Türkiye, Rusya’nın ticaret kapısı oldu

Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ

Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle yaşanan savaş nedeniyle ABD ve AB’nin ambargolarıyla karşı karşıya kalan Rusya’da hükümetin mart ayı itibarıyla paralel ithalata izin vermesi, Türkiye’yi bu ülkeye yönelik “transit hub”a dönüştürdü. Dünyanın farklı ülkelerinden gelen yükler, ambargo taramasının ardından Türkiye’nin çeşitli limanlarına boşaltılıyor ve mallar milleştirilmeden reexport işlemiyle Rusya’ya gidecek gemilere aktarılıyor. Gümrüklü bölgelerde karayolu taşımaları için de benzer bir yöntem kullanılıyor. DÜNYA’ya bilgi veren lojistik kaynakları, bazı Rus şirketlerin söz konusu paralel ithalatı gerçekleştirebilmek için Türkiye’de temsilcilikler açtığı ve firma ortaklıklarına gittiklerini belirtiyor. Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanı Maksim Reşetnikov, paralel ithalat kapsamında ülkeye getirilen ürünlerin toplam hacminin 4 milyar dolara yaklaştığını açıkladı.

Ruslar vatandaşlık alıp Türkiye’de şirket kuruyor

DÜNYA’ya konuşan lojistik sektörü temsilcileri, paralel ithalatın ağırlıklı olarak Türkiye’de şirket kuran Rus yatırımcılar aracılığı ile yapıldığını ifade ediyor. Verilen bilgiye göre, Rus iş insanları vatandaşlık almak için Türkiye’de gayrimenkul satın alıyor, yerel bir şirket kuruyor. Böylece, Uzakdoğu ya da AB gibi ülkelerden ithal ettiği ürünleri, Türkiye’de şirketi üzerinden Rusya’ya gönderiyor. Maersk, Hapag Lloyd, Hamburg Süd gibi AB’li küresel konteyner devleri, Rusya seferlerini durdurduğu için bu taşımalar, denizyolunda Rusya’ya hattı bulunan Türk konteyner şirketleri aracılığı ile yapılıyor. Sadece denizyolu değil, kara, hava ve demiryolunda da Rusya'ya yönelik transit yüklerde artış olduğu belirtiliyor.

Antrepolar Rus malları ile doldu taştı

Rusya’ya gidecek transit yüklerin Türkiye’ye gelmesi nedeniyle antrepoların yoğunluğuna dikkat çeken Rif Line’ın Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, “Geçen hafta Mersin’deydim. Dünyanın her yerinden gelen ve Rusya'ya aktarması yapılacak olan yükler nedeniyle Mersin’de antrepolar ağzına kadar dolu. Bir yandan bu yükler Türk armatörlerin gemileri ile Rusya’ya gönderilirken diğer yandan birçok Rus TIR'ı bu malları taşımak için Türkiye'ye geliyor” dedi.

Tayland’da üretilen Bosch klima Türkiye aktarmalı Rusya’ya gidiyor

Hem Uzakdoğu hem de Avrupa lojistik piyasasını yakın takip eden Serkan Erdem, süreçle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Birçok AB'li firma zaten Çin ve Endonezya gibi ülkelerden mal alarak Rusya’ya gönderiyordu. Mesela Alman Bosch’un klimaları Tayland'da üretiliyor, buradan Rusya pazarına gidiyordu. Şimdi ise Maersk, Hapag Lloyd, gibi büyük amatörlük şirketleri, Rusya'ya seferini durdurunca bu konteynerlerin hepsi, İstanbul'a, İzmir'e ya da Mersin'e geliyor. Buradan Medkon, Akkon, Arkas ve Fesco aracılığı ile aktarma yapılıp, Rusya’nın Novorossiysk limanına aktarılıyor.”

Yerli armatörlerin avukatları ‘ambargo’ taraması yapıyor

Türkiye’nin önde gelen yerli armatörlük şirketlerinden Medkon Denizcilik, geçtiğimiz haftalarda Mersin, İstanbul ve İzmir’den Rusya’nın Novorossiysk Limanı’na sefer başlatmıştı. DÜNYA’ya konuşan Medkon Genel Müdürü Mahmut Işık, Rusya’ya giden transit yükleri taşırken ambargonun delinmemesi konusunda büyük bir hassasiyet gösterdiklerini vurgulayarak, şunları kaydetti: “Avrupa’dan ya da çeşitli ülkelerden gelip Türkiye’de kurulan şirketler aracılığı ile konteynerlerin boşaltılıp, bizdeki konteynerlerle dolması halinde evraklara bakıyoruz. Arkas da biz de çok dikkatliyiz. Şirketimizde bu konuyla ilgilenen iki avukatımız var. Herhangi bir problem yaşamamak için tüm evraklar onların kontrolünden geçiyor. Gönderici alıcı ya da yükün ambargo kapsamında olmadığından emin olunca Rusya’ya taşıma yapıyoruz. Daha sonra taşıma ile ilgili tüm bu bilgileri P&I şirketine aktarıyoruz. Bizim için gönderici alıcı ve yükün ambargo kapsamında olmaması yetiyor. Ancak en ufak bir soru işareti varsa da bu taşımayı kesinlikle yapmıyoruz.”

