Teşvikli yatırımlar negatif seyirde

HÜSEYİN GÖKÇE / ANKARA

Uzun süredir yıllık bazda gerileyen teşvik belgeli yatırımlar Temmuz ayında kıpırdanmaya başladı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre teşvik belgeli yatırımlar Temmuz ayında, bir önceki aya göre yüzde 81.8 artarak 115 milyar liraya yükseldi. Teşvikli yatırımda geçen yılın aynı ayına göre artış ise yüzde 20.4 olarak hesaplandı. Ancak yıllık artış Temmuz’da yüzde 61.78 olarak açıklanan enflasyonun çok çok altında kaldı. Ocak-Temmuz döneminde ise erime sürüyor. Bu zaman diliminde yapılan teşvikli yatırımlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33.7 azalarak 863 milyar 496 milyon liradan, 572 milyar 219 milyon liraya indi.

Türkiye HIT-30 programıyla yüksek teknoloji alanında 2030 yılına kadar 30 milyar dolarlık yatırım teşviki vermeye hazırlanırken, yürürlükteki teşvik mevzuatı kapsamında yapılan yatırımlar çok tatmin edici seviyede ilerlemiyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yatırım teşvik bültenine göre Temmuz ayında 115 milyar 251 milyon liralık sabit yatırım öngören 1059 proje teşvik belgesine bağlandı. Bunun 15 milyar 433 milyon liralık kısmı yabancı sermayeli şirketler, 99 milyar 819 milyon lirası ise yerli şirketler için düzenlendi. Teşvik belgesine bağlanan yatırım sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10.8 gerileyerek 1059’a inmesine rağmen, teşvikli yatırım tutarında yüzde 20.4 artış oldu.

Bültene göre Temmuz ayında artış oranı yüzde 20.4 hesaplanmasına rağmen, Bakanlığın geçen yıl Temmuz ayında açıkladığı teşvik verilerine göre değişim çok daha yüksek oldu. Sanayi Bakanlığı geçen yıl Temmuz ayına ilişkin teşvikli yatırım tutarını 67 milyar 100 milyon lira olarak duyurmuştu. Ancak son bültende geçen yıl Temmuz ayının teşvik tutarı 95 milyar 100 milyon lira olarak güncellendi. Bu farklılık yürürlükteki mevzuatın, teşvik belgelerinde revizyona imkan tanımasından kaynaklanıyor. Bazı firmalar aldıkları teşviki iptal edebilirken, belgede öngörülen yatırım miktarını da artırabiliyorlar.

7 aylık gerileme yüzde 33’ü aştı

Ocak-Temmuz döneminde ise 572 milyar 219 milyon liralık sabit yatırım öngören 6 bin 692 teşvik belgesi düzenlendi. Teşvik belgeli yatırım tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33.72 azalırken, düzenlenen belge sayısı da yüzde 28.02 azaldı. Bu yatırımlar kapsamında öngörülen istihdam ise yüzde 24.18 azalarak 196 bin 22’den, 148 bin 616’ya geriledi. Yatırımların yüzde 46.4’ü 1’inci bölgeye, yüzde 15.39’u 2’nci bölgeye, yüzde 14.05’i 3’üncü bölgeye yapıldı. 5’inci bölgeye yapılan yatırımların oranı yüzde 5.40, 6’ncı bölgeye yapılan yatırımların oranı ise yüzde 3.42 olarak hesaplandı.

Yatırımların yarısı gelişmiş 8 ile yapılacak

Teşvik sisteminin bölgeler arasındaki gelişmişlik düzeyinin azaltılmasını amaçlamasına rağmen, yatırımların bölgesel dağılımı bu amaca ulaşılmasının zor olduğunu gösteriyor.

Temmuz’da teşvik belgesine bağlanan yatırımların yarısı, Türkiye’nin en gelişmiş 8 ilini kapsayan 1. Bölgeye planlanıyor. 115 milyar liralık yatırımın yüzde 49’u; Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Eskişehir ve Muğla’ya yapılacak.

Yatırımların yüzde 2.5’ine karşılık gelen 2 milyar 982 milyon lirası, Adıyaman, Aksaray, Bayburt gibi illerin yer aldığı 5’inci bölgede yapılacak. Yüzde 6.1’i ise endekse göre Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl gibi en az gelişmiş illerin yer aldığı 6’ncı bölgeye yapılacak.