Ucuz ekmek pazarı büyüyor

Ekmek fiyatlarında son dönemde yapılan zamlar ve alım gücünde yaşanan gerileme İstanbul’da Halk Ekmek büfelerinde uzun kuyruklar oluşmasına neden oldu. İstanbul’da günde 12 milyon civarında gerçekleşen tüketimin yüzde 10’a yakınının karşılandığı ekmek büfelerinde talebin artmasıyla İstanbul Halk Ekmek günlük üretimi 800-900 bin adetten 1 milyon 250 bin adede yükseltti. Ankara Halk Ekmek de artan talep sonrası 700 bin olan üretim adedini 200 bin artışla 900 bine çıkardı. Öte yandan İstanbul Halk Ekmek, 533 adet olan büfe sayısı ve fabrika kapasitesini artırmak için de çalışmalarını hızlandırdı. 142 yeni büfenin açılmasına yönelik talep İBB Meclisi’nde daha sonra karara bağlanmak üzere komisyona iletildi. Bu arada 2020 Ağustos ayından bu yana un fiyatlarında yaşanan yaklaşık yüzde 40’lık artışın önümüzdeki günlerde ekmek fiyatlarına yansıyacağı belirtiliyor.

Gizli zam yapılıyor

Türkiye’de faaliyet gösteren 25 bin fırın günde 100 milyona yakın ekmek üretimi gerçekleştiriyor. Bu rakamın yüzde 15 civarı İstanbul’da tüketiliyor. Koronavirüsün Türkiye’de ilk görüldüğü dönemde evde ekmek yapımının artması ile yüzde 30’a yakın gerileyen talep, ikinci dalga kısıtlamaları döneminde havaların soğuması ve evde ekmek yapımının azalması nedeni ile normale döndü. Ancak geçen sürede artan maliyetler kimi fırınların gizli zam yapmasına yol açarken, halkın gelir düzeyinde yaşanan gerileme de Halk Ekmek büfelerinin önünde uzun kuyruklar oluşmasına yol açtı. Büfelerde 250 gram ekmeğin fiyatı 1 TL iken, fırınlarda ise 200 gramlık ekmek 1,5 TL’den satılıyor. Başka bir değişle halk ekmek büfelerinde 4 TL olan ekmeğin kg fiyatı, fırınlarda 7,5 TL. İstanbul Valiliği ise geçtiğimiz haftalarda “gramaj- fiyat” denetimi yapmıştı.

Söz konusu denetimlerde 2 bin 892 fırından bin 571'inin, 1,5 TL olması gereken ekmeği 2 TL’den sattıkları ortaya çıkmıştı. Ekmeğin gramajından oynayarak gizli zam yapan fırınlara ise çeşitli yaptırımlar uygulanmıştı.

Fabrika yatırımı ve büfe artışı yolda

İstanbul Halk Ekmek (İHE) A.Ş. Genel Müdürü Okan Gedik, pandeminin de etkisi ile zorlaşan hayat şartlarının halkın alım gücünü düşürdüğünü ve bu nedenle Halk Ekmek’e olan talebin arttığını söyledi. Yıllardır günlük 800-900 bin adet olan ekmek üretiminin 1 milyon 250 bin adede çıkardıklarını söyleyen Gedik, ayrıca piyasanın artan talebini karşılamak amacıyla üretim kapasitelerini ve büfe adedini artırmaya yönelik çalışmaları da sürdürdüklerini belirtti. Arnavutköy ilçesi Hadımköy Bölgesi’nde yeni fabrikanın inşaatının devam ettiğini, fabrikanın tamamlanması ile mevcut arza 600 bin adet normal ekmek daha ekleneceğini söyleyen Gedik, şöyle devam etti: “2 sene içinde 1 milyon adet daha normal ekmek üretim kapasitesine ulaşılacak. Bununla birlikte, 350 adet yeni satış noktasına ihtiyaç duyulmakta. Yer tespiti yapılıp, yeni satış noktası geliştirme çalışmaları devam ediyor.”

