Yatırım teşvik uygulamalarının amacı ve destek unsurları

Dr. Mehmet Yurdal ŞAHİN
Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdür v.

Giriş

Yazı dizimizin önceki bölümünde yatırım teşviklerin tanımı, genel amaçları ve ülkemizdeki tarihsel gelişimi üzerine genel bir değerlendirmede bulunmuştuk. Bu bölümde ise 2012 yılından beri uygulanmaya devam eden 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın amaçlarını ve destek unsurlarını aktarmaya çalışacağız.

2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın amacı

2009 yılında, uluslararası ekonomik krizin ülkemizdeki etkilerinin sınırlı kalmasını sağlamak, yatırımları hızlandırmak, katma değerli üretim gerçekleştirmek, istihdamı artırmak amaçlarıyla yeni bir yatırım teşvik sistemi hayata geçirilmişti. 2012 yılında uygulamaya konulan mevcut yatırım teşvik uygulamalarının temelleri 2009 yılında uygulamaya konulan teşvik sistemine dayanmaktadır. Aynı temellere dayanan ancak, birtakım güncellemeler gerektiren teşvik sistemi, 2012 yılında yatırımcılarımızın ihtiyaçlarını karşılamaya daha uygun hale getirilmiştir. Bu dönemde özel sektör ve devlet yardımları konusunda ilgili kamu kuruluşlarının görüşleri de alınarak kapsamlı ve cömert bir teşvik sistemi oluşturulmuştur.

2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 19.06.2012 tarih ve 28328 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 2012/3305 sayılı kararın amaçları aşağıda belirtildiği gibi özetlenebilir.

• Cari açığın azaltılması için, ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, Teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknolojik yatırımların desteklenmesi,

• Az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması,

• Bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması,

• Destek unsurlarının etkinliğinin artırılması,

• Katma değeri yüksek ürünlerin üretiminin artırılması,

• Uluslararası alanda firmalarımızın rekabet gücünün artırılması,

• Kümelenme, çevreyi koruma, Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması.

Ülkemizde yapılacak yatırımlar ile yukarıda belirttiğimiz ve hepimizin erişilmesini arzu ettiği söz konusu amaçlara ulaşmak için tek bir yatırım teşvik uygulamasının yetersiz kalacağı aşikârdır. Yatırımcılarımızla birlikte, belirlenen amaçlara ulaşma yolunda en etkin teşvik sistemini oluşturmaya çalıştık ve bu doğrultuda çalışmaya da devam ediyoruz. Bu konuda gerek yatırım çevrelerine gerekse de sivil toplum kuruluşlarına kulak vermeyi sürdüreceğiz.

2012/3305 Sayılı Karar kapsamında sağlanan destek unsurları

Yukarıda değinmiş olduğumuz amaçlara ulaşmak için uygulanmakta olan yatırım teşvik sistemlerine geçmeden önce bu karar kapsamında ne tür destekler sağlandığına değinmek daha uygun olacaktır. Bu kısımda belirtecek olduğumuz destek unsurlarının birleşimleri ile çeşitli yatırım teşvik uygulamalarımız oluşturulmuştur. Şimdi bu destek unsurlarına göz atalım.

Vergisel destekler

KDV İstisnası: Teşvik belgesi kapsamında temin edilecek yatırım malları ile belge kapsamındaki yazılım ve gayri maddi hak satış ve kiralamaları için KDV ödenmemesi şeklinde uygulanmaktadır. Burada özellikle gayri maddi hakların (maddi olmayan duran varlıklar) gerek satın alma gerekse de kiralama yoluyla ediniminde KDV istisnasının kapsamında olduğuna dikkat çekmek istiyoruz.

Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teşvik belgesi kapsamında ithal edilecek yatırım malları için İthalat Rejimi Kararında öngörülen gümrük vergisi varsa söz konusu gümrük vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanmaktadır. Yine söz konusu makine ve teçhizata ilave gümrük vergisi uygulanması halinde bunlar da muafiyet kapsamında yer almaktadır.

Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin, yatırım için öngörülen katkı tutarına ulaşıncaya kadar, indirimli olarak uygulanmasıdır. Vergi indirimi uygulaması, vergi indirim oranı ve yatırıma katkı oranı gibi iki kısıt içermektedir. Vergi indirim oranı, gerek teşvik konusu yatırım gerekse de diğer faaliyetlerden sağlanan kazançlar için hesaplanacak olan gelir ya da kurumlar vergisinden düşülecek olan oranı göstermektedir. Yatırıma katkı oranı (YKO) ise, sabit yatırım tutarının ne kadarının gelir ya da kurumlar vergisi üzerinden indirime konu edilebileceğini gösterir. Bir yıl içinde YKO kadar vergi indirimi sağlanamazsa, bu destek unsurunun kalan kısmı yatırımın tamamlanmasını müteakip işletmeye geçildikten sonra yeniden değerlenmeye tabi tutularak sonraki yıllara aktarılabilmektedir.

KDV İadesi: Sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk Lirası'nın üzerindeki Stratejik Yatırımlar ile imalat sanayine yönelik 01.01.2017-31.12.2021 tarihleri arasında yapılacak yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için yatırımcıdan tahsil edilen KDV’nin iade edilmesidir.

İstihdam Destekleri

Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlığımız tarafından karşılanması şeklinde uygulanmaktadır. Bu desteğe ilişkin uygulamada, süre ve yatırım tutarına bağlı kısıtlar bulunmaktadır.

Gelir Vergisi Stopajı Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için, gelir vergisi stopajının terkin edilmesidir. Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar, Cazibe Merkezleri Programı (CMP) kapsamında desteklenmesi uygun görülen olan yatırımlar ve TOSHP kapsamında desteklenen stratejik yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülmektedir.

Sigorta Primi (İşçi Hissesi) Desteği: Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek bölgesel ve stratejik yatırımlar, CMP kapsamında desteklenmesi uygun görülen yatırımlar ile TOSHP kapsamında desteklenen stratejik yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülmektedir.

FİNANSAL VE DİĞER DESTEKLER

Faiz veya Kâr Payı Desteği: Teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlar için kullanılan en az bir yıl vadeli yatırım kredileri için, teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70'ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belirli bir kısmının Bakanlığımızca karşılanmasıdır.

Yatırım Yeri Tahsisi: Teşvik belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilmesidir. Uygun arazi/arsa bulunması halinde irtifak hakkı şeklinde (üst kullanım hakkı) tahsis yapılabilmektedir.

YARIN: 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamındaki yatırım teşvik uygulamaları