Türkiye ekonomisi ilk çeyrekte %4.5 büyüdü

Şebnem TURHAN

Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 4,5 büyüdü. Yüzde 5,4 olan beklentilerin neredeyse 1 puan altında gelen büyüme verisi mart ayının son iki haftasında başlayan koronavirüs salgınının büyüme verilerine etkisinin sert olduğunu da ortaya koydu. Büyümede vatandaşın ve devletin tüketimi başı çekerken yıla iyi başlayan sanayi üretimi de ekonomiye destek verdi. İthalattaki yüksek artış ve ihracattaki düşüş büyümeyi oldukça kötü etkiledi. Buna rağmen Türkiye bugüne kadar açıklanan dünya ülkeleri verileri arasında en hızlı büyüyen ülke olmayı da başardı. Türkiye’nin en yakın rakibi yüzde 3 büyüme yaşayan Endonezya. Ülkelerin büyük çoğunluğu ilk çeyreği küçülme ile tamamladı. Analistler, ilk çeyrek verisi ışığında pandemi etkisinin ve önlemlerinin ağırlaştığı ikinci çeyrekte çift haneli küçülme ve yılın tamamında da yüzde 1-1,5 seviyelerinde daralma beklentisi içinde. Hükümet ise yılı pozitif büyüme ile tamamlayacağımız beklentisinde.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 4,5 büyüdü. Ekonominin büyüklüğü cari fiyatlarla dolar bazında 758 milyar 116 milyon dolara ulaşırken Türk Lirası cinsinden 4 trilyon 429 milyon dolar oldu. Geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 2,3 daralan ekonominin baz etkisine rağmen beklentilerden düşük gelen ekonomik büyüme mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak 2019’un son çeyreğine göre ise yüzde 0,6 arttı.

Sanayi destekçi, hizmetler hız kesti

Yıla oldukça iyi başlayan sanayi üretimi marttaki daralmasına rağmen ekonomik büyümeye oldukça iyi bir katkı verdi. Sanayi üretimi geçen yıla göre yüzde 6,2 artarken ekonomiye katkı 1.3 puan oldu. İmalat sanayi yüzde 6,7 büyüme sağladı. Vergi ve sübvansiyonlar yüzde 9,7 artışla büyümeye 1.03 puanlık katkı sağlarken kamu yönetimindeki yüzde 4,6’lık büyümenin de katkısı 0.55 puan oldu. Hizmet sektörü yüzde 3,4 büyüdü, 0.79 puan katkı verdi. Önceki çeyreklere göre oldukça düşük kalan hizmet sektörünün yılın ikinci çeyreğinde ekonomiye negatif katkı vermesi bekleniyor. Koronavirüs salgının ilk elden etkilediği sektör olarak hizmetler öne çıkıyor.

İnşaatta daralma sürüyor

Finans sektörü ilk çeyreği yavaş geçirdi ve geçen yıla göre büyüme yüzde 1,6. Ekonomiye katkısı ise 0.08 puanda kaldı. Ancak ikinci çeyrekte teşvikler ve paketlerle kredilerde yaşanan büyüme ekonomiye olumlu katkı verecek. İkinci çeyrekte büyüme sağlayan nadir sektörlerden biri olarak öne çıkabilir finans sektörü. İnşaat ise hızı yavaşlasa da küçülmesini sürdürdü. İlk çeyrekte daralma yüzde 1,5 ve ekonomiye negatif etkisi 0.1 puan. Gayrimenkul sektöründe ise yüzde 2,4’lük büyüme var. Katkı 0.22 puan.

Vatandaş ve devletten 4 puan katkı

İlk çeyrekte vatandaşın ve devletin tüketim harcamalarını artırması ekonomik büyümenin en önemli nedenini oluşturdu. Vatandaş tüketimi geçen yıla göre yüzde 5,1 arttı ve bunun katkısı 3.02 puan. Her ne kadar önceki çeyreklere göre hız kesse de ilk çeyrek için en önemli katkı vatandaştan. İkinci çeyrekte vatandaşın tüketiminde keskin bir düşüş yaşanması bekleniyor. Devletin tüketiminde ise yüzde 6,2 artış var. Bu 0.93 puanlık bir katkıya işaret ediyor. Devletin ikinci çeyrekte de harcamalarını artırmayı sürdürmesi öngörülüyor.

Dış ticaret 4.3 puan küçülttü

Vatandaş ve devletin tüketiminden gelen katkıyı dış ticaret sıfırladı. İhracattaki yüzde 1 daralma ekonomiyi 0.24 puan, ithalattaki yüzde 22,1’lik artış ekonomiyi 4.07 puan negatif etkiledi. Böylece dış ticaretin ekonomiyi küçültücü etkisi 4.31 puana ulaştı. Nisanda yüzde 45 daralan ihracat ve ihracat pazarlarında henüz olumlu bir gelişme gözlenmemesi ikinci çeyrekte dış ticaretin olumsuz etkisinin çok daha ağır olabileceğini gösteriyor. Stok değişimi büyümeyi olumlu etkiledi.

Toplam yatırımlar yine negatif. Yüzde 1,4 küçülen yatırımların ekonomiye olumsuz etkisi 0.38 puan oldu. Makine teçhizat yatırımları yüzde 8,5, diğer aktifler yüzde 13,5 büyürken inşaat yatırımlarında yüzde 10,2 daralma yaşandı. Analistler 5 çeyrek sonra ilk kez 2019 son çeyreğinde artışa geçen makine ve teçhizat yatırımlarında pozitif görünümü olumlu bulurken ikinci çeyrek için iyimserliğini koruyamıyor.

Vatandaşın tüketimine devam etti

Her ne kadar koronavirüs salgını martın ikinci yarısından itibaren etkili olsa da taşıt, konut ve tüketici kredi faizlerinde ilk çeyrekte de düşük seyir sürdü. 2020 ilk çeyreğinde dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcama yüzde 21,6 arttı. Dayanıksız tüketim mallarına harcamalardaki artış ise yüzde 19,0 oldu. Turizm harcamalarını da barındıran hizmetler kalemindeki harcamalardaki büyüme de yüzde 15,9 olarak belirlendi.