Reeskontta limit açmazı

MERVE YİĞİTCAN - İSTANBUL

İhracatçıların yoğun olarak kullandığı Merkez Bankası kaynaklı TL reeskont kredilerinde, uzayan döviz soruşturmaları firmaları zorlamaya başladı. EKONOMİ’nin sektör kaynaklarından edindiği bilgiye göre, kullandığı reeskont kredisi ile ilgili ihracat taahhüdünü kapatmasına rağmen bazı firmaların dosyası, Merkez Bankası’nın ‘geriye dönük döviz alma incelemesi’ni tamamlayamaması nedeniyle kapatılamıyor. Hal böyle olunca firmadan süre uzatımı isteyen banka temsilcileri, kredi dosyası kapanmadığı için ek teminat talep ediyor. İhracatçılar ek teminatın yaklaşık yüzde 2 oranında ilave bir maliyeti olduğuna dikkat çekerken, taahhüdünü kapatmasının üzerinden 6 ay geçmesine rağmen halen dosya incelemesi tamamlanmayan, bu nedenle de ek teminatı iade edilemeyen firmalar olduğu öğrenildi. Yanı sıra Merkez Bankasınca incelemesi tamamlanmayan firmalar, bu sırada Eximbank’tan yeni bir ihracat kredisi kullanmak istediğinde de, bu kez geriye dönük kullandıkları toplam reeskont kredi miktarlarının yüzde 5’i kadar ek teminat talebiyle karşı karşıya kalıyor.

Bu durumun ihracatçıların finansman giderlerine ilave faiz yükü getirdiğine işaret eden sektör temsilcileri, aynı zamanda kredi dosyaları kapanmadığı için çözülmeyen teminatların ve istenen ek teminatların firmaların sınırlı kredi limitlerini bloke etmesinden şikayetçi. Şu anda iç pazarda yüksek faiz, ihracat pazarlarında da düşük kur nedeniyle sorunlar yaşandığını vurgulayan iş dünyası temsilcileri, ek teminatlarla ortaya çıkan sorunların çözümü için Merkez Bankası’ndan destek beklediklerini dile getirdi.

‘Döviz cezalarını’ ilk kez EKONOMİ duyurmuştu

Hatırlanacağı üzere, eski Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu döneminde alınan bir kararla, TL reeskont kredilerinin amaç dışı kullanımının önüne geçmek için, ilgili krediyi kullanan firmaların dosyalarının mercek altına alınması kararlaştırılmıştı. Bu kapsamda ağustos ayında yaklaşık 1700 ihracatçıya, TL reeskont kredisi kullandığı dönemde döviz aldığı gerekçesiyle Merkez Bankası tarafından ceza kesilmişti. Beklemedikleri bir ceza ile karşı karşıya kalan ihracatçılar ise yaptırıma tepki göstermişlerdi, zira bazı ihracatçılar döviz kredisi taksitini ödemek için, bazı firmalar fuar gideri gibi iş amaçlı yurtdışında yaptığı harcamaları kapatmak adına döviz almış, ortada bir suistimalin olmadığını ileri sürmüştü. Şikayetler ve talepler TİM Başkanı Mustafa Gültepe tarafından Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’a iletilmiş, 9 Eylül 2024 tarihli talimatla da İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama talimatında döviz almama taahhüdüne ilişkin istisnalar genişletilmişti. Buna göre, DDM/KKM vadesinde döviz mevduata geçiş için yapılan döviz alımları, alındıktan sonra 5 iş günü içinde satışı yapılan döviz alımları ile kredi vadesi boyunca 50 bin ABD doları tutarına kadar döviz alımları istisna kapsamına alınmıştı. İlgili istisnalardan yaptırım ödemesi yapmış olan ihracatçıların da yararlanabilmesine olanak sağlanmıştı.

Günlük kredi limiti artıyor ama kullanım düşük

Bilindiği gibi Merkez Bankası, bu ay içinde TL reeskont kredilerine günlük kredi limitini 3 milyar TL’den 4 milyar TL’ye çıkarmış ve yeni bir skor modeli getirmişti. Merkez Bankası’nca açıklanan istatistiklere göre, reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısında son 2 yılda önemli bir düşüş söz konusu. Bu yılın 7 ayında reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 1 milyar 320 milyon dolar olurken, geçen yılın aynı döneminde bu tutar 2 milyar 574 milyon dolardı. Yani ocak-temmuz dönemindeki düşüş yüzde 49… Temmuz ayında reeskontun döviz rezervlerine katkısının 0 (sıfır) olması da dikkat çekti. Öte yandan 2023 yılının tamamında reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 3 milyar 832 milyon dolar ile 2012’den bu yana ölçülen en düşük tutar olurken, bu tutar 2022 yılında 17,6 milyar dolardı.