Sağlıkta üretim atağı

Selenay YAĞCI

Koronavirüs salgını, Türkiye'de kritik sağlık ekipmanları alanında bir üretim hamlesine yol açtı. Bir taraftan sağlık ekipmanları sektörünün mevcut oyuncuları, diğer yandan farklı sektörlerde faaliyet gösteren ancak bu süreçte sağlık sektöründe üretici konumuna dönüşen şirketler, gerek bireysel ve gerekse de işbirliği halinde maskeden, solunum cihazına ve test kitine uzanan ihtiyaç maddeleri için adeta seferberlik halinde üretime soyundu. Türkiye’nin dört bir yanındaki teknoparklar da bünyelerindeki girişimci şirketlerle bu hamle içinde yer almaya başladı.

SOLUNUM CİHAZI

Solunum destek cihazları en önemli ihtiyaçlardan biri. Türkiye'de 6 yerli firmanın solunum cihazı alanında çalıştığı bilgisini veren Tüm Tıbbi Cihaz Üreticileri Derneği (TTÜDER) Başkanı ve Patenteffect.com kurucu ortağı Mustafa Daşçı, derneğe üye Biosys, Modül Grup, Medicraft gibi şirketlerin solunum cihazı çalışmalarına hız verdiklerini kaydetti.

Biosys: Sağlık Bakanlığı’nın alım yaptığı şirketlerden biri Bilkent Cyberpark girişimi Biosys oldu. Bakan Fahrettin Koca, nisanda şirketten 5 bin cihaz alım yapacağını duyurdu. TÜBİTAK desteği ile kurulan Biosys, 5 yıllık Ar-Ge sonucunda ileri düzey ilk yerli mekanik ventilatörü üretti. Baykar Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar, firmaya hızlı üretim için destek olmaya ve 250 cihaz siparişi vermeye karar verdiklerini açıkladı. Ardından ASELSAN Yönetim Kurulu Başkanı Haluk Görgün de “Biosys firmasına 250 adet cihaz siparişi verme kararını aldık. Bu alanda üretim yapan tüm yerli şirketlere mühendislik ve altyapı hizmeti olarak destek vereceğiz” dedi. Arçelik ise cihazların üretim sürecinde Biosys’e teknik altyapısını açtı.

Medicraft: TÜBİTAK desteği ile projeler üreten şirket, 2010'dan beri solunum cihazları üretetip ihraç ediyor. Bu alanda 4 ayrı patenti bulunuyor.

Meditera: ‘Solunum Terapisi Sistemleri’nde kendi üretimini yapıyor. Grubun 1999’da üretim şirketi olarak kurduğu Altera’nın tesislerinde üretimler gerçekleştiriliyor. Bu alanda 8 patenti var.

Foras Medikal: Şirket 1997’den bugüne solunum cihazları alanındaki son gelişmeleri ve etkili çözümleri kullanıcıları ile buluşturuyor. Ankara merkezli şirket, medikal cihazların ve yedek parçalarının Ar-Ge'si ve üretimi konusunda uzmanlığı olan şirket, bu alanda 3 patente sahip.

Modül Grup: 2013’de yazılım ve donanımı kendisine ait olan CE belgeli ilk yerli taşınabilir acil durum akciğer ventilatörünü üretti. Modül Grup, Biosys gibi Sağlık Bakanlığı’nın sipariş verdiği bir diğer üretici şirket.

Respikon Medikal: 2015’de Teknogirişim Sermayesi Desteği ile pediatrik ve yetişkin solunum destek sistemleri üretmek için kuruldu.

