Vergi rekortmenlerinin karşıtı "vergi yüzsüzleri" açıklanır mı?

Vergi rekortmenleri listesi her yıl açıklandığında gündem oluyor. Bireyselde gelir ve tüzelde kurumlar vergi rekortmenleri, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından açıklanıyor. Açıklanan listeye giren en yüksek tutarda vergi tahakkuk edilen kişi ve şirketlerde toplam 200 mükellef halka beyan ediliyor.

2023'ün gelir vergisi rekortmenleri listesinde ilk üç sırada sırayla Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar, Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar ve Koç Holding Şeref Başkanı Mustafa Rahmi Koç yer aldı. Bu isimler gelir vergisi rekorlarını “kendi adına menkul sermaye iradı” yani kâr payı üzerinden elde etti.

Tahakkuk eden vergi artışı dikkat çekici

Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar'ın tahakkuk eden gelir vergisi tutarı oldukça etkileyici olurken, son iki yılda 12 kat artış göstermiş. Üçüncü sıradaki Mustafa Rahmi Koç'un tahakkuk eden gelir vergisi tutarı da son iki yılda 3,5 kat artmış.

“Vergide rekora koşanlar” başlıklı yazısında T24’te İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, vergi rekortmenlerini değerlendirdi.

Yılmaz, gelir vergisinin kişisel gelir üzerinden alınan bir vergi olduğunu hatırlatırken, kurumlar vergisinin de kurum kazancı üzerinden alındığını belirtiyor. Listede yer alan gelir vergisi rekortmenlerinin şirketlerinin de kurumlar vergisi rekortmenliğinde olması beklenirken, şirketlerin vergisel avantajları bu beklentiyi karşılayamayabiliyor diye de vurguluyor.

Ayrıca rekortmenler listesinde açıklanan tutarlar tahakkuk tutarı olurken, tahsil edilen ve edilecek vergi tutarı daha düşük olabiliyor.

Kurumlar vergisinde de rekortmenlerin ilk üç sırasında bankalar bulunuyor.

İlk sırada bir zamanlar olduğu gibi TCMB değil, bir kamu bankası olan Ziraat Bankası bulunurken, vergi rekortmeni olan bankanın bütçe verilerinde, 2023 ilk 7 ayında 8,5 milyar TL, 2024 yılı ilk 7 ayında da 35,5 milyar TL "görevlendirme gideri" (görev zararı) karşılığı bütçeden transfer aldığı da biliniyor.

Vergi rekortmenlerinin yarısından fazlası gizleniyor

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, yazısında vergi rekortmenliğine de değiniyor. Listede adının açıklanmasını istemeyenlerle 2019 yılından bu yana yayınlanmayan “vergi yüzsüzleri” listesinden yazıda şu şekilde bahsediliyor:

“Vergi rekortmeni olarak bilinmek, aslında o kişinin/kurumun toplumda kendisinden beklenen rolü yerine getirdiği anlamına gelebiliyor. Rekortmenlerin toplumda tanınırlıkları artarken iş ilişkileri gelişebiliyor, hatta vergi kurallarına uyumda toplumun motivasyon kaynağı olabiliyor. O nedenle vergi rekortmenliği çoğu zaman bir prestij unsuru ve bir çeşit manevi ödül de.

Ancak toplumda pek çok alanda ayrıştığımız gibi vergi rekortmenleri arasında da ismini açıklayanlar ve isminin açıklanmasını istemeyenler var. Gelir vergisi tahakkuk ettirilen 100 vergi rekortmeninin 73'ü isimlerinin, kurumlar vergisi tahakkuk ettirilen 100 vergi rekortmeninin de 34'ü kurum bilgilerinin gizli tutulmasını istemiş.

Bu durumda listedeki toplam 200 rekortmenin yarısından fazlası ismini gizliyor. Ayrıca isimlerini gizleyenlerin hem sayısı hem de toplam rekortmen sayısına oranı her geçen yıl artış gösteriyor. İsimler açıklanmayınca da niyet okumalar artıyor.

Vergi rekortmenliğini gizleyerek vazgeçtikleri bu prestij ve/veya manevi ödül, gizlendiklerinde elde edecekleri kazançtan daha az olsa gerek.

"Vergi rekortmenleri listesinin tam karşıtı: Vergi yüzsüzleri"

Vergi rekortmenleri listesinin bir de tam karşıtı var; vergi yüzsüzleri listesi. Bu listede belli bir tutarın üzerinde vergi borcunu yasal süresi geçtiği halde ödemeyenler yer alıyor.

Vergi yüzsüzleri listesi 2019'dan bu yana açıklanmıyor. Oysa maliye son dönemde hem vergi gelirlerinin artırılması hem de kayıt dışılıkla mücadele için kararlı adımlar atmaya başlamış durumda. Hatta sosyal güvenlik prim borcu olan bazı belediyelerin isimlerini ve borç tutarlarını kamuoyuyla paylaşıyor. Peki gelir ve kurumlar vergisi yüzsüzleri listesi de açıklanır mı? 

Aslında vergi sistemimize dolaylı vergiler hâkim durumda. Ama vergi rekortmenlikleri gelir ve kurumlar vergisi gibi iki dolaysız vergi üzerinden belirleniyor. Bir de arada unutulan servet vergileri var. Unutulma nedenlerinden en önemlisi serveti tanımlamadaki hata, diğeri de vergi hasılatı içindeki minimum payı.

Ancak gelir ve servet dağılımında son yıllarda artan bozulma malûm. Belki vergi rekortmenleri listesinin servet vergisine göre de yapılması gerekir bu gidişle. İsimlerini açıklarlar ya da açıklamazlar ama açıklandığı kadarıyla servet vergisi rekortmenlerini de bekliyoruz.”