‘Yatırım teşviklerde’ iptaller zirveye çıktı

Merve YİĞİTCAN - İSTANBUL

İşletme sermayelerinde yaşanan erozyon ve finansmana erişimde yaşanan darboğaz yatırımları sekteye uğratmaya devam ediyor. Bu yılın Ocak-Temmuz döneminde iptal edilen yatırımların toplam yatırımlara oranı son 5 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından açıklanan yatırım teşvik belgesi istatistiklerine göre, 2022’nin 7 ayında toplam 1507 yatırım belgesi iptal edilirken, iptallerin söz konusu dönemde açıklanan toplam yatırım teşvik belgelerine oranı yüzde 23,4’e çıktı. Finansmanda yaşanan darboğazın daha da artması yeni yatırımlarda düşüşe, düzenlenen teşvik belgelerinde ise iptallerin artışına yol açacağından endişe ediliyor.

7 ayda iptallerin tutarı 14,5 milyar TL

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, aylık olarak yatırım teşvik belgesi istatistiklerini yayınlarken bununla birlikte iptal edilen yatırım teşvik belgesi listesini de kamuoyuyla paylaşıyor. Yatırım teşvik belgesi kullanılarak yatırıma başlanmamış veya belge kullanılarak devlet desteklerinden yararlanılmamış olması halinde yatırımcıların yatırım teşvik belgesi iptal ediliyor. 2022’nin 7 aylık dönemine bakıldığında iptal yatırım teşvik belgelerinin adet ve oran bazında son 5 yılın en yüksek seviyesine çıktığı görülüyor. Bu yönüyle istatistik sanayinin yatırım kaslarındaki zayıflamayı ortaya koyuyor.

DÜNYA’nın Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerinden derlediği bilgiye göre, Ocak-Temmuz 2022 döneminde iptal edilen toplam yatırım teşvik belgesi adedi 1507 olarak gerçekleşti. 7 ayda iptal edilen yatırımların toplam yatırım tutarı 14 milyar 575 milyon TL olurken, ilgili yatırımların istihdam sözü 59 bin 671 idi. Söz konusu 7 aylık dönemde açıklanan toplam yatırım teşvik belgesi adedi 6 bin 439 olurken, toplam sabit yatırım tutarı 257,1 milyar TL, istihdam sözü ise 184 bin 159 olarak açıklandı. İlgili dönemde iptal yatırımların toplam yatırım teşvik belgelerine oranı yüzde 23,4 olarak hesaplandı.

Pandemi yılında oran yüzde 18’di

Peki iptal edilen yatırım teşvik belgelerinde 2017-2021 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde nasıl bir performans izlendi? İstatistiklere bakıldığında, iptallerin yatırım teşvik belgelerinin toplam yatırım teşvik belgelerine oranına bakıldığında, Ocak-Temmuz 2022 dönemine en yakın yüksek oran yüzde 18 ile pandemi yılı olarak anılan 2020’de rastlandı. Yıllar bazında geriye giderek bakıldığında, 2021’de toplam 12 bin 665 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenirken, sadece 748 adet yatırım teşvik belgesi iptal edildi. İptallerin toplam yatırım teşvik belgelerine oranı yüzde 5 olarak gerçekleşti. 2020 yılına bakıldığında iptallerde bir yoğunlaşma görülüyor. Söz konusu yıl 10 bin 384 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenirken, 1915 adet yatırım teşvik belgesinin de iptali gerçekleştirildi. İptal oranı ise 2020’de yüzde 18 olarak hesaplandı.

Pandemi kasırgası öncesi 2019 yılında ise toplamda 5 bin 598 yatırım teşvik belgesi düzenlenirken, iptal edilen yatırım teşvik belgesi adedi 429 oldu. İptallerin oranı yüzde 7 ile dengeli bir görünüm sergiledi. 2018 yılında 5 bin 700 olan toplam yatırım teşvik belgesine karşın 576 adet yatırım teşvik belgesi için iptal kararı alındı. İptallerin toplam yatırımlara oranı yüzde 10 olarak gerçekleşti. Son olarak veriyi incelemeye başladığımız 2017 yılına bakıldığında toplam yatırım teşvik belgesi adedi 7 bin 196, iptal edilen yatırım teşvik belgesi adedi ise 429 olarak kayda geçti. Bu dönemde iptallerin oranı ise yüzde 7 olarak hesaplandı.

Sanko ve Nursan Denizcilik de yatırım teşvik belgesi iptal edilenler arasında

Bu yılın 7 aylık döneminde iptali ilan edilen yatırım teşvik belgesi istatistiklerine baktığımızda, yatırım tutarı bakımında en yüksek olan iptalleri de mercek altına aldık. Buna göre, Sanko Tekstil’in Gaziantep’te hayata geçireceği pamuk ipliği üretimine ilişkin 21 Ocak 2022 belge tarihli 972,5 milyon TL’lik sabit yatırım tutarlı teşvik belgesi için iptal düzenlemesi yapıldı. Yine Nursan Denizcilik’in 21 Ağustos 2015 belge tarihli 406,19 milyon TL’lik sabit yatırım tutarına sahip teşvik belgesi bu dönemde iptal edildi. İptal edilenler arasında 12 Haziran 2021 belge tarihli Akmercan Adıyaman Doğal Gaz Dağıtım’ın 423,7 milyon TL’lik yatırımı için düzenlenen belge de bulunuyor. Yabancı sermayeli Solarvan Güneş Enerjisi ve Ekipmanları firmasının 23 Ocak 2013 belge tarihli 213,5 milyon TL’lik sabit yatırım tutarlı yatırımı için düzenlenen yatırım teşvik belgesinin söz konusu dönemde iptali gerçekleşirken, SESA Ambalaj’ın İzmir’de 177,6 milyon TL sabit yatırım tutarındaki yatırımı için düzenlenen yatırım teşvik belgesi de iptal edilenler arasında dikkat çekiyor. 5 Haziran 2016 belge tarihli Çakan RR İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret LTD’nin Aydın’da 174,5 milyon TL yatırım teşvikle hayata geçirme taahhüdü verdiği otel yatırımı için de düzenlenen yatırım teşvik belgesi iptal edilirken, 18 Haziran 2015 tarihli Blue World Taşımacılık’a ait 155 milyon TL’lik ve 18 Ağustos 2015 belge tarihli Green World Taşımacılığa ait 155 milyon TL’lik yatırımların teşvik belgeleri de iptal edilenler arasında.