Enflasyonda en kötüsü geride kalmadı!

Şebnem TURHAN

Tüketici enflasyonu haziranda yüzde 1,5 seviyesindeki beklentilerin çok üstünde yüzde 1,94 arttı ve yıllık tüketici enflasyonu yüzde 17,53’e yükseldi. 2019 Mayıs’ından sonraki en yüksek seviyeye çıkan yıllık tüketici enflasyonunda ekonomideki normalleşmenin yanı sıra döviz kurlarındaki yükselişin de etkisi büyük oldu. Üretici enflasyonu ise aylık yüzde 4,01 artarak yıllıkta yüzde 42,89’a kadar çıktı. Üretici fiyatlarında haziranda aylık bu denli yüksek artış 15 yıldır görülmemişti. Yıllık üretici fiyatları da Ekim 2019’dan sonraki en yüksek seviyesinde. Üretici ile tüketici enflasyonu makası da 25.36 puanla tarihi en yüksek seviyesinde.

Ekonomistler bu yıl enflasyonda en kötüsünün geride kalmadığını da vurguluyor. Nitekim elektrik ve doğalgaza yapılan zamların temmuz enflasyonuna 1.1 puanlık etki yapması bekleniyor. Temmuzda yıllık enflasyonun yüzde 18,5 seviyelerine kadar yükselmesi muhtemel. Ekonomistler haziran enflasyonu ve temmuz başındaki zamlar sonrası yılsonu enflasyon beklentilerini yüzde 16’nın üstüne çekti. Merkez Bankası’nın faiz indirimi sürecinin ise yılın son çeyreğine ve 100-150 baz puanda kalması bekleniyor.

Fiyatlar hiç değişmese yüzde 0,55 olacaktı

Öte yandan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) mayısta aylık artış yüzde 0,89 olurken yanlış aktarım nedeniyle bültende yüzde 1,44 yazıldığını onun mayıs sonunda ölçüm yapılsaydı geçerli olacak seviye olduğunu belirtmişti. Ve sepette yer alan maddelerin fiyatlarında haziranda hiçbir değişiklik olmaması halinde, haziran ayına aktarılacak tahmini ifade ettiğini bildirdi. Yani fiyatlar hiç artmasa aylık enflasyon yüzde 0,55 olacaktı.

Kuraklık ve işlenmiş gıdadaki artış

Haziran verilerine bakıldığında gıda ve içecekte mevsim etkileri kuraklığın ve işlenmiş gıdalardaki artışı dengeleyememiş gibi görünüyor. Küresel gıda fiyatlarının arttığı ve son 10 yılın zirvesine çıktığı bu dönemde TÜİK haziran verilerine göre gıda ve içecek grubunda aylık artış yüzde 0,88 oldu ve manşet enflasyonu 0.23 puan yukarıya taşıdı. Taze meyve ve sebzelerde yüzde 7,53'lük aylık düşüşe rağmen işlenmiş gıdadaki yüzde 2,02'lik artış gıda grubunda enflasyonu yukarı taşıdı. Kuraklığın etkisiyle nohut ve mercimekte yüzde 5’e varan aylık fiyat artışları gözlenirken dana eti başta olmak üzere işlenmiş et ürünlerinde de yüksek enflasyon göründü. İşlenmiş gıdada yine döviz kuruna bağlı olarak yaşanan ambalaj ve lojistik maliyet artışları etkili oldu.

Giyim ve ayakkabıda haziranda yüzde 2,40’lık artışın manşet enflasyona etkisi 0.14 puan. Giyim ve ayakkabıda mayıstaki kapanma sonrası haziranda başlayan açılmanın yarattığı talep fiyatların artışında etkili. Bu grupta yeni sezon zamları geciktiği için indirimlerinin de gecikmesi muhtemel.

Temmuzda elektrik ve gazdan 1.1 puan gelecek

Konut grubunda doğalgazdaki yüzde 1’lik zammın yanı sıra yine açılmanın ve mevsimin etkisiyle tadilatların artışı bu grupta aylık artışı yüzde 1,18’e manşet enflasyona etkisi 0.18’e taşıdı. Temmuz enflasyonunda ise elektrik ve doğalgaza yapılan zamların etkisini göreceğiz. Ekonomistler zamların dolaylı etkisinin 1.1 puan seviyesinde olacağını hesaplıyor. 

Ev eşyası grubunda ise hem elektrikli eşyalar hem de mobilyada büyük fiyat artışları yaşandı. Grubun aylık enflasyonu yüzde 4,50 ve manşet enflasyona etkisi 0.38 puan. Ev eşyası grubunda bu yüksek artışın etkisi ise hem döviz kuru hem üreticinin maliyetini artan taleple tüketici fiyatlarına yansıtmasından kaynaklanıyor. Yüksek kur ve talep önümüzdeki aylarda da bu grupta artış yaşanabileceğinin habercisi.

