Vergi takozu, istihdam ve üretimi olumsuz etkiliyor
Türkiye'de OECD üyesi ülkelerin ortalamasından daha yüksek olan vergi takozu oranı, işçilerin refah seviyesi ile istihdam üzerinde olumsuz etkiye yol açarken, ihracat ürünleri maliyetlerinin de yüksek olmasına neden oluyor.
Haber Merkezi |Ücretliler üzerindeki vergi yükü yüksekliği tüm dünyada istihdamı ve işletmeleri olumsuz etkiliyor. Türkiye’deki ücretli çalışanların üzerinde vergi yükünün, OECD üyesi ülkelerde ücretli çalışanların üzerinde vergi yükü ile karşılaştırmalı olarak incelediğimizde, OECD ortalamasının üstünde olduğu görülüyor.
İngilizce “tax wedge” sözcüğünün Türkçe karşılığı olarak kullanılan “vergi takozu” çalışanın işverene toplam maliyeti ile işçinin eline geçen net ücret arasındaki farkı ifade etmektedir. Bu oran işçi için ödenen vergi, sosyal güvenlik primi ve benzeri toplamının işçinin işverene toplam maliyetine bölünmesi ve çıkan rakamın 100 ile çarpılmasıyla bulunuyor.
OECD, bu verileri bekar ve çocuksuz bir işçiye ödenen ücretten kesilen vergiler ve ödenen sosyal güvenlik primlerini dikkate alarak hesaplamaktadır. OECD üyesi ülkelerde 2000, 2010 ve 2020 yılları için bu veriler yandaki tabloda gösterilmiştir.
Devletin aldığı vergi ve primlerin yüksek olması, işçinin eline daha az ücret geçmesi sonucunu doğurmaktadır. İşçilerin eline geçen ücretin, bir ülkede kişi başına düşen milli gelirin, asgari ücretin vergiye tabi olup olmaması gibi konularla da bağlantısı bulunmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye’deki veriler değerlendirildiğinde 2020 yılında bu oranın yüzde 40 olduğu görülmektedir. 2010’lu yıllarda kısmen olumlu gelişmeler olsa da Türkiye’de 2020 yılında tekrar 2000’li yıllar seviyesine yükselmiştir. Türkiye’de vergi takozu oranı, OECD üyesi ülkelerin ortalamasından daha yüksektir.
Türkiye’nin rekabet içerisinde olabileceği ülkeler örneğin İrlanda ya da Güney Kore gibi ülkelerle kıyaslandığında, Türkiye’nin oranı yüksektir. Bu oranın yüksek olmasının, işçilerin refah seviyesine olan olumsuz etkileri yanında istihdam üzerinde de olumsuz etkisi bulunmakta ve ihracat ürünlerinin maliyetlerinin de yüksek olması sonucunu doğurmaktadır.
Türkiye’de gelir vergisi toplam vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturmakta ve bunun da yüzde 60-65’i ücret gelirleri üzerinden alınan vergilerden oluşmaktadır. Bu nedenle, vergi yükünün istihdam ve ihracat üzerinde olacak olumlu etkileri yanında, gelir vergisi yükünün dengeli ve adaletli dağılımı için Türkiye’de gelir vergisi reformu yapılmasına gereksinim olduğu değerlendirilmektedir.