Yurtdışında hisse yatırımına ilgi büyüdü

Şebnem TURHAN

Yurtiçi yerleşiklerin, yurtdışındaki portföy yatırımları 3.5 milyar dolar ile tarihi en yüksek seviyesine çıktı. Merkez Bankası’nın geçen yıl sonunda bankalardan döviz transferlerine getirdiği ek yükümlülükler ve yurtiçinde döviz geliri elde etme yollarının azalması yaşanan artışın en büyük nedeni olarak gösterildi.

Vatandaşların, yurtdışındaki portföy yatırımları yılın ilk çeyreği itibariyle tarihi en yüksek seviyesine çıktı. Merkez Bankası verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı portföy yatırımları toplamı 3 milyar 471 milyon dolara yükseldi. Bu 2006 son çeyreğindeki 3.1 milyar doların ardından görülen en yüksek seviye. Geçen yılın ilk çeyreğine göre toplam yurtdışı portföy yatırımları yüzde 52,3, son çeyreğe göre ise yüzde 26 arttı.

Hane halklarının tavrı ise çok daha dikkat çekici. Hane halklarının yurtdışındaki hisse senedi ve tahvil yatırımları geçen yıl son çeyreğe göre yüzde 47 arttı ve 1 milyar 257 milyon dolara yükseldi.

Uzmanlar hem yurtdışı piyasalardaki yatırım ürünlerine ilginin arttığını ve kolaylaştığını hem Merkez Bankası’nın yurtdışına döviz çıkışta getirdiği zorunlulukları aşma yolu aldığını hem de parasını TL’de tutmak istemeyen ve döviz geliri elde etmek isteyenlerin bu yolu tercih ettiğini vurguladı.

Merkez Bankası bilgilendirme yükümlülüğü getirdi

Merkez Bankası’nın her çeyrekte açıkladığı uluslararası yatırım pozisyonu verileri yurtiçi yerleşiklerin yurtdışındaki portföy yatırımlarını da takibi sağlıyor. Veriler ise yurtiçi yerleşiklerin yurtdışına ilgisinin arttığını ortaya koyuyor. Geçen yılın sonunda Merkez Bankası bankalara gönderdiği yazıda, bankaların EFT, havale ve SWIFT işlemlerinde yer alan ödeme kategorisi detayının katılımcılar tarafından doldurulmasının talep edildiği hatırlatıldı ve eksik veya hatalı uygulamaların giderilmemesi durumunda gerekli aksiyonların alınacağı bildirildi. Yazıda, talimatların uygun raporlanmadığının tespit edildiği kaydedilerek eksik raporlayan, hatalı raporlama yapan, gerekli belgelerle tevsik edemeyen bankalardan 2 Ocak 2023 tarihi itibarıyla tespite konu ödemenin yüzde 5'i kadar ek ücret alınacağı duyuruldu.

Bu uygulama sonrası ise şubat sonunda bankalara bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmedikleri gerekçesiyle 700 milyon liralık ek ücret uygulaması yapıldı. Tüm bunlar yurtiçi yerleşiklerin yurtdışına döviz transferinde zorluklarla karşılaşmasına yol açarken bunu aşmanın bir yolu yurtdışı hisse senedi yatırımlarında bulundu. Bankacılık sektörü kaynakları vatandaşların hem yurtiçinde döviz geliri elde etme yolunun döviz mevduatlarında azalmanın teşvik edilmesiyle gerilediğini ve kur korumalı mevduat dışında da yol kalmadığını vurgulayarak hem döviz geliri elde etmek hem de yurtdışına para transferi yapabilmek için hisse senedi ve tahvil yatırımlarının yükseldiğini dile getirdi. Merkez Bankası verileri de hane halklarının toplam yurtdışı portföy yatırımları içindeki payının da yüzde 30’a dayandığını ortaya koydu.

