Tedarik zincirinin yeni zayıf halkası kalay

Evrim KÜÇÜK

Koronavirüs aşılarının kullanıma sunulması sayesinde, küresel ekonomi pandemiden çıkmaya başlıyor. Ancak küresel sağlık krizi sırasında ortaya çıkan işçi sıkıntısı ve tedarik zincirlerinin kesintiye uğraması hala birçok endüstri için sorun yaratıyor. Hammaddeye erişim sorunu büyürken, son aylarda bu sıkıntıyı en çok kalay kullanıcıları hissediyor. Londra’da kalay fiyatının ton başına 40 bin dolara çıkması elektronik, güneş paneli ve otomobil üreticileri için tedarik zinciri sorunlarını büyütüyor.

Lehimleme için kullanılan kalayın fiyatı bu yıl diğer endüstriyel metallerden daha iyi performans gösterdi. Londra Metal Borsası'nda (LME) yılbaşından bu yana fiyat artışı yüzde 90'ın üzerine çıkarken, son 1 yıl içindeki artış yüzde 107’ye ulaştı. LME ‘de fiyatlar kasımın son haftasında ilk kez ton başına 40 bin doları aşarken, fiyatlar son 30 yılın en büyük yıllık artışına doğru ilerliyor. Bu durum, kamu hizmetleri, güneş paneli üreticileri, elektronik cihaz üreticileri, otomotiv gibi lehimleme işinin büyük önem taşıdığı kullanıcıları güçlüklerle karşı karşıya bırakıyor.

Kaplamalarda, rulmanlarda, fren balatalarında ve akülerde kalay kullanan otomobil üreticileri için de daha yüksek fiyatlar, çip krizi ve alüminyum ile magnezyum fiyatlarındaki artışın yarattığı maliyet artışını körüklüyor. Bununla birlikte, güneş bataryaları bağlantılarında lehimli şerit kullanan fotovoltaik (PV) şirketlerinin, fiyat rekabeti nedeniyle müşterilerine ek maliyetler aktarma fırsatı az olduğundan, fiyat artışlarından ciddi şekilde olumsuz etkileneceği belirtiliyor. Uluslararası Kalay Birliği'nin (ITA) baş Çin temsilcisi Cui Lin, fotovoltaik endüstrisinden gelen kalay talebinin bu yıl 2019’daki 8 bin tondan 15 bin tona yükseleceğini tahmin ediyor. Analist, fiyat artışlarının arkasındaki en önemli faktör olan LME’de kayıtlı kalay stoklardaki düşüşün süreceğini düşünüyor. LME depolarındaki stok, Kasım ayının başında 1989'dan bu yana en düşük seviyesine geriledi ve şu anda sadece 1.365 ton seviyesinde. Şanghay’daki stoklar da beş yılın dip seviyesine yakın.

Tüketim %7.2 artacak

Çinli kalay eriticiler, alüminyum ve magnezyum üreticileriyle aynı ölçüde olmasa da, bu yıl güç tüketimindeki kısıtlamalar nedeniyle üretimi azaltmak zorunda kalırken, bir dizi başka kalay tedarik kısıtlaması piyasayı endişelendirdi. Devlet destekli araştırma şirketi Antaike'ye göre, COVID-19 kısıtlama önlemleri nedeniyle Myanmar'dan yapılan cevher sevkiyatlarında tekrarlanan aksamalar, ocak-ekim döneminde yüzde 15.1 artan Çin'deki rafine kalay üretiminde azalmaya neden oldu. Asya'nın diğer bölgelerinde de benzer sorunlar ortaya çıktı. 2020'de dünyanın en büyük üçüncü rafine kalay üreticisi olan Malezya Eritme Şirketi, haziran ayında teslimatlarda mücbir sebep ilan ederken, Endonezya 2024'ten itibaren kalay ihracatına yönelik yasak getirme planları yapıyor.

ITA, geçtiğimiz yıl pandemi nedeniyle yüzde 1.6 azalarak 361 bin 900 tona inen küresel rafine kalay tüketiminin bu yıl yüzde 7.2 artacağını tahmin ediyor. Amalgamated Metal Trading (AMT) Ltd araştırma başkanı Tom Mulqueen, ”Kalay talebi, evde çalışmaya hızlı geçişten önemli ölçüde faydalandı" diyor ve özellikle Çin'de kalay yoğun devre kartı teknolojisi kullanan beyaz eşya ve ev aletlerine yapılan yönelik harcamaların arttığını belirtiyor.

Çinko fiyatlarında artış kapıda

Stok ve tedarik sıkıntısı yaşanan çinko piyasasında fiyatların kış aylarında yüksek seyretmesi bekleniyor. Enerji maliyetlerindeki artışın, üretimde neden olabileceği aksamalar nedeniyle fiyatlar gücünü koruyacak. Londra Metal Borsası'ndaki gösterge çinko fiyatları, Avrupa'daki eritme tesislerde kapatılmanın beklenenden daha az şiddetli olması sebebiyle, Ekim ayı ortalarında 14 yıllık zirveye çıkmasından bu yana yaklaşık beşte bir düşüş gösterdi. Yine de, çoğunlukla çeliğin galvanizlenmesi için kullanılan çinko fiyatları yılbaşından bu yana yüzde 16 artmış durumda. Danışmanlık şirketi CRU’nun kıdemli analisti Helen o'Cleary, “Ancak Avrupa enerji fiyatlarının yükselmeye devam ettiği göz önüne alındığında daha fazla üretim kesintisi potansiyeli var" diye ekliyor.

2022’de ton başına 3.500 dolara çıkabilir

CRU, dördüncü çeyrekte Çin dışında 40.000 ton kesinti öngörüyor ve LME fiyatlarının gelecek yıl, mevcut ton başına 3.190 dolardan ortalama 3.500 dolara yükselmesini bekliyor. JP Morgan, bu yıl çinko piyasasında 50 bin ton ve gelecek yıl 34 bin ton açık bekliyor ve fiyatların gelecek yılın ilk çeyreğinde ton başına ortalama 3.400 dolar olacağını tahmin ediyor. Commerzbank da 2022 sonunda 3.300 dolar bekliyor.

Glencore geçen hafta yaptığı açıklamada, yüksek enerji fiyatları nedeniyle yıllık 100.000 tonluk İtalyan fabrikasında çinko operasyonlarını askıya alacağını bildirmişti. Bulgaristan’da da Filibe’deki bir fabrika üretimi durdurmuştu. Analistler stokların son derece düşük olduğunu ve üretimde ilave aksamalar yaşanması halinde fiyatların yükselmesinin engellenemeyeceğini düşünüyor. LME’de çinko stokları nisan ayından bu yana neredeyse yarı yarıya azalırken, Şanghay Vadeli İşlem Borsası’nda mart ayından bu yana yüzde 43 düştü.