İstanbul genelinde 533 büfe ile hizmet veren Halk Ekmek’in, üç fabrikada günlük 1 milyon 500 bin adet 250 gram normal ekmek ve 100 ton çeşit ekmek üretim kapasitesi bulunuyor. İstanbul’da son olarak 2020 Eylül ayında 75 kuruşa satılan ekmek fiyatına 25 kuruşluk zam gerçekleştirmişti.

Halk Ekmek fabrikalarındaki üretim artışı Ankara’da da yaşandı. Daha önce 700 bin civarında üretim yapan Ankara Halk Ekmek, talebin artmasıyla bu sayıyı 900 bine çıkardı. Halk Ekmek talebinin en fazla yaşandığı şehirler arasında yer alan Ankara’da, 10 gün önce 1 TL’ye satılan ekmek, 25 kuruş zamla 1,25 TL olmuştu.

Halk Ekmeklerin payı artıyor

Ankara Halk Ekmek Fabrikası’nın internet sitesinde yer alan bilgilere göre de şirketin halihazırda günde 1 milyon adet ekmek üretme kapasitesi bulunuyor ve şirket 415 büfesiyle Ankara halkının 1/3'ünün ekmek talebini karşılıyor. Bursa’da da BESAŞ Halk Ekmek Fabrikası halkın ekmek ihtiyacının yüzde 20’sini karşılıyor. Şehirde günlük ekmek arzı 360 bin adet seviyesinde.

Yeni yılda zam yolda

Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, mart-nisan-mayıs döneminde evde ekmek yapımının artması ile yüzde 30 gerileyen talebin, kış ayları ile birlikte normal düzeyine geldiğini söyledi. Ancak bu sürede maliyetlerin önemli oranda arttığını dile getiren Balcı, “Ağustostan itibaren maliyetin yüzde 33’e yakınını oluşturan unda fiyatlar yüzde 40’a yakın arttı. TMO müdahalesi olmasaydı artış oranı yüzde 100’e ulaşabilirdi. Enflasyon ve işçilik ücretlerinin geldiği seviye belli. Federasyon olarak yılsonuna kadar kg fiyatının 7,5 TL olarak kalmasını hedeflemiştik. Hedefimize de ulaştık. Ancak yeni yılda belli il ve bölgeye göre artan maliyetlere bağlı olarak değişmekle birlikte fiyat artışları olacaktır” açıklamasında bulundu.

Adana’da 80 kuruş

Yaklaşık 2 milyon adet ekmeğin tüketildiği Adana’da, Büyükşehir Belediyesi’ne ait Yeşiloba ve Belediyeevleri ekmek fabrikalarında günlük toplam 300 bin adet 210 gramlık ekmek üretiliyor. Halk Ekmek'in Adana’daki ekmek tüketimindeki payı ise yüzde 14 civarında. 239 büfede 80 kuruştan satılan ekmek üretimi, pandemi nedeniyle 260 bine kadar geriledi.

Günde 5 milyon ekmek israf ediliyor

Türkiye'de yaklaşık 25 bin fırın bulunuyor. Bu fırınlar Türkiye'de günde 100-104 milyon adet ekmek üretiyor. Türkiye'nin günlük ortalama ekmek tüketim miktarı ise 96 milyon adet civarında seyrediyor. Yaz aylarında ekmek tüketimi gerilerken, havaların soğuması ile yükseliyor. Öte yandan Türkiye'de günlük 5 milyon adet ekmeğin israf edildiği belirtiliyor.

29 bin kişiye bir büfe düşüyor

İstanbul'da 29 bin 62 kişiye bir halk ekmek büfesi düşüyor. En çok Halk Ekmek büfesi Küçükçekmece’de bulunuyor. Küçükçekmece 51 büfe ile birinci, Ümraniye 34 büfe ile ikinci, 30 büfe ile Gaziosmanpaşa üçüncü sırada. Nüfusa göre büfe başına düşen kişi sıralamada ise Sultanbeyli son sırada. İlçede 3 tane Halk Ekmek büfesi bulunuyor. 112 bin kişiye bir büfe düşerken, Avcılar’da 5, Güngören’de ise 4 büfe bulunuyor.