Ücret artışları da enflasyonu besleyebilir

Hilal SARI

Küresel ekonominin COVID-19 krizinden çıkmaya başlaması hem üretici hem de tüketici cephesinde enfl asyonu geri getirdi. Tüm dünyada hem üreticiler hem de tüketiciler maliyet ve fiyat artışlarıyla mücadelesini sürdürüyor. Ancak ABD Merkez Bankası (Fed), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) gibi önde gelen merkez bankalarının “geçici” olmasını beklediği enfl asyon verileri, insan kaynağı darboğazlarının da yaşandığı bu dönemde çalışanların ücret artışı talepleriyle sonuçlanıyor. Asgari ücretlerdeki artış baskısı sadece Türkiye’ye özel bir durum değil ve ABD’den İngiltere ve Avrupa’ya gelişmiş ekonomilerde ücretler TÜFE verilerinin yükselmesine paralel pandemi öncesinden de güçlü şekilde artmaya başladı. Birçok uzman özellikle gelişmiş ekonomilerde kaydedilecek ücret artışlarının enfl asyonu beslemeye devam edeceği görüşünde.

Euro Bölgesi’nin en büyük ekonomisi Almanya’da tüketici enflasyonu ekimde yüzde 4,5’e, çekirdek enfl asyon verisi ise yüzde 4,6’ya yükselmiş durumda. Tedarik darboğazları, otomotiv sektörünü sekteye uğratan çip krizi ve üstüne elektrik ve doğalgaz maliyetlerini hızla artıran enerji krizi, Almanya’da enfl asyonu 28 yılın en yüksek düzeyine taşımış oldu. Şimdi ülkedeki en büyük kamu sektörü işçi sendikası devletten yüzde 5’lik bir ücret artışı talep ediyor. Özel sektörde de durum farklı değil ve geçtiğimiz hafta ABD’li e-ticaret devi Amazon’un Almanya’daki tesislerinde çalışanlar 1-2 Kasım tarihlerinde greve gitti. Amazon ise saatte 12 Euro ödeme yaptığını ve bunun Almanya’daki asgari ücretin zaten üzerinde olduğunu belirterek savunuyor kendini. Öte yandan pandemi boyunca ücret artışları da devam etti ve Şansölye Angela Merkel döneminde 2015 yılında getirilen federal asgari ücret 8,5 Euro/saat seviyesinden temmuz itibariyle 9,60 Euro düzeyine kadar yükseldi. Artışların devamının da gelmesi bekleniyor ve Deutsche Welle haberine göre 2022 Temmuz itibariyle asgari saatlik ücrette 10,45 Euro düzeyi görülebilir. Avrupa’da Almanya’dan daha yüksek asgari ücret veren iki ülke var: Lüksemburg ve Fransa. Birçok AB ülkesinde (Danimarka, İtalya, Avusturya, Finlandiya, İsveç) asgari ücret uygulaması yok ve ücretler sektöre göre ve sendika müzakerelerine göre belirleniyor.

Borsalar %7 yükselirken, işgücü maliyeti artanların hisseleri %4 düştü ABD’de pandemi öncesine göre 3 milyon insanın işsiz kategorisine düşmüş olması ve sektörlerin insan kaynağı ihtiyacının ise giderek daha akut hale gelmesi yine ücretlerin artmasını sağlayacak etkenlerden biri. Özel sektör, istediği insan kaynağını bulmak için ücret artışlarıyla daha cazip hale gelmeye çalışıyor. ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs’ın derlediği bir veri seti ise işgücü maliyeti artan şirketlerin hisselerinin mayıstan bu yana yüzde 4 düştüğünü gösteriyor. Bu şirketlerin işlem gördüğü borsalarda ise aynı dönemde yüzde 7’lik bir artış yaşandı.

G-10 ekonomilerinde ücret artışı 2018’in iki katı

Danışmanlık şirketi Oxford Economics, gelişmiş dünyada ücretlerin pandemi öncesine göre çok daha sert artmakta olduğunu aktarıyor. ABD merkezli yatırım bankası Goldman Sachs ise pandemi kaynaklı bozunmaları izlediği göstergelerinde G10 ülkelerinde ücret büyümesinin yüzde 2,5 düzeyinde olduğunu ve bunun 2018’deki ücret artışlarının en az iki katı olduğunu vurguluyor.

