Yabancı yatırımda artık ‘küçük’ düşünüyor
Yabancı yatırımcıların doğrudan yatırımları ciddi oranda azaldı. Yeni yatırımlarda yabancıların payı son 3 yılda yüzde 10'un altına geriledi.
Haber Merkezi |Merve YİĞİTCAN
Yabancı yatırımcıların Türkiye’ye doğrudan yatırımlarındaki düşüş, yatırım teşvik belgelerine de yansıdı. Yabancı yatırımcıların komple yeni yatırımları için düzenlenen yatırım teşvik belgeleri adet bazında artsa da yatırım başına ortalama değer bazında ciddi oranda geriledi. Komple yeni yatırımlarda son 3 yıldır yabancıların payı yüzde 10’un altında gerçekleşiyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın her ay düzenli olarak yayınladığı Yatırım Teşvik Belgesi İstatistikleri’ne göre, 2010 -2020 yılları arasında toplam 35 bin 414 adet komple yeni yatırım için teşvik belgesi düzenlenirken, toplam sabit yatırım tutarı 847,1 milyar TL olarak hesaplandı. Söz konusu 10 yıllık dönemde, yabancı yatırımcıların öngörülen komple yeni yatırım adedi ise 1.252, sabit yatırım tutarı toplam 192 milyar TL oldu. Toplam komple yeni yatırımlar içinde yabancıların payı 2010 yılında yüzde 14 iken, bu oran 2017’de yüzde 60’a kadar çıktı. Ancak devam eden yıllarda yabancı yatırımların payı ciddi oranda geriledi; 2018’de yüzde 6, 2019’da yüzde 5, 2020’de yüzde 7 olarak gerçekleşti.
Yatırım teşvik istatistiklerine bakıldığında, yabancıların yatırım teşvik belgesi adedinin yıllar içinde düzenli olarak arttığı, ancak sabit yatırım tutarlarının aynı oranda artmadığı görüldü. Yabancıların 2013 yılında 85 adet yatırım teşvik belgesi için 10 milyar TL civarında bir sabit yatırım tutarı hesaplanırken, 2020’de 169 yatırımın toplam sabit yatırım tutarının 11,4 milyar TL olduğu görüldü. Yatırım sayısındaki artışa rağmen yatırımların değerindeki düşüş, yabancıların büyük yatırımdan çekindiğini, daha çok küçük yatırımları tercih ettiğini gösteriyor.
Yabancıların 2010 ile 2020 yılları arasında gerçekleştirdiği komple yeni yatırımların sektörlere göre dağılımına bakıldığında, en fazla rağbeti imalat sektörü gördü. İmalat sektörüne 10 yıllık dönemde yabancılar tarafından 825 adet komple yeni yatırım için başvuruda bulunuldu. Bu sektörü 199 adetle hizmetler, 132 adetle enerji, 54 adetle madencilik, 38 adetle de tarım sektörü takip etti. Yatırım adedi olarak imalat sektörü önde olsa da sabit yatırım tutarı anlamında enerji sektörü başı çekti. Yabancılar 10 yılda 139 milyar TL’lik enerji yatırımı yaptı. Söz konusu dönemde yabancılar hizmetler sektörüne 27,4 milyar TL, imalat sektörüne 22,1 milyar TL, madencilik sektörüne 2,3 milyar TL, tarım sektörüne ise 293 milyon TL’lik yatırım için başvurdu.
1’inci bölge ilk sırada
Yabancıların yatırım için en fazla 1’inci bölgeyi tercih ettiği görüldü. 2010-2020 yılları arasında yabancı sermayeli yatırımcılar Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla’nın yer aldığı 1’inci Bölge’ye 543 adet yatırım için başvururken, yatırım için en az 6’ncı Bölge’yi tercih ettiler. Yabancılar tarafından son 10 yılda 6’ncı Bölge’ye 65 adet yatırım için başvuru yapıldı. Öte yandan Türkiye’ye 2019 ve 2020 yılında küresel uluslararası doğrudan yatırımlarda (UDY) düşüş gerçekleşmişti. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) Dünya Yatırım Raporu’na göre Türkiye’ye küresel UDY girişi 2019’da yüzde 35, 2020 yılında da yüzde 15 daralmıştı. Ayrıca Türkiye’nin uzun yıllar boyunca küresel UDY pastasından aldığı pay yüzde 1’ler civarında olurken, şu an payı yüzde 0,8’e düştü.