TL’de kalmak istemeyen de yurtdışını seçti

Merkez Bankası’nın yurtdışına döviz çıkarma konusunda getirdiği uygulama ve zorunluluklar yurtiçi yerleşikleri yabancı finansal varlıklara yatırıma yöneltti. Merkez Bankası verilerine göre ilk çeyrek itibariyle hane halklarının yurtdışındaki hisse senedi yatırımı 1 milyar 20 milyon dolara yükseldi. Bu geçen yılın son çeyreğine göre yüzde 71'lik bir artış yaşandığını ortaya gösterdi. Kaynaklar yurtdışı hisse senedine eğilimin artmasının tek nedeninin Merkez Bankası’nın getirdiği ek yükümlülükler olmadığını yurtiçi yerleşiklerin tasarrufl arını TL’de ve yurtiçinde tutmak istemediği için güvenli hisse alımına da yöneldiğini kaydetti. Bankacılık sektörü kaynakları amacın para kazanmak da olmadığını GE, Apple, Google gibi şirketlerin hisselerine yatırımların çok daha arttığını belirtirken Merkez Bankası verileri de bu durumu doğruladı.

Merkez Bankası verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı hisse senedi yatırımlarında Amerikan hisse senetleri yüzde 82,12 ile en yüksek paya sahip. Yurtiçi yerleşikler hane halkları, aracı kurumlar, firmalar ve bankaların hisse senedi yatırımlarının 1 milyar 247 milyon doları Amerikan hisselerinde bulunuyor. Avrupa hisse senetlerine yatırım ise 251 milyon dolar seviyesinde ve toplam yurtdışı portföy yatırımlarında yüzde 16,56 orana sahip.

Borsada negatif seyir devam etti

Yurtiçinde hisse senedi piyasalarındaki dalgalı seyir ise dün de devam etti. Güne yüzde 0,13 artışla başlayan BİST100 endeksi pozitif görünümü koruyamadı. Öğleden sonra ise satışlar tüm endekslere yayıldı. BİST100 endeksi tepki alımlarıyla güç toplamaya çalışsa da gün içinde kayıp yüzde 0,8'i aştı. Bankacılık endeksi gün içinde yüzde 0,84, ulaştırma endeksi yüzde 0,93, holdingler endeksi ise yüzde 1,23'lük kayıplarla dikkat çekti. Piyasada olumsuz seyir yaşanırken bile yükseliş gösteren halka arz ile BİST100 dışı hisse senetlerinden oluşan XTUMY endeksi de dün negatif görünüm sergiledi.

Yurtdışı hisselere yatırım sağlayan fonlar arttı

Yurtdışı hisse senetlerine de ilgi arttı. Özellikle Nasdaq endeksinde bu yıl yaşanan ayrışma ve yükselişin talebi arttırdığını belirten bankacılık kaynakları bunun yanı sıra ABD tahvillerine de yoğun ilgi bulunduğuna işaret etti. Nasdaq endeksi bu yıl yüzde 25 yükseliş sağlarken mayıstaki getirisi de yüzde 3,22’yi buldu. Yurtiçinde Borsa İstanbul’un bu yıl yaşadığı sert dalgalanma ve kayıpların hisse senedi yatırımcılarını da yurtdışına yönlendirdiğini söyleyen kaynaklar kurulan yatırım fonlarının da yatırımı oldukça kolaylaştırdığına işaret etti. Döviz getirisinin artmasının da ilgiyi perçinlediğini ifade eden bankacılık sektörü kaynakları portföy yönetim şirketleri yabancı hisse senetlerine yatırım yapan bir çok fonu devreye aldığını da hatırlattı. TEFAS verilerine göre 9 adet yabancı hisse senedi fonu bulunuyor yılbaşından bu yana en düşük getiri yüzde 2,9 kayıp yaşayan alternatif enerji fonu olurken en yüksek getiriyi yüzde 31,5 ile yeni teknolojiler yabancı hisse senedi fotu sağladı. Yabancı borçlanma araçlarına yatırım yapma imkanı sağlayan üç fon ise bu yıl yüzde 5,7-7,8 arasında getiri sağladı. Yabancı hisselere yatırım sağlayan fon sepeti şemsiye fonu ise 7 tane ve bunların da bu yıl en fazla getiri sağlayan yüzde 28,15 ile Amerika teknoloji yabancı BYF fon sepeti fonu oldu.