Sanayi üretimi ve büyüme için tehlike çanları çalıyor

Hüseyin GÖKÇE/ANKARA

Teşvikli yatırımlarda bir süredir devam eden gerileme hız kazanmaya başladı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre Nisan ayında teşvik belgeli yatırım tutarı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 47,7 azalarak 117,3 milyar liradan, 61,3 milyar liraya geriledi. Aynı dönemde teşvik belgesine bağlanan yatırım sayısı 1305’ten 664’e, öngörülen istihdam ise 26 bin 743’ten 15 bin 751’e indi.

Teşvikli yatırım istatistiklerine bir süre ara veren Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, yeniden bu istatistikleri yayımlamaya başladı. Ancak veriler, teşvik belgeli yatırımların 2024 yılında iyi bir performans göstermediğini ortaya koydu. Özellikle ‘kaliteli’ büyümenin olmazsa olmazlarından olan yatırımlardaki gerilemenin yanı sıra, sanayi üretiminde çok parlak olmayan gelişmelerin, önümüzdeki dönemde büyüme verilerine olumsuz yansıması bekleniyor.       

Teşvikli yatırımlarda bir süredir devam eden gerileme hız kazanmaya başladı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre Nisan ayında teşvik belgeli yatırım tutarı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 47,7 azalarak 117,3 milyar liradan, 61,3 milyar liraya geriledi. Üstelik aynı dönemde enflasyon yüzde 69,7 seviyesindeydi.     

Aynı dönemde teşvik belgesine bağlanan yatırım sayısı 1305’ten 664’e, öngörülen istihdam ise 26 bin 743’ten 15 bin 751’e indi.       

Türkiye bir yandan katma değerli üretime bağlı olarak ihracatı artırmaya çalışırken, diğer yandan da üretimin artmasını sağlayacak yatırımları teşvik ediyor. Ancak son aylarda teşvik belgeli yatırımlarda, yüksek enflasyon oranlarına rağmen TL bazında dikkat çekici azalışlar dikkat çekti.

Nisan’da geçen yılın yarısına düştü 

Nisan ayında 664 proje için 61 milyar 374 milyon liralık yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Teşvik belgeli yatırımlar kapsamında öngörülen istihdam ise 15 bin 751 oldu. Nisan’da teşvik belgeli yatırım sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 49,1 gerilerken, aynı dönemde sabit yatırım tutarı yüzde 47,7 azaldı. Öngörülen istihdam sayısı ise yüzde 41,1 azaldı. Sosyoekonomik gelişmişlik durumuna göre 6 bölgeye ayrılan Türkiye’de en çok gelişmiş 1. bölgede teşvikli yatırım yüzde 42,2, 2. bölgede teşvikli yatırımlarda yüzde 68’lik azalma oldu. Teşvikli yatırım 3. bölgede yüzde 54,5, 4. bölgede yüzde 42,7 azaldı. Diğer bölgelere oranla daha fazla teşvik unsurundan yararlandırılan 5 ve 6. Bölgelerdeki teşvikli yatırımlardaki azalma diğer bölgelerdekinin altında kaldı. Yatırımlar 5. bölgede yüzde 10,1, 6. bölgede ise yüzde 41 azaldı. 1. bölge teşvikten en az yararlandırılan bölge olmasına rağmen, yine ne en çok yatırım çekme özelliğini korudu. Teşviklerin yüzde 42’si 1. bölgeye, yüzde 14’ü ikinci bölgeye, yüzde 20’si 3. bölgeye yapıldı. Daha az gelişmiş illerin bulunduğu 3. ve 4. bölge yatırımın yüzde 8’ini, 6. bölge ise yatırımların yüzde 5’ini çekebildi. 

Ağırlık yeni yatırımlarda 

Nisan ayında yapılan 61 milyar 374 milyon liralık yatırımın önemli bölümünü komple yeni yatırımlar oluşturdu. Komple yeni yatırımlar 47 milyar 122 milyon lira ile yüzde 76,7 pay alırken, tevsi yatırımlarının payı yüzde 18,8'de kaldı. Sektörel bazda yapılan değerlendirmeye göre Ocak-Nisan döneminde en yüksek yatırım yüzde 46,3 ile imalat sanayine yapılırken, bunu yüzde 32,2 ile enerji, yüzde 1,.6 ile de hizmetler sektörü takip etti. Madencilik yatırımları yüzde 1,7, tarım sektörüne yapılan yatırımlar ise yüzde 1,9 pay aldı. 

Ocak-Nisan döneminde %31,1 gerileme 

Bu yılın Ocak-Nisan döneminde teşvikli yatırımların tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 31,1 azalarak 500,7 milyar liradan, 314,7 milyar liraya geriledi. Öngörülen istihdam yüzde 27,6 azalarak 81 bin 448’e, alınan teşvik belgesi sayısı da yine yüzde 27,7 azalarak 3 bin 882’ye indi. Teşvikli yatırımlar yılın ilk 4 ayında da yine en çok gelişmiş üç bölgede yoğunlaştı. Yatırımların yüzde 33’ü 1. bölgeye, yüzde 14’ü 2. bölgeye, yüzde 16’sı 3. bölgeye yapıldı. Diğer bölgelerin toplam yatırım içinden aldığı pay ise yüzde 19 olarak hesaplandı.