Reel değerleme küçük şirketler aleyhine çalıştı

HÜSEYİN GÖKÇE/ANKARA

Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş. Kurucu Ortağı, Gelir İdaresi E. Strateji Geliştirme Daire Başkanı Nazmi Karyağdı, enflasyon düzeltmesinin büyük işletmelerde vergilendirilecek kârı azalttığını veya bilançoları zarara dönüştürdüğünü söyledi. Karyağdı, cirosu 50 milyon liranın altında olan şirketler için geçici vergi döneminde ertelenen enflasyon düzeltmesinin yıllık olarak yapıldığında yine gücü zayıf olan şirketlerin kazançlarına göre büyük şirketlere oranla daha fazla vergi ödemek durumunda kalacaklarını anlattı.

Temel işleyişi yönüyle sermayesi güçlü olan şirketlerin kârlarının azalmasına yol açtığı için ödeyecekleri vergilerin de azalacağını ifade eden Karyağdı, geçtiğimiz yıl sonunda yapılan vergisiz enflasyon düzeltmesi sonucunda büyük işletmelerin bilançolarındaki öz sermayenin payının artığını bildirdi.

İSO’nun Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu araştırmasına göre, 2023 sonundaki düzeltme öncesi yüzde 33.2 olan öz sermaye paylarının, düzeltme sonrası yüzde 54.5’e yükseldiğini hatırlatan Nazmi Karyağdı, “Bir başka ifadeyle enflasyon düzeltmesi öz sermayenin %21,3 puan vergisiz olarak güncellenmesi sonucunu doğurdu” dedi. Karyağdı, ikinci 500 şirkette de düzeltme öncesi yüzde 38,6’olan öz sermayenin 15 puanlık artışla yüzde 53.6’ya yükseldiğini anlattı.

Bilançoların düzeltme sonrası daha gerçekçi hale geldiğine değinen Karyağdı, “Öz sermayedeki bu artış pek çok büyük ölçekli şirket için geçici vergi dönemlerinde daha az kazanç ortaya çıkması dolayısıyla da daha az geçici vergi ödenmesi anlamına da geliyordu” ifadelerini kullandı.

“Geçici vergide hedefin altında kalınma olasılığı yüksek”

Enflasyon düzeltmesinin uygulanmadığı 2024/1. çeyrekte 187 milyar 739 milyon lira geçici kurumlar vergisi tahsil edilmişken düzeltmenin yapıldığı 2. çeyrekte 184 milyar 953 milyon lira tahsilat (Ağustos, Eylül) yapıldığını belirten Karyağdı, bu tutarın 2024 yılı için bütçede öngörülen geçici kurumlar vergisi tutarının %41,3’üne karşılık geldiğini bildirdi.

Tahmin edilenden daha az tutarda geçici kurumlar vergisi tahsil edilmesinin bir nedeni büyük ölçekli işletmelerin enflasyon düzeltmesi nedeniyle daha az geçici vergi ödemeleri olduğunu vurgulayan Nazmi Karyağdı, diğerinin ise son dönemlerde satışlarda ve kârlılık oranlarındaki düşüş olduğunu anlattı. Karyağdı, “Sonuç olarak; enflasyon düzeltmesine iş dünyasından yöneltilen eleştirileri ve Bütçe açısından beklenen gelir sonuçlarının gerçekleşmemesini dikkate aldığımızda, enflasyon düzeltmesi nedeniyle yaşanan kaosun gerçekçi ve doğru bir çözüme kavuşturulması gerekiyor. Bu çerçevede enflasyon düzeltmesinin vergisiz hale getirilmesi için VUK’ta yasal düzenleme yapılmasının yerinde olacağını düşünüyorum” değerlendirmesinde bulundu.

Karyağdı, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Eylül’de 201 milyar liralık nakit açığı gerçekleştiğini hatırlatarak, bunun da geçici vergi tutarlarının beklenen ölçüde gerçekleşmemiş olabileceğine ilişkin bir işaret olabileceğini söyledi.

“50 milyon liralık sınır düşük kaldı”

Enflasyon düzeltmesinin geçici vergi döneminde uygulanmamasına ilişkin alınan kararın ikinci geçici vergi beyannamelerini verme süresi başladıktan 31 gün sonra cirosu 50 milyon liranın altındaki işletmelerin kapsamdan çıkarıldığını belirten Karyağdı, 2004’teki ilk ve son uygulamada da düzeltmenin büyük işletmelere zorunlu kılınırken, diğer işletmelere seçim yapma özgürlüğü tanındığını hatırlattı. Karyağdı, 2004 yılındaki parasal sınırların Yİ-ÜFE ile 2023 sonuna getirildiğinde net satış sınırının 429 milyon 606 bin lira olarak hesaplandığını vurgularken, 50 milyon liralık ciro sınırının düşük kaldığını bildirdi. Merkez Bankası’nın verilerine göre Türkiye’de firmaların yüzde 71’inin borcu olduğuna vurgu yapan Nazmi Karyağdı, bu koşullarda sermayesi zayıf olan şirketlerin kazançlarına göre daha yüksek vergi ödemek durumda kaldıklarını aktardı. Karyağdı, bu yüzden 50 milyon liralık ciro sınırının birçok KOBİ için olumlu sonuç doğurmakla birlikte, sadece geçici vergi dönemi için getirilen bu sınırlamanın önümüzdeki günlerde yine Türkiye’nin gündemine geleceğinin altını çizdi. Erteleme geçici dönemlere getirildiği enflasyon düzeltmesinin yıllık uygulanacağını söyleyen Nazmi Karyağdı, “Enflasyon düzeltmesi yıllık uygulandığında da daha önce söylediğimiz sakıncalar yine gündeme gelecek. Borçlu işletmelerin daha fazla vergi ödeyeceği, her sektörde farklı enflasyon oranları varken TÜFE uygulandığında götürü bir değerleme yapıldığı vb. gibi” ifadelerini kullandı.