Türkiye ekonomisi 2020'de yüzde 1,8 büyüdü

Türkiye ekonomisi 2020 yılında dünyada nadir büyüyebilen ülkeler arasında yerini aldı ve yüzde 1,8 büyüme gösterdi. Bu oran ile Tayvan ve Çin’in ardından Türkiye dünyanın en hızlı büyüyen üçüncü ülkesi oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 son çeyreğinde ekonomi yüzde 5,9 ile beklentilerin altında bir büyüme performansı sergiledi. İnşaattaki daralma ve ihracattaki durma büyümenin beklentilerin altında gelmesine neden oldu. Büyümenin lokomotifi ise sanayi ve vatandaşın tüketim harcamaları oldu. Analistler yüzde 7 seviyelerinde son çeyrek büyümesi bekliyordu. Hükümetin Yeni Ekonomi Programı’nda ise 2020 büyüme beklentisi yüzde 0,3 seviyesindeydi. Analistler yüzde 1,8 büyümenin 2021 yılı için büyüme beklentilerinde bir aşağı revizyona neden olabileceğini belirtirken 2021 yılının ilk çeyreğinde ise kısıtlamaların ve para politikasındaki sıkılaşmanın etkisiyle kuvvetli ama yüzde 6’nın altında bir büyüme öngörüyor.

Üçüncü çeyrekte çift haneli daralma

TÜİK, 2020 yılının ikinci ve üçüncü çeyrek büyüme verilerinde de revizyona gitti. TÜİK üçüncü çeyrek için daha önce yüzde 6,7 olarak açıkladığı büyümeyi yüzde 6,3 olarak revize ederken ikinci çeyrek için daha önce yüzde 9,9 olarak açıkladığı daralmayı ise yüzde 10,3 daralma olarak revize etti.

Kişi başı milli gelir 610 dolar azaldı

TÜİK verilerine göre mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH 2020 son çeyrekte önceki döneme göre yüzde 1,7 büyüdü. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH 2020 yılı dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,8 arttı. 2020 yılında kişi başına GSYH cari fiyatlarla 60 bin 537 TL oldu. 2020 yılında kişi başına GSYH 8 bin 599 dolar olarak hesaplandı. Dolar bazında bir önceki yıl olan 2019'a göre kişibaşına milli gelir yaklaşık 610 dolar azaldı.

Sanayi direksiyona geçti

Üretim yöntemiyle GSYH hesabına göre sanayideki güçlü seyir büyümenin lokomotifi oldu. Sanayi 2020 son çeyreğinde yüzde 10,30 büyüyerek Türkiye ekonomisine 1.98 puanlık katkı verdi. Yani yüzde 5,9 büyümenin neredeyse 2 puanı sanayi üretiminden geldi. İmalat sanayinde büyüme yüzde 10,5 olarak belirlendi. Sanayideki pozitif seyir öncü verilere göre 2021 yılının ilk çeyreğinde hız kaybetse de devam edecek. 2020 yılının tamamında ise sanayi üretimindeki büyüme yüzde 2,03 oldu.

İnşaat sektöründen negatif etki

Tarım sektörü son çeyrekteki yüzde 4 artışı ile ekonomik büyümeye 0.21 puanlık katkı yaptı. Üçüncü çeyrekte düşük kredi faizleriyle canlanan ve büyüme gösteren inşaat sektörü ise son çeyrekte yüzde 12,5 daraldı. Bu daralma genel ekonominin 0.76 puan küçülmesine neden oldu. İnşaat sektörü 2020’de ise yüzde 3,54 daraldı. İnşaatta yılın ilk çeyreğinde de daralmanın sürmesi bekleniyor.

Pandemide en büyük sıkıntıyı çeken ve kasım ile birlikte yaşanan kısıtlamalar nedeniyle olumsuz etkilenen hizmet sektöründe ise yüzde 4,6’lık büyüme yakalandı. Son çeyrekteki bu büyüme ekonomiye 1.11 puanlık katkı sağladı. Hizmet sektöründe 2020’de yüzde 4,34 daralma yaşandı.

Finans sektörü frene bastı

Üçüncü çeyrekte kredi genişlemesinin etkisiyle daralmanın şiddetini azaltan finans sektörü sıkı para politikası, artan faizler ve azalan taleple yılın son çeyreğinde yüzde 9,2 büyüdü. Bu büyümeden ekonomiye 0.34 puan katkı geldi. Finans sektörü yılı yüzde 22,4 büyüme ile tamamladı. Bilgi-iletişim sektörü ise pandemiyle yıldızı parlayan sektörler arasında. Son çeyrekte yüzde 15,1 büyüdü ve 0.53 puanlık katkı sağladı.

Yine hizmet sektörü gibi pandemiden olumsuz etkilenen idari destek ve hizmet faaliyetleri son çeyrekte durdu, yılın tamamında ise yüzde 5,2 daraldı. Gayrimenkul sektörü yüzde 2,9 büyüdü, kamu yönetimi ise son çeyrekteki yüzde 6,2 büyümesiyle ekonomiye 0.62 puan katkı verdi.

Vatandaş tüketmeye devam etti

Harcamalar yöntemiyle GSYH hesabına göre vatandaşın tüketimi yılın son çeyreğinde yüzde 8,2 arttı ve ekonomiye 4.71 puanlık katkı yaptı. Yani yine yüzde 5,9’luk büyümenin yüzde 80’i vatandaşın tüketim harcamalarından kaynaklandı. Vatandaşın özellikle otomobil gibi dayanıklı tüketim mallarına yönelik talebi yılın son çeyreğinde de hız kesmeden devam etti. Vatandaşın tüketimi yılın tamamında yüzde 3,2 büyüdü.

Devletin tüketim harcamalarındaki artış da büyümeyi pozitif etkiledi. Son çeyrekte yüzde 6,6 büyüyen devletin tüketim harcamaları ekonomiye 1 puanlık katkı sağladı. Toplam yatırımlardaki yüzde 10,3’luk artış da büyümeyi 2,58 puan etkiledi. İnşaat yatırımlarında son çeyrekte yüzde 14,7 daralma yaşansa da makine ve teçhizat yatırımlarındaki yüzde 38,7’lik güçlü artış yatırımlardaki hızın korunmasını sağladı.

Dış ticaret büyümenin hızını kesti

İhracattın yılın son çeyreğinde durması ve ekonomik büyümeye katkı yapmaması önceki çeyreklere göre sınırlı bir artış gösteren ithalatın büyümeyi negatif etkilemesine neden oldu. İthalat son çeyrekte yüzde 2,5 büyüdü ve ekonomiyi 0.61 puan daraltıcı etki yaptı. İhracat 2020’nin tamamında yüzde 15,4 daralırken ithalat yüzde 7,4 büyüdü. Stoklardan ise büyümeye 1.9 puanlık düşürücü etki geldi.

Bu yıl öncelik fiyat istikrarı

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan büyüme verilerin ardından yaptığı açıklamada Türkiye'nin sağlık krizinin damga vurduğu 2020'yi büyümeyle kapatan nadir ülkelerden biri olduğunu belirterek, "2021 yılında temel önceliğimiz fiyat istikrarının sağlanması. Enflasyonla mücadele politikalarımız daha kaliteli ve sürdürülebilir bir yatırım, üretim ve büyüme patikasının da önünü açacak" dedi.