Açılmanın etkisiyle peş peşe zamlar geldi

Ulaştırma grubunda döviz kurundaki artışın yanı sıra mayıstaki akaryakıttaki vergi düzenlemeleri ve yine açılmanın etkisiyle yapılan zamlar enflasyonu arttırdı. Grupta aylık enflasyon yüzde 2,79 olurken manşet enflasyona etkisi 0.43 puan oldu. Grupta benzin ve LPG fiyatlarının yanı sıra şehirlerarası otobüs ücretleri ile açılmanın etkisiyle talebin yoğun arttığı araç kiralama ücretlerindeki yüksek zamlar dikkati çekti.

Eğlence ve kültür grubu yine ekonomik açılmayı zamla karşılayan sektörlerden. Tabii Avrupa Şampiyonası’nın getirdiği talep artışını da unutmamak lazım. Bu grupta televizyon fiyatları aylık yüzde 4,47 artmış. Döviz kuruna duyarlı ithal ürünlerin yoğunluklu olduğu evcil hayvan mamaları, spora yeniden gidilmesinin etkisiyle sportif faaliyetlerde yüzde 9,9’luk zam var. Ancak en yüksek zam ise yurtiçi 1 hafta süreli turlarda. Açılmayla ve yeniden faaliyete geçmenin getirdiği maliyetin yansıtılmasıyla yurtiçi 1 hafta süreli turlar yüzde 51,6 zamlandı.

Eylül-ekim yüzde 18,5-19 enflasyon olabilir

Lokanta ve oteller de vatandaşın normalleşmeyle birlikte artan talebini zamla yanıtladı. Bu grupta yüzde 3,82 artan aylık enflasyonun manşet enflasyona etkisi 0,23 puan. Dışarda yemek ürünleri yoğun zam görmüş. Otel ücreti ise yüzde 7 zamlanmış. Çeşitli mal ve hizmetlerde de aylık yüzde 2,70’lik artışın manşet enflasyona etkisi 0.13 puan. Açılmayla yeniden ihtiyaç haline gelen makyaj malzemelerindeki yüzde 14’lük aylık zam dikkat çekici oldu.

Önce 14 Temmuz ardından Enflasyon Raporu

Haziranda genele yayılan bir enflasyonla karşı karşıya kalındı. Son yılların en yüksek enflasyon rakamları görüldü. Ve önümüzdeki ayda da yükseliş sürecek ki ekonomistler eylül ve ekimde yüzde 18,5-19’lar civarında kalabilme olasılığına dikkat çekiyor. Enflasyon riskleri yukarı yönlü olmaya devam ediyor. Üretici enflasyonundan gelen maliyet enflasyonu baskısı ise katılaşmış gibi görünüyor. Ekonomistler reel faizin 147 baz puana gerilemiş olmasının da kurlar üzerindeki baskıyı sürdürebileceğine dikkat çekiyor. Işık Menkul araştırma notunda tüketici enflasyonunun yeniden yükselişe geçmesi ve üretici enflasyonunda tırmanışın devam etmesinin TCMB'ye farklı aksiyonlar da aldırabileceğini belirtti. 14 Temmuz'da yapılacak olan Para Politikası Kurulu toplantısı öncesindeki mesajlar ve toplantı sonrasında yayımlanacak metindeki karar ve sözlü yönlendirmeler yine kritik önemde olacak. Bu ay sonu ise yılın üçüncü Enflasyon Raporu gelecek. Analistler piyasa beklentisi seviyelerine çıkmasa da 2021 sonu için yüzde 12,2 seviyesindeki enflasyon beklentisini artırılacağı görüşünde.

Üretici enflasyonu yansıtılmaya başlandı

Üretici enflasyonu sert arttı. Üretici enflasyonu ile tüketici enflasyonu arasındaki makas ise 25.36 puana yükseldi. Analistler bu makasın ileriye dönük maliyet baskıları açısından büyük olumsuzluk içerdiğini vurguluyor. Ancak haziran ayında normalleşmenin de etkisiyle tüketici enflasyonuna bir nebze yansıma olduğu belirtiliyor. Üretici fiyatlarındaki artış hem döviz kurlarından hem küresel çapta emtia ve lojistik fiyatlarındaki artıştan hem de başta elektrik ve doğalgaz olmak üzere üretim maliyetlerinin artışından kaynaklanıyor. Temmuzda üretici enflasyonunda da yükseliş sürecek.