Gelir dağılımı bozuldu

Ali Orhan YALÇINKAYA

TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması* ülke ekonomisinin ve insanlarının yaşam seviyelerini belirleyebilmek, çeşitli sosyal sistemlerin sağlıklı bir şekilde değerlendirmesini yapabilmek için (sosyal adalet ve eşitlik kıstaslarına göre) sadece ekonomik değil sosyal açıdan da gelir dağılımı göstergelerine ihtiyaç duyularak oluşturulmuş olup, gelir dağılımı konusunda önemli bilgiler içermektedir.

Kişisel gelir dağılımını ölçmek için yaygın olarak kullanılan dağılım ölçüsü Gini katsayısı 0 ile 1 arasında değer almakta ve gelir eşitsizliğinin artması durumunda bu değer 1’e yaklaşmaktadır. 2022 yılı sonuçlarına göre Türkiye’de Gini katsayısının bir önceki yıla göre 0,014 puan artarak 0.415’e yükseldiği görülüyor. Yani gelir eşitsizliğinin bir önceki yıla göre arttığına işaret ediyor.

P80/P20 gösterimi ile ifade edilen ve gelirden en fazla pay alan yüzde 20’lik grubun geliriyle en düşük pay alan yüzde 20’lik grubun geliri arasında kaç kat fark olduğuna baktığımızda ise 2021 yılında 7.6 kat olan bu farkın 7.9 kata yükseldiğini görmekteyiz.

Bir başka ifadeyle söyleyecek olursak en yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay 2021’de yüzde 46.7 iken 2022’de yüzde 48.0’e yükselirken, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun aldığı pay yüzde 6.1’den yüzde 6.0’ya gerilemiştir.

Gelirin emek gelirleri (ücret, maaş, yevmiye) ile emek dışı gelirler (kar, faiz, kira gelirleri) arasındaki bölüşümünü ifade eden Fonksiyonel Gelir Dağılımına baktığımızda ise durum maaş, ücret ve yevmiye aleyhine 2015 yılından bu yana istikrarlı bir şekilde azaldığını, rantın ve menkul değer gelirlerinin arttığını görmekteyiz.

Geçtiğimiz yıldan farklı olarak bu sene yayımlanan raporda yoksulluk sınırı, yoksulluk oranı ve yoksul sayısı bilgilerinin paylaşılmadığını görmekteyiz.

2021 yılındaki raporda eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50'si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı yüzde 14.4, yoksul sayısı 11 milyon 936 bin kişi ve yoksulluk sınırı 14.034 TL olmuştu.

(*) Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2022 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2021 yılını referans almaktadır.