Türkiye’de emekliler hayatlarından memnun değil: İndirim kovalıyor, gıdada zorlanıyor

Küresel zorluklar ve ekonomik daralma ile birlikte tüketicilerin satın alma güçleri etkilenerek, harcama eğilimleri değişiyor. 

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Pazarlama Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Süphan Nâsır başkanlığında İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Dr.Öğr.Üyesi Yonca Nilay BAŞ ve Medipol Üniversitesi Dr.Öğr.Üyesi Fatma Betül ORTAKÖY emeklilere yönelik bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırma verisi 2024 Ekim ayında çevrimiçi 1968 kişinin katılımıyla toplandı. Katılımcı grubun içinde 415 emeklinin yer alırken, araştırmanın sonuçları, ekonomik koşulların emeklilerin tüketim tercihlerini, bütçe planlamalarını ve harcama önceliklerini nasıl şekillendirdiğini ortaya koydu.

Emeklilerin gözünden Türkiye’nin güncel durumu

Araştırmada emeklilerin yüzde 70’inin genel olarak hayatından memnun olmadığı görülürken, yaklaşık yüzde 99’u ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullardan, yüzde 84’ü sağlık sisteminden ve yüzde 98’i de demokrasinin işleyişinden memnuniyetsizliklerini dile getirdi.

Toplumda en memnuniyetsiz kesim emekliler

Araştırmaya katılan 1968 kişinin geneline kıyasla emeklilerin genel olarak hayattan memnuniyetlerinin ve ülkedeki ekonomik koşullar, sağlık sistemi ve demokrasinin işleyişi ile ilgili memnuniyet seviyelerinin çok daha düşük olduğu görüldü.

Emekliler, ekonomik sistemden kaynaklanan temel sorunlarla mücadele ederken, bu durumun genel yaşam kalitelerini olumsuz etkiliyor. Sağlık sistemine yönelik memnuniyet sonuçları, emekliler arasında sağlık hizmetlerinin mevcut durumu hakkında ciddi bir memnuniyetsizlik olduğunu gösterirken, bu da sağlık hizmetlerine erişim zorlukları, randevu alamama, uzun bekleme süreleri veya ekonomik engeller gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanıyor.

Emekliler indirim avcılığında önde

Araştırmaya katılan emeklilerin, yaklaşık yüzde 65’i market alışverişi yapmadan önce farklı marketlerin fiyatlarını karşılaştırıyor, yüzde 55’i market ürünlerini etiket fiyatından almak yerine indirime girmesini bekliyor, yaklaşık yüzde 57’si market alışverişi yaparken genellikle ürünlerin en ucuzunu bulmak için çaba harcıyor, yüzde 67’si indirimli fiyatlardan yararlanmak için birden fazla marketten alışveriş yapıyor ve yaklaşık yüzde 50’si de market alışverişlerinde fiyat indirimi var ise düzenli olarak satın aldığı marka yerine indirimdeki markayı satın alıyor.

Emekliler gıda, ulaşım ve sosyal yaşam harcamalarında zorlanıyor

Son aylarda enflasyon, emeklileri en çok gıda, ulaşım-akaryakıt ve ev dışı yeme-içmede zorluyor.

Emekliler geçmiş yıla kıyasla bu yıl en çok ev dışı yeme-içme, tatil ve seyahat ve giyim harcamalarında kesinti yaptıklarını açıklıyor.

En çok harcama yapılan alanlarda ise üst sıralarda iletişim faturası, çocuklarla ilgili eğitim/kurs masrafları ile ulaşım ve giyim harcamaları yer alıyor.

Emeklilerin sosyal hayatı ekonomik daralmadan etkileniyor

Araştırmaya katılan emeklilerin yaklaşık yüzde 23’ü sosyalleşme amaçlı dışarıda yemeğe gidemezken; yüzde 57’si ise ekonomik koşullara bağlı olarak birkaç ayda bir ya da ayda bir olarak sınırlı bir şekilde eş, dost arkadaşları ile sosyalleşme amaçlı dışarıda yemeğe gidebilmektedir.  Bu dağılım, emekliler arasında sosyalleşme amaçlı dışarıda yemek yeme oranlarının oldukça düşük olduğunu gösteriyor.

