Liderliğe bu kez kalay oturdu

Evrim KÜÇÜK

Piyasalarda yılın başarı hikayesi emtia piyasalarında yazılıyor. COVID-19 krizini atlatmaya çalışan küresel ekonomideki toparlanmanın yarattığı talep emtia fiyatlarında hızlı bir yükselişe neden oluyor. Hammadde fiyatlarını izleyen CRB endeksi yılbaşından bu yana 26.5 yükselirken, S&P GSCI endeksi yüzde 30 yükseldi. Emtia haberlerinin manşetlerinde ise ağırlıklı olarak bakır vardı. Kırmızı metal 2021’de yüzde 23.52 prim yaptı. Ancak temel metallerin getiri şampiyonu arz sıkıntısı yaşanan kalay oldu.

Londra’da kalayın ton fiyatı ocaktan bu yana yüzde 56.26 yani 11 bin 430 dolar yükselerek 31 bin 800 doları aştı. Şanghay’da kalay fiyatları, sözleşmenin 2015'te başlatılmasından bu yana en yüksek seviyeye çıkarak, fiziksel sıkışıklığın dünyanın en büyük üreticisi Çin’de de hissedildiğini gösteriyor.

Kalay arz sıkıntısından destek buluyor. Uluslararası Kalay Birliği (ITA) bu yıl küresel kalay açığının 10 bin tonu aşacağı tahmininde bulunuyor. Ancak özellikle yarı iletkende kullanımın artmasıyla, geçen yılı daralan talebin bu yıl pozitife dönmesiyle açığın artacağı ve fiyat artışlarının devam edeceği öngörülüyor.

Wood Mackenzie metal bölümü kıdemli başkan yardımcısı Julian Kettle, kalayı enerji geçişinde ‘önemli bir asker’ olarak tanımlıyor. Nisan ayında yayınladığı bir araştırma notunda Kettle, “Elektronikteki kullanımı nedeniyle kalay enerji geçişinde kral olma potansiyeline sahip” ifadelerini kullanmıştı. Birçok metal yeşil devrim hız kazandıkça arz sıkışıklığı riskiyle karşı karşıya iken; tüketici elektroniği, şeylerin interneti ve dijitalleşme sürecinde önemli bir oyuncu olan kalay çoktan bu noktaya geldi. Analistlere göre, piyasalarda tedarik sıkıntısı fiyatlanmaya devam edecek.

Çin’in ardından diğer büyük üreticiler Malezya, Endonezya, Peru, Tayland, Bolivya ve Myanmar’da 2021'in ikinci yarısında pandemi kaynaklı sorunlarından geri döneceğine dair beklentiler fiyatlanıyor. Geçen yıl 22.400 ton rafine kalay üreten Malaysia Smelting Corp, Haziran ayı başlarında madencilik ve izabe operasyonlarını kapatmak zorunda kaldıktan sonra mücbir sebep ilan etmişti.

Dünyanın en büyük kalay ihracatçısı Endonezya’da Ocak-Mayıs döneminde ihracat yıllık yüzde 3 düşüşle 26.900 tona gerilemişti. Ülkenin bazı bölgelerinde yenilenen kısıtlamalar yakın bir zamanda üretiminde toparlanma olmayacağına işaret ediyor.

Çin ihracata dönüyor

Diğer yandan Çin, Londra ve Şanghay arasındaki fiyat farkını avantaja çevirdi ve mayıs ayında 3.045 ton rafine kalay ihraç ederek, 2007'den bu yana en yüksek aylık çıkışını gerçekleştirdi. Geçen yılın aynı dönemindeki 5.800 ton net ithalat yapan Çin’in bu yıl şimdiye kadarki kümülatif net ihracatı toplam 4.200 ton oldu. “Diğer kalay ürünleri” ticaret kodu kapsamındaki ihracat da yıllık yüzde 60 artışla 1.800 tona ulaştı. Rafine edilmiş ihracatın bir kısmı Tayvan, Singapur ve Malezya'ya gitti. Ancak yine de yüksek talep nedeniyle fiziki kalay miktarının azaldığı görülüyor. Mayıs ayında Romanya’nın 80 ton, Türkiye’nin 59 ton, Hollanda’nın 50 ton, İtalya’nın 50 ton ve Polonya'nın 20 ton alım yaptığı belirtiliyor.

Elektronikten cam üretimine geniş kullanım alanı var

Tüketici elektroniği talebindeki artış ve 5G akıllı telefon satışlarının yükselmesi, buna karşın en büyük tedarikçilerin üretimindeki gerileme yarı iletkenlerin üretiminde kullanılan kalayı güçlendiriyor. Kalay'ın birçok kullanım alanı bulunuyor. Kalay kaplı çelikten yapılmış teneke kutularda olduğu gibi korozyonu önlemek için diğer metalleri kaplayarak kullanılıyor. Süper iletken mıknatıslar için de kalay alışımlar kullanılıyor. Ayrıca çoğu pencere camı, düz bir yüzey oluşturmak için erimiş camın erimiş kalay üzerine yüzdürülmesiyle yapılıyor.