CGR Medikal: 2017’den beri sadece tek kullanımlık gruplarda üretim yapan şirket, nebulizer maske, oksijen maskesi üretiyor. TEST KİTİ Test kit’in de iddialı ihracatçıyız Bir çok yerli firmanın üretim yaptığı hastalık test kitlerinde firmalar salgınının başlangıcından ititibaren hızlı aksiyon alarak üretime başladı. Bu firmalardan bazıları ve ürünleri şöyle:

Anatolia Tanı ve Biyoteknoloji: Tuzla’da üretim yapan firma, geliştirdiği Bosphore Coronavirus (2019-nCoV) tanı kiti ile insan solunum örneklerinde korona virüsünü saptıyor. Dört patent başvurusu olan firmanın ürünü gerçek zamanlı PCR temeline dayanan tıbbi bir vücut-dışı tanı kiti. Şu anda 200’den fazla ürünü 50 ülkede ürünleri satılan firmanın Ar-Ge Direktörü Dr. Elif Akyüz, 70 çalışanı ile bakanlık onaylı Ar-Ge merkezi olduklarını söyledi. Akyüz, “Yıllık 1 milyon testlik üretimi geçtik. Ürünlerimiz Türkiye’de 80’i aşkın hastane ve laboratuvarda kullanılıyor. Kitlerimiz ve gıda testlerimiz 200’ün üzerinde, koronavirüs saptama kiti ürettik. Çin’de başlayan gizemli virüsü takip etmeye başladık. Şu anda yeni koronavirüs kitimiz İngiltere, İtalya, Fransa dahil 20 ülkede salgınla mücadelede yoğun olarak başarıyla kullanılıyor” bilgisini paylaştı.

Bioeksen Ar-Ge Teknolojileri: İTÜ ARI Teknokent firması Bioeksen, koronavirüs tanısını 90 dakika gibi kısa bir sürede koyabilen patojen kiti geliştirdi. Sağlık Bakanlığı ile çalışan tek firma... Bioeksen kurucusu Canan Zöhre Ketre Kolukırık, Dünya Sağlık Örgütü rehberliğinde hızlı bir aksiyon alarak, iki hafta gibi kısa bir süre içinde yaptıklarını belirtti. Geliştirilen ürünün WHO acil durum listesine girmesi söz konusu olduğunu vurgulayan Kolukırık, sürecin halen devam ettiğini söyledi. KOSGEB desteği alarak kurulduklarını ifade eden Kolukırık, “2014’den bu yana 32 farklı Ar-Ge projesini ile 162 farklı moleküler biyoteknoloji ürünü ortaya çıkardık. 2019’da ürünlerimizin Türkiye çapında satışına başladık. Sağlık Bakanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Tarım ve Orman Bakanlığı'nın temel ihtiyaçlarını karşılamaya başladı” diye konuştu.

Sentromer DNA Teknolojileri: Kısa sürede COVID-19 tanı kitini üreten şirketlerden biri olan Sentromer bir İTÜ ARI Teknokent firması. Sentromer DNA Teknolojileri kurucusu Pınar Akalın, “10 yılda sentetik DNA konusunda uzmanlaştık, COVID-19 için de gereken enzimleri Türkiye’de olmadığı için yurtdışından sağlayarak SentroPlex tanı kitini ürettik. Biz ihtiyaçları karşılama noktasında kitleri üretmeye başladık. Kanada’dan ve Avrupa’nın farklı ülkelerinden talep aldık” dedi. Patent için başvuruda bulunduklarını kaydeden Akalın, kit üretiminde kapasitelerin yeterli olduğunu ancak üretimde kullanılan bazı malzemelerin şu anda dünya genelinde stoklarının bittiği ancak şimdi yeniden üretime geçildiğini kaydetti.

Hibrigen Biyoteknoloji: 2010 yılında TÜBİTAK desteği ile kurulan firma, iki çeşit tanı kiti üretiyor. Şirketin kurucusu ve Ar-Ge Direktörü Umut Büyük, 15 dakikalık tanı kitlerini de çok kısa süre içinde piyasaya çıkaracaklarını ifade ederek, altyapılarının 5-10 milyon adetlik test için yeterli olduğunu söyledi.

Nucleogene: 2019'da kurulan startup firmasının geliştirdiği tanı kiti PCR temelli çalışıyor. Kurucusu Serdar Erdoğan, 15 günde 100 bin test kiti üretebilecek kapasiteleri olduğunu açıkladı.