Araştırmaya katılan emeklilerin yüzde 57'si biletli etkinliklere hiç katılmadığını belirtirken, yüzde 33'ü ise birkaç ayda bir etkinliklere katılım sağlayabildiğini belirtiyor. Emeklilerin yüzde 90’nı sinema, tiyatro, konser gibi biletli etkinliklere hiç katılamıyor ya da birkaç ayda bir katılabiliyor.

Emeklilerin yüzde 40’ı son üç yıldır tatil yapamadı

Emeklilerin yaklaşık yüzde 40’ı son üç sene içinde tatile gidemediklerini ve yaklaşık yüzde 70’i ise son üç yıldır eskisi kadar sık tatile gidemediğini belirtirken, katılımcıların yüzde 34,2’si tatillerini mevcut bütçeleriyle finanse edebileceğini, yüzde 21’i de kredi kartına taksit yaptırmayı tercih ettiğini açıkladı.

Kredi kart borçlarını zamanında ödeyen emekliler

Araştırmaya katılanların yaklaşık yüzde 96’sı kredi kartı kullandıklarını belirtti. Katılımcıların yüzde 40’ı nakit taşımamak, yüzde 29’u taksitli alışveriş ve yüzde 23’ü e nakit sıkıntısı nedeniyle kredi kartı kullandıklarını söylerken, katılımcıların yaklaşık yüzde 80’i gibi büyük bir çoğunluğu borçlarını zamanında ve eksiksiz ödediğini açıkladı. Bu da (toplumun genelinde bu oran yüzde 69) emeklilerin finansal disiplininin güçlü olduğunu ortaya koydu.

Emeklilerin yatırım tercihi döviz ve altın

Araştırmaya katılanların yaklaşık yüzde 44’ü tasarruf etmediklerini söylerken, tasarruf edenlerin ise yatırım tercihleri arasında birinci sırayı döviz, ikinci sırayı altın, üçüncü sırada ise ev aldı.

Emeklinin kişisel bakıma ayıracak bütçesi yok!

Araştırmaya katılanların yüzde 41'i kişisel bakım hizmetlerine hiç bütçe ayıramadığını belirtti. Bu da büyük bir kesimin bu tür harcamaları ekonomik zorluklar nedeniyle tamamen bıraktığını gösterirken, ekonomik koşulların bu harcamalara ayrılan bütçeyi ciddi şekilde sınırlandırdığını gösterdi. ​​

Emekliler arasında düzenli fiziksel aktivite alışkanlığı oldukça düşük, katılımcıların yüzde 62'si hiçbir fiziksel aktiviteyle ilgilenmediğini belirtmiş. Yürüyüş, yaklaşık yüzde 20 ile en çok tercih edilen aktivite olarak öne çıkıyor. Yüzme (yüzde 7), spor salonu (yüzde 6) ve takım sporları (yüzde 3) daha az ilgi görürken, tenis gibi spesifik aktiviteler yaklaşık yüzde 2 ile en düşük oranda tercih ediliyor.

Katılımcıların yüzde 57'si sosyal medyada günlük 1-3 saat harcadığını belirtmiştir, bu da sosyal medyanın emekliler için günlük bir alışkanlık haline geldiğini gösterdi. Yüzde 19'u 3-5 saat aralığında sosyal medya kullanırken, yüzde 16'sı 1 saat ve altında vakit geçirmeyi tercih etmektedir. Sadece yüzde 7.5'lik bir kesim 5 saat ve üzeri sosyal medyada zaman geçirdiğini ifade etmiştir. Bu dağılım, emeklilerin sosyal medya kullanımında ölçülü bir yaklaşım sergilediğini, ancak çoğunluğun sosyal medyayı bilgi edinme ve sosyalleşme için düzenli olarak kullandığını ortaya koymaktadır. ​​

Emekliler sosyal medyada alışverişe mesafeli

Katılımcıların yüzde 41'i sosyal medya üzerinden hiç alışveriş yapmadığını belirtti. Katılımcıların yüzde 44'ü ise birkaç ayda bir ya da yılda bir alışveriş yapmayı tercih etti.