Demiryolunda da transit talebi arttı

Türkiye’nin önde gelen Antrepolarından Asbir’in Yönetim Kurulu Başkanı Erkan Başboğa da çok sayıda Rus iş adamının Türkiye’de şirket kurduğunu ifade ederken, “Bu şirketler Avrupa’dan mal toplayıp, bize getirip transit taşıma yapıyor. Bazıları da Türkiye’den mal tedarik edip ihraç ediyor. Bu şekilde yasal bir zemine dayandırılıyor ticaret. Sadece denizyolu değil, demiryolunda da bir hareketlilik var. Avrupalı lojistik şirketlerinden Rus demiryolu hattını kullananlar Türkiye üzerinden taşıma yapmak istiyorlar. Hatta birini ben görüştürdüm demiryolları yetkilileriyle" dedi.

Rusya’ya TIR seferleri arttı

Rusya’nın paralel ithalatındaki artış, Türkiye’nin karayolu dış ticaret taşıma rakamlarına da yansıdı. Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nin (UND) bu hafta yayımladığı Ocak-Haziran 2022 Uluslararası Karayolu Taşımacılık İstatistikleri raporunda, Türkiye’den Rusya’ya yapılan taşımalardaki artış dikkat çekti. Türkiye’den bağımsız devletler Topluluğu (BDT)ve Orta Asya ülkelerine yapılan ihracat taşıma sayıları Ocak-Haziran 2022 döneminde geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 10 artarken, bu dönemde Türk TIR'larının Rusya’ya seferleri yüzde 40 artış gösterdi.

Kuyrukta bekleyen araçlar da dikkate alındığında bu oranın çok daha fazla olduğu vurgulandı.

İthalatta Rus TIR’ları rekor kırdı

Diğer yandan, yılın ilk yarısında Türkiye’nin ithalat taşımalarında en fazla payını artıran yabancı araçlar Rus TIR’ları oldu. Ocak-Haziran 2022 döneminde Türkiye’nin karayolu ithalat taşımaları yüzde 20 artarken, Rus TIR’ları bu dönemde sefer sayısını yüzde 193 artırarak 2 bin 815’e çıkardı. Ocak-Haziran 2022 döneminde Türkiye’nin toplam uluslararası karayolu ihracat taşımaları yıllık bazda yüzde 15 artışla 1 milyon 20 bin adete ulaştı. Bu dönemde toplam ithalat taşımaları ise yüzde 20 artarak 444 bin adeti aştı. Henüz açıklanmamış olsa da sektör yetkilileri, temmuz ayında paralel ithalatın taşıma rakamlarına etkisinin daha fazla olacağını öngörüyor.

Türkiye’den Rusya’ya yapılan paralel ithalat, yabancı basının gündemine taşındı

Corriera della Sera gazetesi, Ulusal İstatistik Enstitüsü verilerine dayandırdığı haberde, İtalya'nın haziranda Türkiye'ye 1 milyar 400 milyon euroluk ihracat yaptığını yazdı. Gazete, söz konusu ihracatın son 10 yılda aylık bazda 1 milyar euroyu hiç aşmadığına dikkat çekti. Haberde, Türk lirasının euro karşısında değer yitirmesinden hareketle bu ülkeye ihracatın düşmesinin bekleneceği, ama verilerin aksi bir tabloya işaret ettiği belirtiliyor. Gazetenin iddiasına göre rakamların ardında, İtalyan şirketlerin Rusya'ya ihracat yapmak için Türkiye'yi transit ülke olarak kullanması var. İtalyan gazeteciler, Türkiye'nin Rusya'ya gerçekleştirdiği ihracatın da haziran ayında rekor kırdığına dikkat çekti. Lojitsik şirketi Optimalnaya Logistika'dan Gerogi Vlastopulo, verdiği demeçte Türkiye'nin transit ülke haline geldiği iddiasına katıldığını ifade etti. Vlastopulo, bütün sektörün aklında "Batı bu işe ne zaman ve nasıl tepki verecek?" sorusunun bulunduğunu söyledi. Ancak lojistik uzmanı, ABD ve AB'nin Türkiye'nin transit rolüne göz yumma olasılığının da bulunduğu görüşünde. Bu haberlerin üzerine bazı kaynaklar, İtalya'dan Türkiye'ye, daha sonra da Rusya'ya giden malların tamamının yaptırım kapsamında olmayabileceği olasılığına dikkat çekiyor.