İşgücü darboğazını en akut şekilde yaşayan ekonomilerden biri olan İngiltere’de ise ücret artışları The Economist analizlerine göre pandemi öncesinin iki katına geldi. Çalışanları cezbetmekte özellikle zorlanan yeme-içme ve konaklama sektörlerinde temmuz itibariyle yıllık ücret artışı yüzde 8’i bulurken, imalatta ücret artışları daha kısıtlı oldu.

Adecco: Kanada’da %10-40’lık ücret artışları görülüyor

Yıllık ücret artışlarının yüzde 4,2’yi bulduğu Kanada’da ise uzmanlara göre yüzde 10 ila 40 ücret artışları görülebilir. İnsan kaynakları danışmanlık şirketi Adecco Group’un Kanada Satış Direktörü Tanya Cerniuk, The Economist’e verdiği demeçte “Ücretlerde yüzde 10 ila 40 arasında değişen artışlar görüyorum. Kısa bir süre önce ücret olarak 14 Kanada Doları (11,35 dolar) teklif eden şirket saatlik ücret teklifini 19,50 Kanada Dolarına yükseltti” diyor.

Ücret artışları rekorlardaki enflasyonun altında kalıyor

ABD’de de saatlik ücret eylülde yıllık bazda yüzde 4,6 artış kaydetti. Ancak bu eylül itibariyle yüzde 5,4 olan ve dün yüzde 6,2 ile son 30 yıldan fazla sürenin zirvesini gören manşet TÜFE verisinin çok altında kalıyor. ABD TÜFE aylık artış yüzde 0,5 olması beklenirken ekimde yüzde 0,9'luk bir artış kaydedildi. Bir önceki ay TÜFE aylık yüzde 0,4 artmıştı. Çekirdek TÜFE ise aylık bazda yüzde 0,3 artması öngörülürken eylüldeki yüzde 0,2 oranından yüzde 0,6'ya yükseldi. Tüketici enfl asyonundaki yıllık artış eylüldeki yüzde 5,4 düzeyinden ekimde yüzde 5,3'e gerilemesi beklenirken, yüzde 6,2'ye tırmandı. Çekirdek TÜFE'nin yıllık artışının ise eylüldeki gibi yüzde 4'te kalması beklenirken ekimde TÜFE yüzde 4,6 arttı.

MERKEZ BANKALARININ İŞİ ZORLAŞACAK

Ekonomistler son toplantısında şahin duruşuyla piyasaları şaşırtan Kanada Merkez Bankası’nın ve diğer tüm merkez bankalarının ücret artışlarına paralel destekleri geri çekmeye başladıkları sıkılaşma süreçlerinde daha da zorlanacağını belirtiyor. The Economist’te yer alan ve “Dünya bir ücretenfl asyon sarmalına mı giriyor” başlıklı analizde çoğu enfl asyonu “geçici” olarak nitelendiren merkez bankalarının ücretlerdeki artışın enfl asyonu beslemesiyle daha da zorlanacağı, özellikle de çalışanların enfl asyon nedeniyle kötüleşen yaşam koşullarını düzeltebilmek için daha yüksek ücret talep etmesiyle işlerin daha da karışacağı değerlendirmesi yapılıyor. Analize göre ücretlerin enfl asyonu beslememesi için şu üç seçenekten en az birinin veya hepsinin gerçekleşmesi gerekiyor:

1. Şirketler artan maliyetlerini satış fiyatlarına yansıtmak yerine ücret artışlarını abzorbe edebilir.
2. Verim büyümesi reel ücretlerde daha yüksek artışları sürdürülebilir hale getirebilir.
3. Pandemide işini kaybeden milyonlarca çalışan işgücüne geri dönerek ücret büyümesini baskılayabilir. The Economist ideal dünyada çalışanların ekonomik pastadan alacağı dilimin büyüyebilmesi için hala hareket alanı olduğunu ancak yakın zamanda yapılan araştırmaların özellikle gelişmiş ekonomilerde son 30 yılda işçilerin yarattıkları değerden aldığı payın çok da yükselmediğinin görüldüğünü belirtiyor. Analizde gelişmiş dünyada ücret artışlarının devam etmesi için şirketlerin marjının iyice daraldığı, dijitalleşmenin getireceği verim büyümesi ile hayat standartlarının yükselebileceği, ancak verim artışlarının görülmesinin gecikmeli olarak anlaşılacağı, merkez bankalarının yaklaşık 18 ayda etkisi görülen para politikası kararlarını bu sürece gerçek zamanlı uydurabilmekte zorlanacağı öngörülüyor.