Türkiye kamu özel ortaklığı projelerini neredeyse durdurdu

Mehmet KAYA / ANKARA

Bir dönem, kamu yatırımlarında ana model olarak uygulanan kamu-özel ortaklığı yatırım modelinde son yıllarda büyük düşüş yaşandı. 2023’te sadece 3 projenin sözleşmesi imzalandı.

Çeşitli yıllarda Milyar dolarlarca yatırım tutarıyla projelerin hayata geçirildiği bu modeldeki sözleşme tutarı 2023’te 6.2 milyon dolara kadar geriledi. Son yıllarda köprü ve hastane dışında kamu-özel ortaklığında büyük proje uygulanmadı. Şehir hastaneleri modelinde de mevcut sözleşmeler dışında kamu-özel ortaklığı ile yeni proje kabul edilmeme kararı alınmıştı.

Türkiye’de kamu yatırımlarında kamu-özel ortaklığı modeli bir dönem yoğun biçimde kullanılmıştı. 2010’lu yıllardan itibaren ise bu türden projelerde kamu gelir garantisi vermeye başlamıştı. Büyük projelerin bazılarında gelir garantisi nedeniyle devletin yatırımcı şirketlere ödeme yapmaya başlaması da eleştiri konusu olmuştu.

Başta İstanbul Havalimanı olmak üzere, İstanbul boğazı, Marmara denizi körfez geçişi, Çanakkale köprüsü gibi ulaştırma projeleri ile şehir hastaneleri gibi büyük kamu yatırımlarında bu model kullanıldı. Hatta 2013’te tek bir yılda yatırım tutarı 30.3 milyar dolarlık proje sözleşmesi imzalandı. Buna karşılık son yıllarda kamu-özel ortaklığı modeliyle kamu yatırımlarında ciddi düşüş görüldü.

2017 ve öncesinde hemen her yılda milyar doların üzerinde sözleşme imzalanırken, 2018’den bu yana 2021’deki 4.4 milyar dolarlık sözleşmenin dışında geçmiş yıllara kıyasla düşük tutarlarda sözleşmeler imzalandı.

Son yılların en düşük seviyesi ise son iki yılda gerçekleşti. 2022’de 54.8 milyon dolarlık proje imzalanırken, 2023’te 6.2 milyon dolarlık sözleşme imzalandı. Kamu özel ortaklığı projeleri kapsamında 2023 değerleriyle toplam 98.6 milyar dolarlık yatırım tutarlı 270 proje hayata geçirildi.

Proje tutarlarına göre yine 1986’dan bu yana en fazla yatırım 32,5 milyar dolar ile karayolu, 24 milyar dolar ile havalimanı, 21.7 milyar dolarla enerji ve 13.1 milyar dolar ile sağlık projelerine yapıldı.