Reeskont kredilere talep patladı, limitler yetmiyor

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası’nın ay başında reeskont kredi faizi oranı hesaplanmasında yaptığı güncelleme reeskont kredi faiz oranının yüzde 23-24 seviyelerine gerilemesini sağladı. Cazip faiz oranı ihracatçının talebinin oldukça hızlı artmasına neden olurken günlük 1 milyar lira limit bankalara yetmiyor.

Merkez Bankası’nın politika faizinde yaptığı artışlar sonrasında faiz oranına yönelik şikayetler artınca yeni bir düzenleme ile cazip hale getirilen reeskont kredilerine ihracatçılardan hücum var. Yüzde 24 faizle kullanılabilen reeskont kredilerine talep patlayınca bankalar limitlerini doldurdu. Merkez Bankası’nın belirlediği günlük 3 milyar liralık kredi limitinin 2 milyar lirasını doğrudan Eximbank 1 milyar lirasını ise bankalar kullandırıyor. Bankacılık sektörü kaynakları talebe yetişemediklerini ve bankalarda sıra olduğunu belirterek banka limitlerinin hemen dolduğunu vurguladı. Eximbank’a yakın kaynaklar ise reeskont kredisini ‘dolu dolu’ kullandırdıklarına işaret ederken limit artırımında yetkinin Merkez Bankası’nda olduğunu vurguladı. Bankacılık sektörü banka bazı limitlerde güncelleme istiyor.

Dönem sonu faizi yüksek seviyelere geldi

Yeni Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin iş başına geldiğinden bu yana reeskont kredi limitleri 10 kat artırıldı. Temmuz ortasına kadar günlük 300 milyon lira olan reeskont kredi limiti önce 25 Temmuz’da 1.5 milyar liraya, ardından 12 Eylül’de 3 milyar liraya çıkarıldı. Aynı zamanda limit artırımı sırasında Merkez Bankası reeskont kredilerinin kullandırılmasında KOBİ payının artırılmasına ve ihracat performansının dikkate alınmasına devam edileceğini vurguladı. Ancak limit artırımları ihracatçının sıkıntılarını çözmeye yeterli olmadı. Çünkü Merkez Bankası’nın faiz artırımları ve reeskont kredilerinin faiz ödemelerinin peşin yapılması maliyetin oldukça artmasına neden oldu.

Reeskont kredi faizi hesaplama yöntemi değişti

Reeskont dönem sonu faizleri yüzde 45'e kadar çıktı ve ihracatçıların ticari kredi faizlerinin de üzerinde reeskont kredisi kullanması gerekti. EKONOMİ Gazetesi'nin ihracatçıların yüksek faiz şikayetlerini aktarmasının ardından Merkez Bankası ekim başında yeni bir karar aldı reeskont kredilerde finansman maliyetinin 15 puan azalacağını duyurdu. Merkez Bankası'ndan bankalara gönderilen uygulama talimatında reeskont kredi faizi hesaplama yönteminin güncellendiği ve reeskont kredilerinin toplam faiz yani dönem sonu faiz maliyetinin Merkez Bankası politika faizi seviyesini aşmayacağı duyuruldu.

Günlük 1 milyar lirası bankalardan kullandırılıyor

Bu değişiklik sonrasında ise reeskont kredi faizleri Eximbank’ta yüzde 23’e, bankalarda ise artı 1 puan komisyon ile yüzde 24’e kadar geriledi. Bu cazip faiz oranları ise ihracatçının reeskont kredilerine olan talebinin oldukça hızlı artmasına neden oldu. Eximbank’a yakın kaynaklardan edinilen bilgiye göre 3 milyar liralık günlük limitin 2 milyar lirası direkt Eximbank üzerinden kalan 1 milyar lirası ise bankalar üzerinden kullandırılıyor. Ancak bankacılık sektörü kaynakları 1 milyar liranın bankalara belli oranlarda dağıtıldığını ve yüksek talebi bu limitle karşılayamadıklarına dikkat çekti.

Eximbank ‘dolu dolu’ kullandırıyor

Eximbank kaynaklarından edinilen bilgiye göre bankacılık sektörünün reeskont kredilerde limitleri 2019 öncesine göre oldukça yükseltildi. 2019 öncesinde günlük limitin 7’de 1’i bankacılık sektörüne verilirken 6’sı Eximbank’a tanımlanıyordu. Şimdi ise 3’te biri bankalarda ikisi ise Eximbank’ta bulunuyor. 1 milyar liralık günlük limit banka bazında dağıtılıyor. Eximbank’a yakın kaynaklar günlük 2 milyar liralık limitin dolu dolu kullandırıldığına işaret ederken bankacılık sektöründeki 1 milyar liranın artırılması konusunda karar vericinin ise Merkez Bankası olduğuna dikkat çekti.

İhracatçı reeskont kredi sırasında bekliyor

Bankacılık sektörü kaynakları ise reeskont kredi faizi oranlarının çok cazip olduğunu fakat sınırlamalar nedeniyle bankaların yeterince kullandırma sağlayamadıklarına işaret etti. Günlük banka özelinde sağlanan limitin kısa sürede bittiğini ciddi oranda bekleyen ihracatçı bulunduğuna vurgu yapan bankacılık sektörü kaynağı daha fazla reeskont kredisi kullandırabilmek için günlük limitte artış yapılmasının kaçınılmaz olduğuna dikkat çekti.

Diğer ihracat kredileri limiti özkaynakla sınırlı

Eximbank’a yakın kaynaklar reeskont kredilerinin Merkez Bankası kaynağını banka üzerinden ihracatçıya aktarılması olduğunu belirterek uygun maliyetli olduğu için bankacılık sektörünün de bu kredi türünü bir çıpa olarak kullandığını ve müşteri verimi oluşturmaya çalıştığını dile getirdi. Öte yandan Eximbank’ın özkaynağı ile karşıladığı ihracatçılara kullandırdığı diğer krediler de olduğunu söyleyen kaynak bunun limitinin ise özkaynak büyüklüğü ile sınırlı olduğunu vurguladı. Eximbank’ın ihracat kredisini yüzde 37 faiz oranıyla kullandırdığını bunun da bankalar aracılığıyla kullandırmaları durumunda bankanın yine 1 puanlık komisyon ile yüzde 38 faiz oranı uyguladığını belirten kaynaklar Eximbank’ın 38 milyar lira özkaynağı olduğunu hatırlattı.

Bu yıl rezervlere katkı beklentisi 4.33 milyar dolar

Merkez Bankası verirlerine göre reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı son yılların en düşük seviyelerine geriledi. Verilere göre, reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 2020 yılından itibaren düzenli bir şekilde düşerken, tutar 2020’de 23.06 milyar dolar, 2021’de 21 milyar dolar, 2022’de de 17.6 milyar dolara indi. Bu yıl da tutar oldukça düşük seyrederken, yılın ilk 7 ayında reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 2 milyar 574 milyon dolarda kaldı. Geçen yılın 7 ayında bu tutar 12 milyar 680 milyon dolar düzeyindeydi. Beklenti ise yılsonuna kadar bu tutarın 4.33 milyar dolar seviyesine ulaşması yönünde.