Diagen Biyoteknoloji: PCR teknolojisine sahip COVID-19 tanı kiti geliştiriyor.

Genkord Genetics: Kanda koronavirüse özgü IgM ve IgG antikorlarını 15 dakikada tespit edebilen test kiti geliştirdi.Ürün birkaç hafta içinde hazır olacak. Firmanın bir patent başvurusu var.

DS Bio ve Nano: Ankara merkezli firmanın geliştirdiği Coronex COVID-19 isimli tanı kiti PCR temelli çalışıyor. Firmanın 2 patent başvurusu var.

RTA Laboratuvarları: A1 Yaşam Bilimleri A.Ş ortaklığıyla tanı kiti geliştiren laboratuvar ürünü farklı ülkelere ihraç ediyor. Firmanın 4 adet patent başvurusu var.

MASKE

3D maskelerin sayısı artıyor

Sağlık çalışanlarının ihtiyacı olan gözleri de koruyan plastik maskeler 3D yazıcılarla üretilmeye başladı. Bu üretimi otomotiv sektörü de destekliyor. Fitili ateşleyen ise Renault Fransa Başkan Yardımcısı Hakan Doğu oldu. Doğu,Renault'un İspanya Palancia fabrikasındaki arkadaşlarından bu kalkan tipi maskelerin üretim datalarını alarak, tüm 3D dosyalarını Google Drive ile paylaştı. Ardından da sosyal medyada herkesin kullanımına açtı. Şimdi Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği ve İTÜ Arı Teknokent iş birliğinde Covid-19 salgını ile mücadele kapsamında sağlık çalışanları için hayati öneme sahip 2 bin 500 adet plexiglass- koruyucu kalkan maske üretimi gerçekleştirilecek. Üretilen maskeler, Sağlık Bakanlığı'na teslim edilecek. İTÜ ARI Teknokent Genel Müdürü Deniz Tunçalp, “Bu kapsamda geçen hafta sonu tüm yüzü koruyabilen maskelerin pilot üretimini gerçekleştirdik ve test için birkaç hastaneye gönderdik. Gönüllü kuruluşlarla beraber daha yüksek hacimde üreteceğiz” dedi.

Öte yandan “3 Boyutlu Destek” kolektifi de kuruldu. Kötü senaryolara hazırlanan ekip, “Tedarik akışının kesilmesi riskine karşı çeşitli medikal ekipmanların denemelerini yapıyoruz. Çok yeni bir kollektif olmamıza rağmen şimdiden tüm Türkiye’den 600’den fazla gönüllü 3D yazıcı sahibi ile organize oluyoruz” açıklamasını yaptı.

Yaşam destek ürünü talebi artıyor

Akciğer hastalığının son aşamasında devreye alınan ‘yaşam destek ürünleri’ (ECMO), tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de talebi artan cihazlar arasında yer alıyor. Türkiye’de üretimi yapılmayan ürünler ağırlıklı Avrupa’dan getiriliyor. Yaşam destek ürünleri ithalatçısı Gazi Kimya Genel Müdürü Sadrettin Dai, “Gümrüklerdeki işlem hızları eskisi gibi değil. İtalya’dan bin adetlik siparişimizi bekliyoruz” diyor.

Tek seferde 500 kişiyi dezenfekte ediyor

Konya’da bir firma, turizm otelcilik ekipmanı kapsamında ürettiği 'İkarus' adlı cihazı, koronavirüse karşı dezenfeksiyon cihazı olarak yeniden tasarladı. Firmanın sahibi Mustafa Bozkurt, cihazın, 100 litre dezenfektanla 500 kişiyi dezenfekte edebildiğini aktarak “Antibakteriyel ve korozyona dirençli kompozit gövde, kaydırmaz taban, yüksek basınçlı pompa sistemi ile solüsyonu partiküller halinde püskürtme ve 24 volt var. 230 kilogram taşıma kapasitesine sahip ve yüzde 100 yerli yazılım” dedi.