TRBOR’un büyük yatırımı başlıyor

İbrahim EKİNCİ

Ekim ayı teşvik belgesi verileri, yatırımlarda kıpırdanma işareti veriyor. Eylül ayında proje sayısı 522, yatırım tutarı 7.3 milyardı. Bu rakamlara göre ekim ayında proje sayısı 115 daha fazla. Yatırım tutarında da yüzde 43’lük artış var. Dikkat çekici iki konu var: Birincisi yıl başından bu yana proje sayısındaki en yüksek rakam, ikincisi büyük yatırım sayısında çok önemli artış... Yatırımların parasal değeri açısından bakıldığında, ekim ayı parlak aylar arasında ancak tutar mart, nisan, mayıs ve ağustos aylarının gerisinde.

Ocak ayından bu yana bakarsak, tablo şöyle:

Bu tablo 2019 üçüncü çeyrekte gerçekleşen büyüme rakamıyla birlikte değerlendirildiğinde, yatırımlarda kalıcı bir artışın başlangıcı olabilir. Bu konuda daha güvenli değerlendirme için izleyen ayların rakamları beklenecektir. Ekim ayı rakamlarını daha gerçekçi değerlendirme için, 2017 – 2018 aynı aylar rakamını dolara çevirerek de bakabiliriz.

Bu tablo, 2017’den itibaren düşüş seyrini teyid ediyor. 2017 Ekim ayı teşvik belgesi alan yatırım projelerinin tutarı ile bu yılın ekim ayı aynı değeri arasında 1 milyar dolarlık fark var.

Değeri milyarı geçen yatırım yok

Ekim ayında yatırım teşvik belgeleri verilerinde en dikkat çekici olan büyük yatırım sayısındaki artış… Değeri milyar lirayı geçen yatırım yok ise de daha önceki aylarda 10 – 15’i pek geçmeyen büyük yatırım sayısı, ekimde 22’ye çıkmış.

Belediyelerde 45 proje başlatıldı

Ekim ayı itibariyle dikkat çeken bir başka konu da belediyelerin hareketlenmesi. Diğer aylardan dikkat çekici sayıda fazla yatırım projesi için belge alındı. Ekim listesinde 45 belediye projesi var. Bunların toplam yatırım değeri 886.7 milyon lirayı buluyor. Aydın, Batman ve Keşan belediyelerinin projeleri büyük.

TRBOR’un bora yatırımı başladı

Ekim ayı büyük yatırımlar tablosunda, dikkat çeken yatırım projelerinden biri de TRBOR Bor Teknolojileri AŞ’nin bora, 554,5 milyon liralık yatırımı. Firma 2018’de kamu – özel ortaklığıyla kurulmuştu. Ortakları arasında Eti Maden (payı yüzde 33), Bor Savunma Teknolojileri, SSTEK, Türk Havacılık ve Uzay Sanayi var. Bu firma, Türkiye’nin en değerli yeraltı kaynaklarından bor mineralinin “global standartlarda, yüksek teknoloji ile donatılmış tesislerde katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülmesi hedefi ile Ar-Ge ve Ür- Ge çalışmaları yapmak” amacıyla kurulmuştu.

Bilindiği gibi dünya bor madeni rezervlerinin yaklaşık %73’ü Türkiye’de. Bursa, Eskişehir, Balıkesir ve Kütahya’da önemli rezervler bulunuyor. Firma da yatırım yeri olarak Balıkesir’i seçmiş durumda. Şirketin web sitesinde “Milli Teknoloji Hamlesi çerçevesinde ülke çapında paylaşımcı ve kazankazan ilişkiler geliştirmeye odaklanan TRBOR, bu doğrultuda ülke ekonomisine inovasyon ve teknoloji yönetimi tecrübesiyle değer kazandırmayı hedeflemektedir” deniliyor. Şirketin Balıkesir fabrikasının temelleri atıldı. Törende konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, ilk etapta yılda bin ton kapasiteyle bor karbür üretimi gerçekleştirileceğini açıklamıştı.

Bor karbür yüksek sertlik ve mukavemet/yoğunluk oranının kritik olduğu taktik araçlar, helikopterler, uçaklar, top namlusu, askeri kıyafetler ve personel koruyucu yeleklerin zırhlanması gibi askeri amaçlı malzemelerde yoğunlukla kullanılacak. Bilindiği gibi Türkiye’nin bu değerli madeni katma değerli ürüne dönüştüremediği potansiyel geliri bir türlü gerçekleştiremediği tartışmaları vardı. Bakan Dönmez’in açılıştaki konuşmasından birkaç satır başı aktaralım:

“Türkiye dünya bor rezervlerinin yüzde 73’üne sahip, pazar hakimiyeti yüzde 59. Bu sektörde uç ürünlerin üretilmesi noktasında hedeflerimiz var. Stratejiler, planlamalar geliştiriyoruz. Aksi takdirde 1 birime sattığınız hammadde dışarıda işlenir ve 100 katı, 200 katı yeri gelir, 1000 katı fiyatla geri almak zorunda kalırsınız. Biz artık bu defteri kapattık. Türkiye artık kendi madenini kendi teknolojisi, kendi insan kaynağı, kendi bilgi ve birikimiyle işleyecek. Borda yeni inovasyon anlayışımızı 'bora dayalı sektörlerde stratejik iş birlikleri geliştirerek büyümek' olarak belirledik.”

Stratejik öneme sahip olan bor, savunma sanayinden cam sektörüne, seramikten tarıma ve temizlik ürünlerine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılıyor.