Rekabet Kanunu’nda “mülkiyet” tartışması

Canan SAKARYA/ANKARA

Rekabet Kanunu’nda değişiklik yapan yasa teklifi ile Rekabet Kurulu’na kartel kuran ya da hakim durumu kötüye kullanan bir şirketi soruşturup tespit ettikten sonra idari para cezasının yanında firmalara belirli faaliyetlerini ya da malvarlıklarını devretmeleri şeklinde yapısal tedbirler alma yetkisi verilmesi ‘mülkiyet hakkına müdahale’ tartışması yarattı.

Rekabet Kurulu, teklife göre bu tedbire ancak davranışsal tedbirlerin sonuç vermediği hallerde başvuracak. Bu hafta kanunlaşması beklenen Rekabeti Koruma Kanun teklifinin gerek Komisyon gerekse Genel Kurul’daki görüşmelerinde Rekabet Kurulu’na rekabete aykırı eylemlerde yapısal tedbirler alma yetkisi veren madde muhalefet partileri tarafından mülkiyet hakkına müdahale ve Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle eleştirildi. CHP İstanbul Milletvekili Sibel Özdemir, kanun teklifinin AB’ye uyum çerçevesinde getirildiğini ama Avrupa Birliği mevzuatında böyle bir düzenleme olmadığını belirterek, “Burada teşebbüslerin mal varlıklarına, ortaklık paylarına el koyma yetkisi getiriliyor; Avrupa Birliği mevzuatında böyle bir düzenleme yok. Ayrıca bizim Anayasamıza da aykırı” dedi. İYİ Parti ise karşı oy yazısında kurumun eski Başkanı Aydın Ayaydın’ın, “Kurulun üyelerinin tamamının Cumhurbaşkanı tarafından atandığı ve daha önemlisi görevinden alınabildiği bir rekabet otoritesine böylesine bir yetkinin tanınması serbest piyasa ekonomisi ve en önemlisi yabancı yatırımcılar bakımında çok olumsuz bir sinyal olacak” şeklindeki açıklamasına dikkat çekti.

“Biz hiçbir zaman mülkiyet hakkına müdahale etmiyoruz”

Mülkiyet hakkı eleştirilerinin dile getirildiği Meclis Sanayi Komisyonunda sürece ilişkin bilgi veren Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle, rekabet ihlaline ilişkin bir şikâyet geldiğinde ya da kurum olarak resen soruşturma başlattıklarında dosyanın olgunlaşmasının bir yıllık bir süreyi aldığını belirterek, bunun ardından yazılı ve sözlü savunma hakları verildiğini bir ihlalle ilgili nihai kararın en erken bir buçuk yılda alındığını kaydetti. “Eğer davranışsal tedbirlerimize uyulursa bir problem yok ama uyulmadığı takdirde, biz ihlalin devam ettiğini tespit edersek yeniden bir inceleme süreci oluyor” diyen Küle, şu değerlendirmeyi yaptı: “Bu da bir buçuk yılı alacak bir süreç ve biz minimum üç buçuk -dört yıl arasında yapısal tedbirlerin uygulanmasıyla ilgili nihai kararımızı veriyoruz. Bu üç buçuk-dört yıl oldukça uzun bir süre ve firmaların kendilerini bu konuda adapte edebilecekleri, rekabet ihlalini ortadan kaldırabilecekleri çok uygun bir süre. Yani biz, bugün karar verip yarın “Bu ihlali ortadan kaldırın yoksa size yapısal tedbirler uygulayacağız” demiyoruz. Komisyonda kabul edilen önergeyle teşebbüse, yapısal tedbirle ilgili nihai kararımızı uygulaması için 6 ay daha süre vereceğiz. Bu beş yılı bulan bir süreç olacak, beş yılın sonunda, diyelim ki yapısal tedbirle ilgili nihai kararımıza teşebbüs uymadı. Orada ne yapıyoruz? Biz hiçbir zaman mülkiyet hakkına müdahale etmiyoruz, öyle bir yetkimiz de yok, öyle bir niyetimiz de yok. Orada yapacağımız şey, şu anda yaptığımız gibi, diyoruz ki: “6 ay sonra sen bunu gerçekleştir.” Yani beş yıl sonra. Eğer gerçekleştirmezse o tarihten itibaren günlük cirosunun on binde 5 oranında idari para cezası kesiyoruz. Dolayısıyla bizim mülkiyet hakkına müdahalemiz söz konusu değil. Sadece rekabet ihlalini ortadan kaldıracak yasal tedbirleri alması yönünde uyarıyoruz ve o uyarılarımızın sonunda firmaya cezai bir caydırıcılık etkisi bırakıyoruz.”

Kartellerle mücadelede etkin olacak

Yasa teklifinde ilk imza sahibi AK Parti Malatya Milletvekili Bülent Tüfenkci, davranışsal tedbirlerin yetersiz kalması hâlinde yapısal tedbirlere başvurulacağını belirterek, “Bu yasa düzenlemesi, kesinlikle mülkiyet hakkına müdahaleyi içermemekte, davranışsal tedbirin yetersiz kaldığı anlarda nadiren başvurulacak yapısal tedbirleri öngörmektedir. Teşebbüslere kendini düzeltebilmek için de altı ay süre verilmekte. Kanun teklifiyle, ekonomimizin ve tüketicilerimizin en büyük düşmanı olan kartellerle mücadele noktasında da önemli düzenlemeler geliyor. Tüketicimizi e şirketlerimizi koruma noktasında Rekabet Kurumunun elini güçlendirmiş oluyoruz” dedi.

Madde ne getiriyor?

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklik şöyle: “Kurul; ihbar, şikâyet ya da bakanlığın talebi üzerine veya resen bu kanunun 4’üncü, 6’ncı veya 7’nci maddelerinin ihlal edildiğini tespit ederse, ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerine rekabetin tesisi için yerine getirilmesi ya da kaçınılması gereken davranışları ve teşebbüslerin belirli faaliyetlerini yahut ortaklık paylarını ya da malvarlıklarını devretmeleri şeklindeki yapısal tedbirleri nihai kararında bildirir. Davranışsal ve yapısal tedbirler, ihlalle orantılı ve ihlalin etkili biçimde sona erdirilmesi için gerekli olmalıdır. Yapısal tedbirlere ancak daha önce getirilen davranışsal tedbirlerin sonuç vermediği hallerde başvurulur. Davranışsal tedbirlerin sonuç vermediğinin nihai kararla tespit edilmesi halinde ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerine, yapısal tedbire uyması için en az 6 ay süre verilir. “