Sanayicinin stokla imtihanı

Merve YİĞİTCAN / İSTANBUL

Hammadde tedarikinin zor ve pahalı olduğu pandemi sürecine hazırlıksız yakalanan sanayiciler, bu süreçte talebe yetişebilmek ve rafları dolu tutabilmek adına tedbir amaçlı normalden daha fazla stok tutmaya başlamıştı. Ancak rüzgar tersine döndü. Depoların en dolu olduğu dönemde hem içeride hem de dışarıda düşük taleple karşı karşıya kalan üreticilerin elinde yüksek fiyatla stoka giren hammadde ve mamul kaldı.

EKONOMİ gazetesine konuşan sektör temsilcilerinden edinilen bilgiye göre, gıda ve hijyenik ürünler gibi hızlı tüketim sektörlerinde stoklar aşağıya çekilmiş durumda. Ancak hazır giyimden tekstile, beyaz eşyadan mobilyaya, kağıttan demir çelikten ürünlere kadar pek çok sektörde depolardaki ürün ve hammadde şişkinliği devam ediyor. Stok tutmanın avantajı kalmadı Stoklarını eritebilen şanslı sektörlerin başında gıda geliyor.

Gıda sektöründe faaliyetlerini sürdüren İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, ihracata çalışan firmaların düşük talep, sipariş erteleme ya da iptallerle karşılaştığını, buna istihdam sorununa bağlı olarak düşük kapasite çalışmanın da eklenmesiyle, firmaların elindeki stoku giderek erittiğini ifade etti. Düşen siparişlere bağlı olarak üreticilerin de hammadde siparişlerini en aza indirdiğini dile getiren Önel, “Artık çok fazla yeni stok tutulmuyor. Biz de yüzde 10- 20 daha az mal alıyoruz. Bir de yılsonu geliyor. Kimse yüksek stok maliyetiyle yeni yıla girmek istemiyor” dedi. Hijyenik ürünler sektöründe Türkiye’nin önemli üreticilerinden ABC Kimya’nın Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Başer de şu an sektörde yer alan düzgün oyuncuların stoklarındaki şişkinliği hızlı aksiyon alarak bertaraf ettiklerini kaydetti. Başer, “Bizde de stok vardı. Ama biz onu, başka bir ürüne çevirerek eritebildik” dedi.

Yerli giyim markalarının depoları dolu

Hazır giyim ve konfeksiyonda ise durum biraz daha farklı. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya, sektörde üretimin yarısının ihracata yarısının da iç piyasaya yapıldığını belirterek, “Zaten ihracat için stok yapılmıyor, gelen siparişin üretimi yapılıyor. Ama iç piyasaya baktığımızda yerli markaların depolarında stoklu ürünlerin olduğunu görüyoruz. Havaların geç soğuması nedeniyle kış ürünleri satılamıyor, kış ürünleri hala elde. Ayrıca bu seneki öngörü geçen seneye göre yapıldı. Ama geçen seneye göre yüzde 25 adet bazlı azalma oldu” dedi. Markaların çeşitli kampanyalar yaparak bu stokları eritmeye çalıştıklarını kaydeden Kaya, tekstil fabrikalarında da düşük talebe bağlı olarak fabrikaların ellerinde hammadde ve iplik stokları olduğunu sözlerine ekledi.

Fabrikada hammadde, bayide son ürün stoku

Beyaz eşya sektörünün tecrübeli isimlerinden Silverline Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Laçin de, sektörde fabrikalarda hammadde, müşterilerde de son ürün stoku olduğunu kaydetti. Hammadde tedarikinin yurtdışına bağlı olduğunu, bunun 3-6-9 aylık planlarla yapıldığını ve belli bir öngörüye göre sipariş açıldığını dile getiren Laçin, “Beyaz eşyada eylülden itibaren ciddi talep düşüşü olduğu için fabrikalarımızda hammadde stok sorunu var. Ama bu sorun bir stok politikasının değil, tamamen talep düşüklüğünün sonucu. Bunun da kökeninde fabrika müşterilerinin, bayilerin mamul stokunun çok olması yatıyor. Bayiler de stok eriterek bir yandan kendilerine kaynak yaratmaya çalışıyor. Herkes önce mamulü eritip sonra yeni sipariş geçmek istiyor” diye konuştu.

Stokları eritme eğilimi piyasayı geriyor

Mobilya Dernekleri Federasyonu (MOSFED) Başkanı Ahmet Güleç de düşük talebe bağlı olarak hammadde stoku olduğunu dile getirdi. Güleç, “İşler çok durgun. İhracat pazarlarında da yavaşlama var. Üreticiler verimli çalışmıyor. Ancak fabrikalar belli bağlantıları nedeniyle hammadde tedarikine devam etmek zorunda. Böyle olunca da eldeki stoku artıyor” dedi. Armatür, Valf, Musluk, Tesisat Ekipmanları ve Vana Sanayicileri Derneği (ARMATÜR) Başkanı Gökhan Turhan, armatür tarafında çok fazla bitmiş ürün stokları olmadığını, ancak ana hammadde tarafında birçok firmanın fazla stoku olduğunu belirtti. Turhan, “Emtia yükselecek beklentisi vardı, ciddi stok yaptık. Ama piyasadan gelen bilgiler emtianın gerileyeceği yönünde ki biz bunu görüyoruz. Şimdi elinde stoku olan bunları eritmeye çalışıyor” dedi.

Yüksek maliyetli stok, firmaları zarar ettirecek

Piyasadaki stok çıkmazını en yakından izleyen sektörlerden biri de ambalaj… Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, geçen yıl hammaddeye ulaşım zor olduğu için firmaların normalde 1 aylık stok tutarken bunu 2-3 aylığa çıkardığını hatırlattı. “Nihai tüketiciye dokunan markaların hepsi, hızlı talebe yetişmeye çalışıyordu” diyen Duran, “Ambalajcılar da buna yetişebilmek yüksek tonajlı siparişler geçtiler. Şimdi işler durgunlaştı, firmalar yüksek tonajla buna yakalandı. Bu düşüşü görüp kesmeye çalıştığımızda da çok geç olmuştu. Şu anda, tüketiciye dokunan markaların öncelikle mallarını eritmeleri gerekiyor. Ancak beklenen hızla eriyemiyor. Ama bunlar eninde sonunda eriyecek. Önce ambalajcıların elindeki stoklar eriyecek, sonra ana hammaddecilerin stokları… Bu köpüğün yok olmasını beklemek durumundayız” dedi. Talep yüksekken stokların da yüksek fiyattan girildiğine dikkat çeken Duran, “Ama şimdi talep düşünce fi yat da düşüyor. Birçok firma yüksek maliyetli stoklardan dolayı çok ciddi zarar edecek” diye konuştu. Duran da tıpkı Mustafa Laçin gibi Ocak-Şubat aylarında yavaş da olsa üretimde bir hareket görmeyi ümit ettiklerini dile getirdi.