TÜRİB Genel Müdürü Kırali: Türk bankalar aralarındaki teverruk işlemlerini Londra yerine Türkiye’de yapacak

Hüseyin GÖKÇE

ANKARA - Ağırlığı hububattan oluşan tarım ürünlerinin elektronik ürün senetleri (ELÜS) karşılığı alım satımını sağlayan Türkiye Ürün ve İhtisas Borsası 5’inci yılını doldurdu. TÜRİB Genel Müdürü Ali Kırali, 5’inci yılı sebebiyle Tarım Gazetecileri ve Yazarları Derneği (TAGYAD) ile ortak basın toplantısı düzenledi. Kırali, çiftçilerin ellerindeki ELÜS karşılığında 15 milyon liraya kadar sıfır faizli destekten yararlanabildiğini belirtirken, lisanslı depo yatırımcılarına ise 150 milyon liraya kadar yüzde 50 faiz indirimli destek sağlandığını paylaştı.

Ali Kırali, talep ettikleri bir vergi düzenlemesinin yapılması halinde teverruk (katılım bankacılığında ürünü vadeli alıp peşin satmak) işlemlerinin Londra yerine Türkiye’de yapılabileceğini söyledi.

TÜRİB işlem hacminin her geçen gün arttığını belirten Ali Kırali, 5 yıldaki işlem hacminin önceki5 yıllık döneme göre 26 kat artarak 209 milyar liraya ulaştığını bildirdi.

Elektronik ürün senedi kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla yeni bir döneme geçildiğini dile getiren Ali Kırali bundan sonra alım satım işlemlerinin BIST’te olduğu gibi aracı kurumlar tarafından gerçekleştirileceğini bildirdi. Kırali bunun için şu ana kadar 7 tane Ürün Piyasası Aracı Kurumu kurulduğunu aktardı.

Çok önemli vergi avantajları var

ELÜS sisteminin yaygınlaştırılması için yatırımcılara çok önemli vergi avantajları sağlandığını dile getiren Ali Kırali, gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti, zirai gelir vergisi stopaj muafiyeti, KDV muafiyeti yanı sıra damga vergisi muafiyeti de bulunduğunu anlattı.

Sistemin ürünlerini elektronik ürün senedine dönüştüren çiftçilere de önemli finansman avantajı sağladığına değinen Kırali, Çiftçi Kayıt Sistemine dahil olan çiftçilere Ziraat Bankası üzerinden ihraç edilen ELÜS’lerin yüzde 75’ine kadar 9 ay vadeli ve sıfır faizli kredi desteği sağlandığını belirtti.

Lisanslı depo yatırım destek limitleri güncellenmeli

Türkiye’de şu an 212 lisanslı depo bulunduğu bilgisini veren Ali Kırali, 2019 yılında 4 milyon ton olan kapasitenin 2020’de 6.9 milyon tona, 2021’de 8.2 milyon tona, 2022’de 8.7 milyon tona, 2023’te 10 milyon tona ve 2024’te 11.3 milyon tona çıktığını bildirdi. Yıllık 35 milyon tonun üzerindeki hububat rekoltesi bulunduğunu ifade eden Kırali, bu alanda yatırımların artırılması gerektiğine işaret etti.

Kırali hâlen lisanslı depo yatırımlarına 150 milyon liraya kadar yüzde 50 faiz indirimi sağlandığını ancak bunun mevcut koşullarda artık yetersiz kaldığını anlattı ve limitin yükseltilmesine ihtiyaç olduğunu ifade etti.

İşlem hacmi 113 milyar liraya çıktı

ELÜS piyasası işlem hacminin kurulduğu 2015 yılından bu yana 27 kat arttığını dile getiren Ali Kırali, TÜRİB’in faaliyette olduğu son 5 yıldaki artışın ise önceki 5 yıllık döneme göre 26 kat olduğunu vurguladı.

Kırali son 5 yılda toplam işlem hacminin 212 milyon lira, işlem miktarının 44 milyon lira olduğunu ve bu zaman diliminde 1 milyon 143 bin alım satım işlemi yapıldığını kaydetti.

Yatırımcı sayısı artacak

Şu an ELÜS piyasasında işlem yapan yatırımcı sayısının 232 bin olduğunu kaydeden Ali Kırali, 5 yılda oluşturulan derin ve şeffaf bir piyasa ile birlikte hem yatırımcı sayısında hem de işlem hacminde ciddi artış gözlendiğini bildirdi.

Türk bankalar aralarındaki işlemi Londra’da yapıyor

Katılım finansmanına uygun kısa vadeli fon temini noktasında atılması gereken adımlar bulunduğunu söyleyen Kırali, hâlen Türk bankalarının kendi aralarındaki fonlama işlemini Londra’daki sistem üzerinden yapmak zorunda kaldığını belirtti. Kırali, yapılacak bir vergi düzenlemesiyle bu tarz işlemlerin de artık Türkiye’de yapılmasının önünün açılacağını söyledi.

Piyasa gözetimi yapay zeka ile yapılacak

Alım satım işlemlerinin aracı kurumlar tarafından yapılmasıyla birlikte piyasa gözetiminin yapay zeka destekli olarak yapılacağını vurgulayan Kırali, bugüne kadar SPK dahil bu tarz kurumların tamamının yabancı menşeli yazılım kullandığını ifade etti. ELÜS piyasasında kullanılacak yazılımın ise tamamen yerli imkanlarla Türk mühendisler tarafından geliştirildiğini söyleyen Kırali, bu noktada bünyelerindeki Ar-Ge merkezinin de çok iyi çalışmaları bulunduğunu belirtti.

Vadeli işlemlerin de önü açılacak

Türkiye’de tarım ürünlerine yönelik vadeli işlemlerin daha önce iki kez denendiğini ancak istenilen sonucun alınamadığını belirten Ali Kırali, yeni dönemde bu konuda da önemli gelişmeler olacağını paylaştı.