Zamlar ve omicron tüketimi frenledi

Yener KARADENİZ

Geçen yılın son çeyreğinde hızlanan kur atağının yanı sıra yılbaşından itibaren elektrik, doğalgaz ve akaryakıta ardı ardına yapılan zamlar, tüketimi etkiledi. Hazır giyim sektöründe indirim dönemine girilmesine rağmen alışveriş hissedilir derecede yavaşlarken yeme içme alanlarında ise kayıp oranı belirli noktalar haricinde yüzde 30’u aştı. Akaryakıt zamlarının etkisi ise trafik yoğunluğunda kendini gösterdi. Son olarak hafta sonu benzine 63 kuruş, motorine ise 94 kuruş zam yapılması vatandaşın kontak kapatmasına yol açtı.

Geçen yılın son çeyreği itibariyle zam öncesi depolarını doldurmak isteyen sürücüler, akaryakıt alımında rekor kırılmasına yol açarken, artan fiyatlar kullanımı ise azalttı. Trafiğin en fazla olduğu cumartesi günü kimi hafta yüzde 80’e çıkan yoğunluk yüzde 40’lara kadar geriledi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin sosyal medya hesabından da İstanbul’da trafik yoğunluğunun ortalama altında gerçekleştiği yönünde açıklama yapıldı. Söz konusu düşüşte artan vakaların da etkili olduğu belirtiliyor. Artan vakaların bir diğer etkisi ise turist alışverişinde görüldü. Tüm dünyada günlük vaka sayısının 3 milyona yaklaşması nedeni ile seyahatlerin azalması, böyle dönemlerde turist alışverişi ile bir nebze olsun rahatlayan esnafın hayal kırıklığı yaşamasına yol açtı. Yeni yıl öncesi yüzde 40’a ulaşan turist alışverişi yarıya yakın geriledi.

Özellikle hazır giyim markaları aralık ayı itibariyle seri sonu ürünlerde indirim dönemini başlatıyor ve söz konusu indirim, artan oranlar ile ocak ayı boyunca devam ediyor. Aynı dönemde yeni sezon ürünler de yavaş yavaş vitrinlerdeki yerini alıyor. AVM ve cadde mağazalarında indirime rağmen alışverişin hissedilir derecede düştüğü görülüyor.

Mağaza sorumluları, tüketicilerin indirime rağmen fiyatları yüksek bulduğunu, yeni yıl öncesinde artış trendine giren turist sayısı ve alışverişinin de azaldığını belirtti. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, alışverişin kasım indirimleri ve yılbaşı öncesine yoğunlaşması nedeniyle ocak döneminde her yıl yavaşlama yaşandığını anlattı. Ancak bu yıl söz konusu yavaşlamanın indirime rağmen çok daha hızlı yaşandığını belirten Öncel, “İnsanlar artan hayat pahalılığı nedeniyle indirime rağmen ihtiyaçlarını daha fazla erteliyor. Düşüş, turist alışverişinde de oldukça fazla. Son aylarda işçilik, hammadde ve artan enerji maliyetleri karşısında markalar, turist harcamaları ile nefes alıyordu. Çünkü yüksek döviz kuru turistin harcama kapasitesini artırıyordu. Yeni yıl öncesi yüzde 40’lara ulaşan turist alışverişi, seyahatlerin azalması nedeni ile yüzde 20’lere geriledi. Bunlar öncü göstergeler. Görünen o ki önümüzdeki dönemde söz konusu düşüşler çok daha derinleşecek” dedi.

Çinliler gitti, İranlılar ve Mısırlılar geldi

Tescilli Markalar Derneği (TMD) Başkanı İzzet Stamati, kasım ve aralık ayında kurda yaşanan yüksek artışın da etkisi ile turist alışverişinin cirolar içindeki payının yüzde 40’ları aştığını hatırlattı. Son haftalarda sınırlı da olsa kurdaki düşüşün yanı sıra omicron varyantı nedeniyle vakalardaki yüksek artışın söz konusu oranlarda düşüşe yol açtığını belirten Stamati, “Kurun rekor düzeye yükselmesinin de etkisi ile yılbaşına kadar oldukça iyi gitti turist alışverişi. Birçok markada söz konusu alanda yapılan alışverişin toplam ciro içindeki payı yüzde 40’ları aşmıştı. Ancak son bir haftada bu oran düşmeye başladı. İlk hafta itibari ile yüzde 30-35’lere geriledi. Daha önceki yıllarda Çin ve Suudi Arabistan yoğunluklu turist alışverişinde şimdi ise İran, Mısır ve Kuveyt gibi ülkelerden gelen müşteriler aldı” dedi.

