Türkiye ekonomisi, ikinci çeyrekte yüzde 7,6 büyüdü

Şebnem TURHAN

Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde güçlü hane halkı tüketimi, hızlı artan hizmet ve sanayi sektörü ile ihracatın desteğiyle beklentilere paralel yüzde 7,6 büyüdü. Bu büyümeyle Türkiye açıklanan veriler arasında ikinci çeyrekte dünyanın en hızlı büyüyen üçüncü ekonomisi oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye ekonomisinin büyüklüğü yılın ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla 3 trilyon 418 milyar 967 milyon lira olurken, GSYH cari fiyatlarla ABD doları bazında 219 milyar 335 milyon olarak gerçekleşti. Kişi başı milli gelir ise ikinci çeyrek itibariyle 9 bin 690 dolar hesaplandı. TÜİK ikinci çeyrek büyüme verilerini açıklarken geriye dönük olarak 2019’dan bu yana tüm çeyreklerde revizyona gitti.

Sanayi güçlü, tarım kan kaybediyor

TÜİK verilerine göre yılın ikinci çeyreğinde tarım sektöründe geçen yılın aynı dönemine göre daralma yüzde 2,9 oldu. Gıda enflasyonunun enflasyondaki payının büyüklüğü dikkate alındığında ekonomistler tarım sektöründeki daralmanın kaygı verici olduğu yorumunu yaptı. Tarım sektöründeki bu daralma ekonomik büyümeyi 0.12 puan geriletti. Sanayi sektörü ise güçlü bir ikinci çeyreği geride bıraktı. Yüzde 7,8'l’k büyümenin toplam ekonomik büyümeye katkısı 1.65 puan olarak hesaplandı. Sanayide imalat sanayinin yüzde 9,1 büyümesi de dikkat çekti. İnşaat sektörü daralmasını 1 yıla taşıdı. Son dört çeyrektir inşaatta daralma kesintisiz sürüyor. İkinci çeyrekte ise yüzde 10,9 küçülen inşaat sektörü ekonomik büyümeyi ise 0,68 puan aşağı çekti. Hizmetler sektörü pandeminin yaralarını sararken büyümesine ivme kattı. Hizmetler sektöründe yüzde 18,1’lik büyümenin ekonomiye katkısı 4.24 puan gibi oldukça yüksek gerçekleşti. Finans sektörü kredi büyümesinin ve güçlü karların etkisiyle büyümeye olumlu katkı veren sektörler arasında yer aldı. Finans sektöründe ikinci çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 26,6’lık büyümenin ekonomiye katkısı 1.31 puan oldu. Bilgi iletişim sektörü yüzde 5,3, gayrimenkul yüzde 4,1, idari destek ve hizmet faaliyetleri yüzde 11, kamu yönetimi yüzde 1,7 ikinci çeyrek büyümesine imza attı.

Vatandaşın tüketimi büyümenin en önemli kaynağı

Yüksek enflasyon ve alım gücü gerileyen vatandaş kredilerdeki hızlı büyümenin de etkisiyle taleplerini öne çekmeye ikinci çeyrekte de devam etti. TÜİK verilerine göre vatandaşın tüketimi yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 22,5 arttı ve bu ekonomik büyümeye 13.62 puanlık katkı sağladı. Devletin tüketimi yüzde 2,3 büyürken 0.31 puanlık katkı geldi. Toplam yatırımlarda inşaattaki gerilemeye rağmen makine teçhizat yatırımlarındaki artışın etkisiyle yüzde 4,7’lik büyüme sağlandı. Ve bunun ekonomik büyümeye katkısı 1.22 puan olarak hesaplandı. İhracat yüzde 16,4’lük artışla 3.87 puan katkı verirken ithalattaki yüzde 5,8’lik artış ekonomik büyümeyi 1.13 puan aşağı çekti. Bu yılın ikinci çeyreğinde de stoklardan kullanım 10.29 puanlık bir düşüş getirdi ekonomik büyümeye. Merkez Bankası ve BDDK’nın özellikle tüketici kredilerindeki artışın ivme kaybetmesi için attığı adımlar ve enflasyon etkisiyle yılın son iki çeyreğinde vatandaşın tüketiminde hız kaybı bekleniyor.

Yüksek enflasyon vatandaşın harcamalarını katladı

TÜİK verilerine göre ikinci çeyrekte inşaat yatırımları yüzde 10,9 küçülürken makine teçhizat yatırımları yüzde 17,8, diğer aktifler yüzde 14 arttı. Vatandaşın tüketim harcamalarında da iki katını aşan artışlar görüldü. Cari fiyatlarla vatandaşın ikinci çeyrekte dayanıklı tüketim malı harcaması yüzde 114,3, yarı dayanıklı tüketim malı harcaması yüzde 135,9, dayanıksız tüketim malı harcaması yüzde 137,9 ve hizmet sektörüne yönelik harcaması da yüzde 138,8 arttı. Bu oldukça yüksek artışlarda yüksek enflasyonun etkisi büyük oldu.

Bağımsız GSYH 2021'de yüzde 11,4 arttı

TÜİK verilerine göre Türkiye'de bağımsız yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) geçen yıl yüzde 11,4 artış gösterdi. Buna göre, yıllık verilere dayalı olarak hesaplanan bağımsız GSYH, zincirlenmiş hacim endeksiyle 2021'de bir önceki yıla göre yüzde 11,4 arttı. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2021'de bir önceki yıla göre yüzde 43,6 artarak 7 trilyon 248 milyar 789 milyon lira oldu. Geçen yıl GSYH'de en yüksek payı yüzde 22,2 ile imalat sanayisi aldı. Bu sektörü, yüzde 13 ile toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı, yüzde 8,8 ile ulaştırma ve depolama sektörleri izledi. Kişi başına GSYH, 2021'de cari fiyatlarla 86 bin 144 lira, dolar cinsinden ise 9 bin 592 dolar olarak hesaplandı. İş gücüne yapılan ödemelerin cari gayrisafi katma değer içindeki payı 2020'de yüzde 32,9 iken bu oran 2021'de yüzde 30,1 olarak kayıtlara geçti. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise 2020'de yüzde 49,4, 2021 yılında yüzde 52,5 oldu.

İşgücünün gayri safi katma değer içindeki payı düştü, işletme karlarının payı yükseldi

İkinci çeyrek GSYH verilerinde dikkat çekici bir başka gelişme de gayrisafi katma değer içindeki işgücü ödemelerinin payının önceki çeyrekte yüzde 31,5, bir önceki yıl aynı çeyrekte yüzde 32,6 düzeyindeyken, ikinci çeyrekte yüzde 25,4’e gerilemesi oldu. İşletmelerin karı olarak nitelenebilecek net işletme artığı/karma gelirin payı ise bir önceki çeyrekte yüzde 47,6, bir önceki yıl aynı çeyrekte yüzde 49,2 düzeyindeyken, bu çeyrekte yüzde 54,0’a yükseldi.