Prof. Dr. Ediger: Ucuzken petrol alıp stoklamalı

Mehmet KARA

Uluslararası ham petrol piyasası tarihi günler yaşıyor. Mayıs vadeli petrol kontratları eksi fiyatları görürken, brent tipi fiziki ham petrolün varil fiyatı uzun yılların ardından ilk kez 20 doların altını gördü. Peki, fiyatların geldiği bu seviye kalıcı olur mu? Gelişmeler Türkiye gibi petrol ithalatçısı ülkeleri nasıl etkiler, bu oyuncular ne yapmalı, nasıl davranmalı?

Kısa vadeye takılmayın ileriye bakın

Kadir Has Üniversitesi Enerji ve Sürdürülebilir Kalkınma Uygulama ve Araştırma Merkezi (CESD) Müdürü Prof. Dr. Volkan Ediger, konuya ilişkin değerlendirmelerini DÜNYA’ya anlattı. Petrol piyasasında günübirlik fiyat hareketlerine takılmamak gerektiğini belirten Ediger, “Bizim için önemli olan orta vadeli, daha da önemli olan uzun vadeli fiyatlar” dedi.

Mühim olan yıllık ortalamalar

Rusya-Gürcistan çatışması sırasında 2008 yılında ham petrol fiyatlarının 147 dolara çıktığını ifade eden Ediger, “Bu fiyat, tarihin en yüksek ham petrol fiyatıydı. Ama yine aynı yılın ham petrol fiyat ortalaması ise 97 dolar idi. Bir yıl boyunca görülen işlemler, alınan satılan petrollerin miktarıyla çarpılıp, ortalama fiyat bulunuyor. 147 dolardan ham petrol 100 varil satılınca medya ve konuya uzak olanlar yaygarayı koparıyor. Oysa önemli olan 147 dolardan kaç varil petrol alınıp satıldığı. Yani yıllık ortalamaları almak lazım” diye konuştu.

2019 ortalaması 50-60 dolar olur

Dünyada yıllık ortalama ham petrol fiyatlarının 2015’te 52 dolar, 2016’da 43 dolar, 2017’de 54 dolar ve en son 2018’de 71.31 dolar olduğunu kaydeden Ediger, “2019 yılı ortalama fiyatı henüz yayınlanmadı. Haziran ayında yayınlanır. Ama 2019 ortalama fiyatları da zannediyorum 50-60 dolar civarında açıklanacaktır. Bunun daha da aşağıya ineceğini düşünmüyorum” diye konuştu.

Bu yılın ortalaması en az 40 dolar

Son günlerde Amerikan Batı Teksas petrolüne (WTI) dayalı vadeli kontratların tarihte ilk kez eksi fiyattan işlem gördüğüne dikkat çeken Volkan Ediger, fiziki petrolün (Brent) varil fiyatının da 20 doların altını gördüğünü hatırlattı. Bu fiyatların kısa vadeli, dönemlik seviyeleri yansıttığını ifade eden Ediger, önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarının yukarı yönlü hareketini kaçınılmaz olarak görüyor. Ediger, “Ham petrolde 2020 yıllık ortalama fiyat 40-50 doların altına düşmeyecektir” ifadesini kullandı.

En akıllıca davranış depolamak

Ediger, fiyatlarda gelinen seviyenin Türkiye gibi ham petrol ithalatçısı ülkelere önemli bir fırsat penceresi açtığını anlattı. Şu anda fiyatların uzun bir aradan sonraki en düşük seviyeyi gördüğü için yapılacak en iyi, en akıllıca hareketin ‘stok yapmak’ olduğunu kaydeden Ediger, şöyle devam etti: “Yakın geçmişte 800 bin dolara doldurduğun tankı, bugün 200 bin dolara doldurabiliyorsan bundan daha iyi bir maliyet avantajı bulamazsın. Şimdi petrol tüketicisi ülkeler depolama hacimlerini genişletip mümkün olduğu kadar stok yapacaklar. Ve bu ucuz petrolden faydalanacaklar. Depolayabildiğin kadar depolasınlar. Ucuz ucuz alıp pahalanınca kullansınlar. Zaten şu anda ucuzlamanın temel nedeni bu. ABD’de bütün depolar dolup yer kalmayınca talep düştü. Bu da biraz daha ucuzladı. Hatta WTI eksi fiyattan işlem gördü.”

Petrol fiyatını sadece arz ve talep belirlemez
Prof. Dr. Volkan Ediger, petrol fiyatlarının orta ve uzun vadede yukarı yönlü hareket edeceği görüşünde olduğunu açıklarken şunları söyledi: “Petrol fiyatları gelecekte yüksek seyredecektir. Uluslararası Enerji Ajansı (UEA-IEA) ve Amerikan Enerji Enformasyon Merkezi’nin (EIF) çalışmalarında petrol fiyatlarını etkileyecek 20’ye yakın faktör izlenir. Ham petrolde fiyatlar sadece arz-talep dengesi ile belirlenmez. Petrol fiyatlarının oluşumunda jeopolitik nedenler, enerji güvenliği, arz-talep dengesi, havaların gidişatı gibi faktörler etkilidir. Bazen beş faktör etkili oluyor, bir başka zaman başka bir beş, altı ya da yedi faktör bir araya gelip belirleyici oluyor.