Alışveriş Merkezleri Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hüseyin Altaş da, AVM ziyaretçi sayılarının stabil seyrettiğini ancak artan vaka sayıları nedeni ile turist sayısının azaldığını belirtti. Henüz güncel rakamları almadıklarını aktaran Altaş, “Başta turistlik bölgelerde olmak üzere turist alışverişinde düşüş bekliyoruz ” dedi.

1 Arap müşteri 10 AB’liye bedel

Tüketimde en dramatik düşüş ise yeme içme alanlarında görüldü. Geçen yılın aynı dönemine göre menülerde yüzde 50’yi aşan artış, vatandaşların evde yeme yönelimini artırdı. Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl, yılbaşı itibari ile yeme içme alanlarında yüzde 30’a varan oranlarda düşüş yaşadıklarını anlattı. Bingöl, “Belli başlı yerler hariç sektörün büyük bölümünde düşüşler var. Düşüş oranı genel olarak yüzde 30’u buldu. Bunun sebebini de ciddi zam geçişlerine bağlıyoruz. İnsanlar sanki bir biri ile haberleşiyor. Artan maliyetler sıkıntıları artırıyor. Başta Arap turistler olmazsa ayakta kalamayız. Bir Arap müşteri harcama kapasitesi açısından 10 tane Avrupalı’ya bedel. Ancak şu an o tarafta da benzer oranlarda düşüş var” dedi. Artan maliyetler nedeni ile sıkıntı yaşadıklarını ve bunu fiyatlara yansıtmak zorunda kaldıklarını aktaran Bingöl, “TÜ- RES Yönetimi olarak söz konusu alanda yaşadığımız sıkıntılar nedeniyle Maliye Bakanı Nurettin Nebati ile bir araya geleceğiz. Şu an bir rapor hazırlıyoruz. Bunu da Bakan beye sunacağız” diye konuştu.

TRAFİK YOĞUNLUĞU YARI YARIYA AZALDI

Akaryakıt fiyatlarına geçen yıldan bu yana art arda yapılan zamlar, akaryakıt alımının rekor kırmasına, trafik yoğunluğunun ise azalmasına neden oldu. Bankalararası Kart Merkezi’nin en son yayınlanan kartlı harcamalar istatistiklerine göre zam gelmeden deposunu doldurmak isteyen sürücüler Kasım ayında 12 milyar 271 milyon TL’lik akaryakıt harcaması yaptı. Bir önceki yılın aynı döneminde bu rakam 7 milyar 278 milyon TL idi. Söz konusu artışta artan fiyatların etkisi yüksek. Artan harcamaya rağmen trafik yoğunluğu yüzde 40’a varan oranlarda geriledi. Söz konusu gelişme, vatandaşların, akaryakıtı zam gelmeden alıp, zaruri ihtiyaç haricinde trafiğe çıkmadığı şeklinde yorumlandı.

KÖPRÜ VE OTOYOL ZAMMI, TOPLU TAŞIMAYA TALEBİ ARTIRDI

Yılbaşı itibari ile köprü ve otoyol geçiş ücretlerine de yüksek oranlarda zam yapıldı. İstanbul’da Avrupa’dan Anadolu Yakası’na geçişin sadece köprü maliyeti 16,5 TL’ye çıktı. Söz konusu rakama akaryakıt maliyeti de eklendiğinde araç kullanmak zorunlu haller dışında avantajını kaybetti. Bu da vatandaşların toplu taşıma araçlarını tercih etmesi sonucunu doğurdu. Öte yandan köprü ve otoyol zamları, uçak ve otobüs kullanımını da artırdı. Yine son zamlar ile birlikte İstanbul’dan İzmir’e özel oto ile tek yön gitmenin maliyeti bin TL’ye yaklaştı. Aynı fiyata 3 kişi uçak yolculuğu 5 kişi ise otobüs yolculuğu ile İzmir’e gidebilir hale geldi.