Ayçiçek yağı alev aldı!

EVRİM KÜÇÜK

Dünyada ayçiçek yağını en çok kullanan ülkelerden biri Türkiye. Türkiye’de ayçiçek yağı tüketimi yıllık ortalama 1 milyon tonunun üzerinde. Ancak yerli mahsulden ayçiçek yağı ihtiyacı karşılanamıyor. Ortaya çıkan bu açık ithalat ile karşılanmaya çalışılıyor. Hindistan ve Avrupa Birliği’nden sonra en büyük ithalatçılardan biri Türkiye iken, dünyada ayçiçek yağı fiyatlarında yaşanan sert yükseliş mutfaklarda maliyeti artırabilir.

Mahsul geçen yılın %46 gerisinde

Dünya ayçiçeği yağı ihracatının önemli bir bölümünü gerçekleştiren Ukrayna’da ayçiçeği hasadının gecikmesi yağ fiyatlarını son beş yılın en yüksek seviyesine çıkardı. 2019/2020 satış sezonunda 6.2 milyon tonla dünyanın lider ayçiçeği yağı ihracatçı olan Ukrayna’da 31 Ağustos itibariyle elde edilen mahsul geçen yılın aynı dönemine kıyaslanyüzde 46.6 geride kaldı. UkrAgro-Consult tarafından sağlanan veriye göre ülkede hasat edilen ürün geçen yılın gerisinde kalırken, verimlilik de yüzde 15.6 düşüş gösterdi. Azalan üretim, sevkiyatlarda aksamalara yol açınca fiyatlar yükselişe geçti. Küresel ayçiçeği ihracatının önemli bir bölümünü gerçekleştiren Ukrayna ve Rusya’nın yağ fiyatlarını takip eden CME Karadeniz Ayçiçek Yağı Endeksi Haziran 2015’ten bu yana en yüksek seviyeye geldi. Ekim vadeli ayçiçeğinin fiyatı sadece 1 hafta içinde %8 artarak 840 dolar/tona yükseldi. Bir tüccar Agricensus'a verdiği demeçte, "Mevcut fiyat artışının ana nedeni, eylül için yapılan büyük hacimli kontratlara karşın hasadın gecikmesi. Eylül geldi ancak mahsul yetersiz. Sözleşmelerin bir şekilde yerine getirilmesi gerekiyor, bu yüzden piyasada panik görüyoruz" dedi. Piyasa kaynaklarına göre eylülde çıkış yapması gereken 450 bin ton ürün var ancak limanlarda stoklarının çok düşük olması ihracatçıları tedirgin ediyor. Diğer taraftan en büyük alıcı Hindistan, Çin ve AB’nin güçlü talebinin sürmesi ayçiçek yağı piyasasındaki yangını körüklüyor. Ekim-aralık döneminde sevk edilmek üzere yaklaşık 2 milyon ton Ukrayna ayçiçeği yağı satıldığı ve bunun üçte birini Hindistan ve Çin'in satın aldığı belirtiliyor.

Türkiye en büyük ithalatçılardan

Türkiye’nin 2019/2020 pazarlama yılında Hindistan ve AB-28’in ardından üçüncü büyük ayçiçeği ithalatçısı olduğu tahmin ediliyor. Nisan ayı itibariyle dünya genelinde 2.7 milyon ton ithalat ve 3.28 milyon ton ihracat gerçekleştirildi. Türkiye ayçiçeği yağı ithalatının yaklaşık yarısını Ukrayna’dan, diğer bölümün büyük bir kısmını ise Rusya, Arjantin, Romanya ve Bulgaristan’dan yapıyor. Oil World’de yer alan tahmine göre 2019/2020 döneminde Türkiye’nin ayçiçeği yağı ithalatı 560 bin ton olarak gerçekleşti. Aynı dönemde Türkiye’nin ihracatının ise 490 bin ton olduğu tahmin ediliyor.

Küresel gıda kullanımında payı %12’ye çıktı

Ayçiçek yağının 2019/20 döneminde küresel gıda kullanımında payının yüzde 12 ile rekor seviyeye yükselmesi bekleniyor. Küresel gelirdeki artışın daha kaliteli yağlara olan talebi güçlendirmesi, buna paralel üretimin istikrarlı şekilde artması ayçiçeği yağına geçişi hızlandırıyor. ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) raporuna göre 2011'den bu yana, ayçiçeği yağı üretimi diğer tüm yağlardan daha hızlı artış gösterdi ve yılda ortalama yüzde 7 büyüdü. Bu eğilim, 2019/20 pazarlama yılında, palmiye ve kolza yağı üretiminin olumsuz hava koşulları ve Çin ticaret endişeleri nedeniyle düşmesiyle hızlandı. Bu dönemde küresel ihracatın büyüklüğü yaklaşık 12.3 milyon ton olarak gerçekleşti. Diğer taraftan 2020 başında fiyatların daha cazip olması da Ayçiçek yağını daha iyi bir seçenek haline getirdi. Ayçiçek yağı, şubat ortasından nisan başına kadar kolza yağından daha ucuz kaldı ve bu da satın alımları teşvik etti. Çin'in Ayçiçek yağı ithalatı Nisan ayında tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü ve 251 bin tona ulaştı. Çin’de 2019/20 sezonunda Ayçiçek yağının gıdada kullanım oranı 7 yıla öncesinin iki katına ulaştı.

GLENCORE 1.5 MİLYON TON KAPASİTELİ TERMİNALİ ALDI
Ukrayna'nın 'nebati yağ' terminali satıldı

Glencore Agriculture Ltd. Ukrayna’nın Mykolai bölgesindeki limanın en önemli terminallerinden birini Orexim şirketler grubundan satın aldı. Nebati yağ ihracatında depolama ve yükleme hizmetleri yürütülen Everi liman terminali 2010 yılında inşa edilmiş ve 2018’de kapasitesi genişletilmişti. 160 bin ton depolama kapasitesi olan terminalin ihracat adreslerine gönderilmek üzere 1.5 milyon ton yağ yükseleme kapasitesi bulunuyor.
Dünyanın önde gelen tarım ürünleri işleme, pazarlama ve satış şirketlerinden biri olan Glencore Agriculture’ın CEO’su David Mattiske, bu anlaşmanın Ukrayna’nın tarım sektöründeki uzun vadeli hedeflerini yansıttığını ve küresel nebati yağ tedarik zincirinde güvenilir bir ortak olmayı amaçladıklarını söyledi.