektör uzmanlarına göre yılın geri kalanında fiyatların şekillenmesinde iki ‘B’ yani ‘Biyodizel’ ve ‘Biden’ önemli rol oynayacak. Yemeklik yağ fiyatları güçlü seviyelerini koruyor. Rusya ve Ukrayna’nın ihracat kotası ayçiçek yağı fiyatlarını artırıyor. PK-Inform'un verilerine göre, dünyanın en büyük Ayçiçek yağı ihracatçısı Ukrayna'nın ihracat fiyatı geçtiğimiz hafta 15 dolar/ ton arttı. Mayıs-Haziran teslimi fiyat 1550-1565 dolar/ton FOB seviyesine geldi. Ukrayna, ayçiçek yağı ihracat miktarını 2020- 21 sezonu için 5 milyon 382 bin ton ile sınırlamıştı. Güney Amerika'daki hava durumu endişeleri, kısıtlı ABD tedariki ve güçlü Çin talebi de soya yağını destekliyor. En büyük bitkisel yağ ithalatçıları olan Hindistan ve Çin, salgın öncesi seviyelerde palm yağı alımı yapıyor fakat üretici ülkelerde stokların son yılların en düşük düzeyinde olması palm yağı fiyatlarının 900 doların üzerinde kalmasına neden oluyor.
2021’de fiyat artışı sürecek
Dünya Bankası, altı aylık emtia piyasaları görünüm raporunda, arz sıkıntısı ve beklenenden daha güçlü tüketim nedeniyle 2022'de istikrar kazanmadan önce, küresel bitkisel yağ ve yemek fiyatlarının 2021'de hızlı bir şekilde artmasının beklendiğini bildirdi. Kuruluş, 2021 Yağ ve Gıda Endeksi beklentisini, ekim ayındaki görünümüne göre yaklaşık yüzde 30 oranında revize etti ve sekiz başlıca yemeklik yağ tipinin 2020-21 sezonunda üretiminde 2.9 milyon ton artış tahmininde bulundu. Böylelikle 2019-20'deki 3.4 milyon tonluk artışın altında kalınacak.
Dünya Bankası endeksinde yüzde 30.2 paya sahip olan palm yağının 2021 yılında ortalama 975 dolar/ton seviyesinden satılması bekleniyor. Palm yağının enfl asyona göre ayarlanmış fiyatı 969 dolar/ton ile mart ayındaki beklentilerin üzerinde tahmin ediliyor. Fiyatların 2025 yılına kadar 900 doların üzerinde kalacağı öngörülüyor. Uzmanlar, geçen ay düzenlenen bir konferansta Malezya türev piyasalarında gösterge fiyatın haziran ayında 801.75 dolara düşeceği tahmininde bulunurken, LMC International başkanı James Fry, Avrupa’da fiyatların 925 dolara ineceği beklentisini dile getirmişti.
Endonezya ve Malezya’da stoklar düştü
Fiyatların güçlü kalmasında üretim sıkıntılarının payı büyük. Dünya palm yağı üretiminin yaklaşık yüzde 85'ini karşılayan Endonezya ve Malezya'daki stoklar, bu yıl pandeminin yol açtığı işçi sıkıntısı ve Güneydoğu Asya'daki kötü hava koşullarının üretimi engellemesinden ötürü rekor düşüşler gördü. Özellikle Malezya'daki palm yağı plantasyonları, salgınla ilgili kısıtlamaların, iş gücünün yaklaşık yüzde 70'ini oluşturan yabancı işçilerin tarlalara geri dönmesini engellediğinden önemli miktarda azaldı. Buna karşın en büyük ithalatçı konumundaki Hindistan'ın alımları mart ayında yüzde 33.5 artışla 526.463 tona yükseldi.
Biden ve Biyodizel etkisi
Sektör uzmanlarına göre yılın geri kalanında fiyatların şekillenmesinde iki ‘B’ yani ‘Biyodizel’ ve ‘Biden’ önemli rol oynayacak. Zira talep tarafındaki artışın Joe Biden’ın 2020'de ABD başkanlığını kazanmasının ardından yükseldiği dikkat çekiyor. Biden'in seçilmesinin ardından yeşil enerji projelerinin gündeme gelmesi biyodizel yapmak için kullanılan bitkisel yağlara olan talebi artırdı. Biyoyakıt endüstrisinden gelen ilave taleple soya yağı fiyatları 10- 15 sent/pound fazla fiyatlandı. Oil World analiz şirketine göre, bu yıl Biyodizel talebinin 2.2 milyon ton artması beklenirken, 17.9 milyon ton palm yağı Biyodizel ve trans yağ üretimine gidecek.
Spekülatif fiyat artışı sürebilir
Birçok analiste göre ABD Doları’nın zayıfl aması ve merkez bankalarının destekleyici para politikaları yeni bir emtia süper döngüsünü tetikleyecek. Emtia danışmanlık şirketi LMC International başkanı James Fry, stokların zaten düşük olduğu bir ortamda emtiayı hedefl eyen spekülatif alımların yağ fiyatlarını çok daha uzun bir süre yüksek tutabileceğini kaydediyor. S&P Global Platts Tahıllar ve Yağlı Tohumlar Analizleri Başkanı Peter Meyer de, "Arz-talep tarafından yağ piyasasını destekleyecek unsurlar olduğunu ancak bunların çok da güçlü olmadığını söylüyor. Meyer, fiyatlarda son aylarda yaşanan yükselişin bir kısmının spekülatif olduğunu belirtiyor.